تۇرمىسقا ازىرگە شىعا قويماعان قىزدارعا ەل-جۇرتتىڭ "تۇرمىسقا نەگە شىقپاي ءجۇرسىڭ؟ ءوزىڭ شىعار مەنسىنبەي جۇرگەن" دەيتىنى جاسىرىن ەمەس. قاي قىز دا بىرەۋگە جار، بىرەۋگە كەلىن، بىرەۋگە جەڭەشە بولعانىن قالايدى دەپ ويلايمىن. ال جىگىتتەرگە ءسوز بەرسەك، "قىزدار كولىك پەن ءۇيىڭدى سۇرايدى، اقشا سۇرايدى" دەپ شىعادى. بەس ساۋساق بىردەي ەمەس...  ءوزىڭىز دە جان-جاعىڭىزعا كوز سالىپ، "تىڭداپ" كورىڭىز. ءسىز دە ءتۇرلى جاۋاپ الاسىز. سوسىن قىزدارعا سۇراق قوياردا كوپ ادام ويلاناتىن ەدى.

كەي قىزدار تۇرمىسقا نەگە اسىقپايدى؟ قىزدار جىگىتتەرگە سەنبەي مە؟ نەمەسە جىگىتتەر ۇساقتالىپ كەتتى مە؟ توي بولۋى ماڭىزدى ما؟ جىگىتتە قانداي قاسيەت بولۋى كەرەك؟ قىزدار ءۇشىن كارەرا باستى ورىندا ما؟ قىز بەن جىگىتتىڭ ءرولى اۋىسىپ كەتكەن بە؟ وسى سۇراقتى قۇربىلارىما قويعانمىن.  قىزداردىڭ جاۋابىن وقىپ كورىڭىزدەر.

ايمان

ءوزىم اۋەل باستان تۇرمىسقا ەرتە شىقپايمىن دەپ شەشىم قابىلداعانمىن. جاسىرمايمىن، كارەرانى ءبىرىنشى ورىنعا قويدىم. سول سەبەپتى تالاي ۇسىنىستان باس تارتتىم. ەندى ۋاقىت كەلدى دەپ ەسەپتەيمىن. ءبىر جاعى، ويىمداعى ازامات كەزدەسكەن جوق ءالى. ەكەۋمىزدىڭ ويىمىز ءبىر جەردەن شىعاتىنداي ۇندەستىك قاجەت. جىگىتتىڭ ءبىر مىنەزى ۇناماي قالسا بولدى، باس تارتاتىن ادەتىم بار. جىگىتتىڭ وتىرىك ايتقانى، ۋادەسىندە تۇرماۋى ۇنامايدى. جىگىتتەر شىنىمەن دە ۇساقتالىپ كەتكەن دەگەن پىكىرگە كوپ جەردە كەلىسەمىن. ناعىز ەر ازاماتقا ءتان مىنەزدەن ايىرىلىپ قالىپ جاتىر. وتباسىنىڭ قورعانى بولۋدان، جاۋاپكەرشىلىكتەن قاشادى. سول سەبەپتى وتباسىن ءوزى عانا اسىراپ وتىرعان كەلىنشەكتەر كوبەيگەن شىعار. تۇرمىسقا شىعا جاتارمىز، ودان تراگەديا جاسامايمىن.

باقىتگۇل

بىلەتىنىم، مەنى سىرتىمنان ءمانساپ قۋعان ادام دەپ ويلايدى كوبى. جالعىز جۇرگەن قىزداردىڭ ءبارى بىردەي سانالى تۇردە قىزمەت قۋىپ جۇرگەن جوق. ءبىر جاعىنان شارشاپ كەتتىم. "نەگە تۇرمىسقا شىقپايسىڭ؟" دەگەن سۇراق قويعاندا ۇندەمەگەنىممەن، كەيدە ۇيگە كەلىپ جىلاپ الامىن. تۇرمىسقا شىعامىن دەپ جۇرگەن جىگىتىم قايتىس بولىپ كەتتى. سوندىقتان بۇل سۇراق اۋىر تيەدى. ماعان ۋاقىت كەرەك... نەگىزى ءوز ادامىما دەگەن ارماندارىمدى ساندىققا سالىپ تاستاعان سياقتىمىن. اينالامنىڭ تۇرتپەكتەۋىنەن شارشادىم. ءبىر كۇنى جان-جاعىما قاراپ، سۇيەۋ بولاتىن، كۇيەۋ بولاتىن ادامعا ءوزىمدى تاپسىرامىن-اۋ... ۋاقىتتىڭ ەنشىسىندە.

بوتاگوز

ومىرلىك تاڭداۋ بولعان سوڭ جان-جاقتى ويلانىپ شەشىم قابىلداۋىم كەرەك. وعان وزىمنەن باسقا ەشكىمدى ارالاستىرعىم كەلمەيدى. ەشكىمدى "نەگە ەرتە، نەگە كەش تۇرمىس قۇردىڭ" دەپ كىنالاماۋ كەرەك. سەبەبى، ونىڭ جاۋابىن بىلەتىن ادام جالعىز ءوزى بولىپ، بولىسكىسى كەلمەۋى مۇمكىن، نە جاۋابىن ءوزى دە بىلمەۋى مۇمكىن. اللانىڭ بۇيىرتقان ۋاقىتىندا بولادى دەپ ويلايمىن. ءساتى تۇسسە، تۇرمىسقا شىعۋ ءۇشىن ءبىر كۇننىڭ ءوزى جەتكىلىكتى سياقتى. كارەرا – ايتىپ جۇرگەن سىلتاۋىم عانا. ازاماتى قولىنان ۇستاپ، الىپ كەتەمىن دەسە، قاتىپ قالاتىن قىز جوق سەكىلدى. ەڭ نازىك، ەڭ وسال جاراتىلىسپىز عوي. قاسىمىزدا ەر-ازامات جوق بولعان سوڭ مىقتى بولىپ ءجۇرمىز. كەزدەسكەن كۇنى-اق نازىك بولا سالامىز عوي... توي بولعانى دۇرىس شىعار. ازدى-كوپتى قۋانىش، حالىقتىڭ قازىناسى عوي. قالىڭدىعىنا اق كويلەك كيگىزىپ، توي جاساپ بەرە الماسا، بىلمەيمىن ەندى...

ايسۇلۋ

ءقازىر جىگىتتەر وزىندىك "مەنى" بار قىزداردان قورقادى. ولار ءۇيدىڭ قوجايىنى بولعىسى كەلەدى، كەلىنشەگى ءسوزىن ەكى ەتپەي ورىنداپ، سولاردىڭ دەگەنىمەن جۇرسە دەيدى. قازان-وشاقتان شىقپاسا ەكەن دەيدى. سول سەبەپتى، ءسال مىنەزى بار، ومىرلىك ماقساتى بار قىزداردان قورقادى. ماعان مەنەن مىقتى، مەنەن گورى ءبىلىمدى جىگىت كەرەك شىعار. وسال ادامنىڭ جانىندا جۇرە المايتىن سياقتىمىن. ءبىراق ءبىر ادامدى تاڭداسام، بارىمدى سالىپ، سونى ءبىر جەردەن شىعارۋعا تىرىسارىم انىق. ونداي ادام كەزدەسسە ءوزىمدى ۇمىتىپ كەتەم بە دەپ تاعى قورقامىن. الايدا، ايەل دە ادام، تۇلعا. ول دا قوعامعا ءوز پايداسىن تيگىزگىسى كەلەدى. ادامنىڭ ومىرلىك ماقساتى ءالۋانتۇرلى. بىرەۋلەر وتباسى ءۇشىن جارالسا، ەكىنشىلەرى عىلىم مەن ءبىلىم قۋىپ كەتەدى. ءومىر ءسۇرۋدىڭ بارىنە ورتاق فورمۋلاسى جوق. سونىسىمەن دە قىزىق. وتباسى مەن كارەرامدى قاتار الىپ جۇرگىم كەلەدى. ءوزىم تويشىل ەمەسپىن. توي جاساۋ – شوۋمەن تەڭ. ماعان ونداي شوۋ جاساعان ۇنامايدى.

جازيرا

سوڭعى ۋاقىتتا توي جاساۋ مىندەتتى ەمەس دەگەن ويعا كەلىپ ءجۇرمىن. ودان دا سول تويدىڭ اقشاسىنا ساياحات جاساساڭ كۇشتى عوي. تويعا كەلگەن حالىقتىڭ باتاسىن العان جاقسى. ءبىراق ەكى ەسە شىعىن، قانشاما جۇيكە كەتەدى. سونى ويلاسام، توي جاساعىم كەلمەيدى. ءبىر كۇندىك قۋانىش ءۇشىن جارتى جىل دايىندالاسىڭ. ادامدار دايىن تويعا كەلىپ ىشىپ-جەپ، بيلەپ كەتەدى دە، سول تويدا كىمنىڭ نە ايتقانى دا ەستە قالمايدى عوي. كەلەسى كۇنى باسقا توي بولادى، ءسويتىپ سەنىڭ تويىڭ كوپ تويدىڭ ءبىرى بولىپ قالا بەرەدى. جىگىتتەردىڭ ءبارى ۇساقتالىپ كەتتى دەمەيمىن. ناعىز جىگىتتەر دە جەتەرلىك. تەك، كەزدەسپەي ءجۇر-اۋ... ماعان كەزدەسۋگە ۇسىنىس بىلدىرگەن جىگىتتەر جوق ەمەس، بار. ءبىراق، كوڭىلىم قالاماسا ۋاقىت وتكىزۋگە ءوز باسىم قارسىمىن. قانشا ۋاقىت وتسە دە ءوز حانزادامدى كۇتۋگە بارمىن. ءبىر كۇنى كەزدەسەتىنىنە سەنەمىن. ال تۇرتپەكتەۋلەر، كىنالاۋلار كوبەيىپ جاتسا، شەتەلگە كەتىپ قالاتىن شىعارمىن. بىلمەيمىن...

جاينا

جالعىز جۇرسەم، تاعدىر بولار، مۇمكىن ءوز تاڭداۋىم. ەشكىمگە ەسەپ بەرۋگە مىندەتتى ەمەسپىن"، دەيمىن سۇراق قويعاندارعا. نە، جاقسى جىگىت جوق دەي سالامىن. مەن ءوز ادامىمدى سەزۋىم كەرەك. مەن ءۇشىن جۇبايلاردىڭ ءبىر پىكىردە بولۋى مىندەت ەمەس. وزىمە ۇقسايتىن ادام ىزدەمەيمىن، كەيىن ۇقساپ كەتەرمىز بالكىم؟! باستىسى كوزقاراستارىمىزدى سىيلاساق، ءبىر-بىرىمىزدى اسا تۇسىنبەسەك تە، تۇسىنۋگە تىرىسساق، دوس بولساق دەيمىن. ياعني، ءبىر-بىرىمىزدىڭ تالعامدارىمىز ءتۇرلى بولسا دا، ول مەن ءۇشىن ماسەلە ەمەس. كورە جاتارمىن. جالپى شىعۋ كەرەك دەپ ءوز-وزىمدى كەز كەلگەنگە قيمايمىن. جەردە جاتقان قىز ەمەسپىن".

گاۋھار

كوپ سەنبەيتىن مەنىڭ سەبەبىم بار، ءبىرشاما جىگىتتەر مەنىمەن قاتار تالاي قىزدارمەن جۇرگەن ەكەن. ءجاي سويلەسسە ەشتەڭە ەمەس قوي. جىگىتتەردىڭ ۇندەمەي ءجۇرىپ تاڭدايتىنى جامان دا... ءدال ءقازىر وزىمە ۇنايتىن جىگىت كەزدەسپەي ءجۇر. بۇرىن تۇرىنە، جاعدايىنا قارايتىن ەدىم، ءدال ءقازىر شىنايى ماحابباتىمدى تاپقىم كەلەدى. ءومىر جولىڭدا قاتار جۇرەتىن ادام بولعاندىقتان، بارىنشا وزىمە ۇقسايتىن، جىرىم دا، سىرىم دا ءبىر جىگىتتى ءناسىپ ەتەر دەگەن ۇمىتتەمىن. الماتى ءوزى سونداي قالا عوي، اقشا تاۋىپ ءوز كۇنىمدى ءوزىم كورىپ، سول ومىرگە بەيىمدەلىپ كەتتىم، جۇمىس بار، دوستار بار، قىدىرۋ بار. جىگىتىم جوق ەكەنىنەن ماسەلە جاسامايمىن. بۇيىرا جاتار! ال سول ادام بۇگىن كەزدەسسە، ەرتەڭ-اق تۇرمىس قۇرۋعا دايىنمىن ءوز باسىم.

جاسمين

جىگىتتەرگە سەنەمىن، نەبىر مىقتى جىگىتتەر كوپ قوي. ۇساقتارى دا، ىرىلەرى دە. جەكە ءوز باسىما كارەرا كەرەك بولدى، ءۇي الدىم، كولىك ءمىندىم. تۇرمىس قۇرۋ تۋرالى ەندى عانا ويلانىپ، اقىماق بولۋدى ۇيرەنىپ ءجۇرمىن. شاما جەتسە، جاقسىلاپ توي جاساعانعا نە جەتسىن، جەتپەسە نەسيە الىپ تىراشتانىپ كەرەك ەمەس.

كوركەم

جۇرەگىمنىڭ ىشىندەگى جۇرەگىمدى" كەزدەستىرگەندە دەپ ايتامىن كوبىنە. كوڭىل-كۇيىڭ بولماي تۇرعان كەزدە "شاتاعىڭىز نە؟" دەپ ايقايلاعىڭ كەلىپ كەتەدى كەيدە. ياعني، ازىرگە ءوزىمنىڭ ادامىمدى جولىقتىرمادىم. مەن عاشىق بولاتىن ادامدى كورگەندە بىردەن سەزۋىم كەرەك، سول سيگنالدى كۇتىپ ءجۇرمىن. جولىققان جىگىتتەردەن ءوزىمنىڭ ادامىم دەگەن بەلگى بولعان جوق. سودان بولار كوبىنە سەنبەيمىن، مۇمكىن وسى سەنىمسىزدىكتىڭ ارقاسىندا جىگىت تە جوق شىعار، ناقتى بىلمەدىم. بولاشاق جارىمنىڭ بويىندا ناعىز ەر-ازاماتقا ءتان قاسيەت بولعانىن قالايمىن. ءارقاشان اناسىن قالاي سىيلاسا، ايەلىن دە سولاي سىيلايتىن بولسا دەيمىن ەندى... جومارت جان بولسا، ءار ايتقان ءسوزىن ورىنداي الاتىن بولسا... دوستارىنىڭ اراسىندا بولەك، وتباسىندا بولەك، جۇمىسىندا بولەك ادام ەمەس، بۇكىل جەردە ءبىرقالىپتى ادام بولسا دەيمىن. ياعني، ماسكا كيمەيتىن، قۇبىلمايتىن ادام كەرەك ماعان.

ادەمى

وزىممەن ءبىر تولقىنداعى، ءبىر ۇيلەسىمدەگى، بولاشاققا دەگەن ۇقساس كوزقاراستاعى، اقىل توقتاتقان شاقتا جۇرەككە ءدال تيەتىن ورەسى بيىك ازاماتتى كەزدەستىرە قويمادىم. ايتپەسە، ءسوز ايتاتىندار جەتەرلىك. "ەت جىلىكتەپ، مال باۋىزداي الاسىڭ با؟" دەپ ولاردى دا قيناپ قويامىن اراسىندا. رۋحتارى مىقتى بولسىن، ساعى سىنباسىن، قىزدان بەتى قايتىپ قالماسىن دەپ قاتتى ايتپايدى ەكەنمىن ولارعا. قىزدىڭ نازىن كوتەرە مە ەكەن دەپ كوپ قىزدار جىگىتتەردى سىناپ جاتادى. قىزعا قول جەتكىزۋ وڭاي بولماسىن دەپ سىنايتىندار بار. ءبىراق ورتا جولدا سول جىگىتتەردى تاپپاي قالىپ جاتامىز. سوندا ولاردىڭ قىزعا دەگەن عاشىقتىعى دەمەي-اق قويايىن، ۇشقىندارى قايدا كەتەدى ەكەن؟ سونى جىگىتتەر ايتسىنشى. جالپى، ءبىر ءۇيدىڭ ءتۇتىنىن ءتۇزۋ ۇشىراتىن جاندارمىز عوي.

اقمارال

جىگىتىم بار. توي جايلى ايتاتىن بولار، كۇتىپ ءجۇرمىن. كەيدە وتباسى بولۋدان قورقاسىڭ دا. ءبىر قىز بەن جىگىتتىڭ باقانداي ون جىل كەزدەسىپ ءجۇرىپ، ۇيلەنىپ، سوسىن جىلعا ۋاقىت تۇرىپ اجىراسىپ كەتكەنىن ەستىپ تاڭعالدىم. كۇيەۋىنىڭ قىزعانشاقتىعىنىڭ كەسىرىنەن اجىراسىپ جاتقان قۇربىلارىم بار. ەر ادامعا قۇلپىرىپ جۇرسە دە، جاقسى اقشا تاپسا دا جاقپاپتى. كۇيەۋى ايەلىنەن از تاپقان سوڭ بولار، ۇرىس-كەرىسكە تاپ بولا بەرەدى ەكەن. بىلمەيمىن. تەرەڭدەپ كەتسەم شوشىپ كەتەمىن.

جىبەك

قاشان شىعاسىڭ؟" دەگەن سۇراق كىمگە بولماسىن اۋىر تيەتىنى ءسوزسىز. ونى ەستيتىندەر عانا تۇسىنەتىن بولار. كوبىنە كوڭىل-كۇيگە جانە ول سۇراقتى قويعان ادامنىڭ جاسى مەن جىنىسىنا بايلانىستى ءارتۇرلى جاۋاپ بەرەمىن. ۇلكەن كىسىلەرگە "بۇيىرعان كۇنى شىعام عوي" دەپ سىپايىلاپ جاۋاپ بەرەمىن، ارينە. وزىممەن قاتار قىز-جىگىتتەرگە كوڭىل-كۇيىمە قاراي، جانە ول سۇراقتى قانداي ماقساتپەن قويعانىنا قاراي جاۋاپ بەرەمىن. كەكەتىپ قويعاندارعا تىكەسىنەن "شاتاعىڭ قانشا؟" دەيمىن مەن قالىسپاي. بۇرىن ۇزاتۋ تويىمنىڭ بولعانىن ارماندايتىنمىن. ۇزاتۋ تويىنا كيەتىن كويلەگىمدى ەلەستەتىنمىن. ءقازىر وعان ءمان بەرمەيمىن. ەگەر جاستاردىڭ اتا-انالارىنىڭ توي جاسايتىن جاعدايلارى بولماسا، تويسىز دا قوسىلا بەرۋگە بولادى. باستىسى قازاقتىڭ سالتىمەن بەتاشار جاسالسا بولدى.

زارينا

جىگىتتەردىڭ ۇساقتالىپ كەتكەنى راس-اۋ. كوبى ءوز سوزدەرىنە جاۋاپ بەرە المايدى، نە ءوز سوزدەرىنە وزدەرى قارسى شىعادى. بىرىزدىلىك جوق. ءمانساپ قۋىپ ءجۇرمىن دەپ ايتا المايمىن. سول سياقتى نەگە تۇرمىس قۇرماي جۇرگەنىمدى دە بىلمەيمىن. ناقتى سەبەپ جوق. بۇيىرعانى عوي. جالپى بىرەۋدىڭ ايتقانىمەن، ستەرەوتيپىمەن ءومىر سۇرۋگە مىندەتتى ەمەسپىز. كەيدە اقىماق كەزدە بۇرىنعى ءبىر جىگىتىمە شىعۋ كەرەك ەدى دەپ ويلايمىن دا، ءبىرازدان سوڭ ەسىمدى جيىپ الامىن.

سۇلۋشاش

مەنىڭ جاسىم ءقازىر 28-دە. ماعان كەلەتىن جىگىتتەر وتىزدىڭ اينالاسىندا. "جۇمىس ىزدەپ ءجۇرمىن"، "ءۇيىم جوق، كولىك جوق" دەيتىندەرگە شىنى كەرەك جولامايمىن. جاسى 18-24 شاماسىندا بولسا، ارينە بىرگە الامىز، بىرگە جەتەمىز دەيسىڭ. 20 جاستاعى جىگىتتە قايداعى ءۇي؟ال 30-35 جاستا نە ءۇيى، نە كولىگى، نە تۇراقتى تابىسى بولماسا، بارا عوي دەيمىن. 35-كە دەيىن ءبىر باسپانا الا الماسا، بىلمەيمىن ەندى... بۇنى ماتەريالدىق بايلىققا قارايدى دەيتىندەر بولار. مەيلى. كۇيەۋگە ءتيىپ الىپ، اقشاسىن جاراتىىىپ جۇرۋگە عانا لايىقتىمىن عوي)))) . ماعان اسقان تابىستى ەمەس، تۇراقتى تابىس تاباتىن ازامات ۇنايدى.

اييا

وسى سۇراق ونەردە جۇرگەن ارۋلارعا قاتتى تيەدى دەپ ويلايمىن. ەشتەڭە بىلدىرمەۋگە تىرىسامىز. ءسوز سالاتىندار بارشىلىق قوي، دەگەنمەن ءالى جۇبىمدى تاپقان جوقپىن. كوپ جىگىتتەر اكتريسا ەكەنىڭدى بىلگەننەن كەيىن جوق بولىپ كەتەدى. ونەر جولىندا جۇرگەن قىزدار ءۇشىن قيىن ەكەنىن وسىدان-اق بايقاعان بولارسىزدار؟ كۇتىپ ءجۇرمىن. ونەرىمىزگە شەكتەۋ قويمايتىن، قولدايتىن جۇرەكتى، جىگەرلى جىگىت كەزدەسىپ قالار دەگەن ۇمىتتەمىز.

ءبارى سۇراقتى توتەسىنەن قويىپ، قىزدىڭ دا كوڭىلى بار ەكەنىن ۇمىتىپ كەتەدى. ءبىر قۇربىم سولاي دەگەن ادامعا جىگىت جوق دەگەندى ايتقان، ول ادام ءبىر جىگىتپەن تانىستىرماق بولىپتى. "كەيىن تانىستىردى، ءبىراق انا جىگىتپەن ەكەۋمىز ەكى الەمبىز. تانىستارعان ادام "اقىرى ءجۇر عوي، وعان وسى دا جارايدى" دەگەن ويلاعانداي سەزىلدى. اڭگىمەمىز جاراسپادى. ادام بىرەۋ مەن بىرەۋدى تانىستىرعاندا ءوز بالاسىنا، ءوز جاقىنىنا ادام ىزدەگەندەي بولماي ما ەكەن؟ ەشكىمدە شىن جاناشىرلىق جوق" دەگەندى ايتىپ ەدى. بۇل سوزگە ارى تەرەڭدەۋدىڭ ءوزى قورقىنىشتى...

داستارحانداس بولىپ قالعان كەزدە ءبىر ۇلكەن اپامىز: "ۇرپاقتى ويلاڭدار، كارەرانى باستى ورىنعا قويماڭدار، جاقسى جىگىتتى وزدەرىڭ جاساپ الاسىڭدار. قازاقتىڭ كەڭ دالاسىندا قازاقتار كوپ بولۋى كەرەك. سەبەبى، ەل مەن جەردىڭ يەسى – ءبىزبىز. سول ءۇشىن سانالى ۇرپاق كوبەيتۋ، ءوسىرۋ، سەندەردىڭ ەڭ ءبىرىنشى مىندەتتەرىڭ!"، – دەگەندى ايتىپ ەدى. ۇرپاق دەمەكشى، جاقىندا اۋەجايدا امەريكاعا كەتىپ بارا جاتقان ەكى قىزدى كەزدەستىردىم. "اق جول" تىلەگەنىممەن، ىشتەي ۇرپاق كەتىپ بارا جاتىر-اۋ دەپ ويلادىم...

حوش. قازاق قىزىنىڭ ۇنەمى جارقىراپ، باقىتتى بولعانىن كورگىم كەلەدى. ايتپەسە، قازاق ايەلى دەگەندە كۇيەۋىنەن تاياق جەگەن، بولماسا جالعىزباستى انا، بار جاۋاپكەرشىلىكتى وزىنە الىپ العان دەگەن كوزقاراس بار ەكەنى شىندىق. قوعامنىڭ وڭدى-سولدى تۇرتپەكتەۋى ازايسا، سوسىن قازاق جىگىتتەرى مىقتى بولعاندا، قازاق قىزدارى وزگە ۇلتتارعا كەتپەيتىنىن ايتا كەتسەك دە ارتىق بولمايدى-اۋ...