كەشە كتك تەلەارناسى جاڭالىقتاردان ءسۇيىنباي اران ۇلى مەن جامبىل جابايەۆتىڭ شىراماشىلىعىن سىناعان دوساي كەنجەتاي تۋرالى كورسەتتى. ءدىنتانۋشىنىڭ بار ايىبى ءوزىنىڭ فەيسبۋك جەلىسىندەگى پاراقشاسىندا ءسۇيىنباي مەن جامبىلدىڭ جىرلارىنان تۇرمىستىق قاعىتپالاردان باسقا، تۇششىمدى شۋماق كورمەدىم دەپ جازعاندىعى بولىپ وتىر. سونداي-اق، ول بيىل 200 جىلدىعى تويلانىپ جاتقان ءسۇيىنباي ارون ۇلىنىڭ شىعارمالارىندا ەلدىك، ەركىندىك، ادامگەرشىلىك تۋرالى وي جوق دەگەن پىكىردە.

ءيا، قازاق حالقىندا ومىردەن وتكەن ادامنىڭ اتىنان جامان ءسوز ايتۋعا بولمايدى دەگەن قاعيدا قالىپتاسقان. بۇل ارينە اتادان بالاعا ميراس بولىپ كەلە جاتقان جاقسى ءداستۇر. الايدا، دوساي كەنجەتايدى ءوزىنىڭ ازاماتتىق پىكىرى ءۇشىن جەكسۇرىن قىلىپ كورسەتىپ، ونى جەردەن الىپ جەرگە سالۋ قانشالىقتى دۇرىس؟ ويتكەنى ءار ادام قالاعان اقىن-جازۋشىنىڭ شىعارماسىن وقىپ، ول تۋرالى جاعىمدى نەمەسە جاعىمسىز پىكىر بىلدىرۋگە قۇقىلى. ەندەشە، دوساي كەنجەتايدى جەردەن جەتى قويان تاپقانداي سىناۋدىڭ نە قاجەتى بار؟ الايدا الدەكىمدەرگە بۇل ماسەلەنى ۇلعايتىپ كورسەتۋ كەرەك سياقتى.

 – ءسۇيىنباي ارونۇلىندا ادامدى ادام قىلاتىن، ىشكى تەرەڭدىككە قاتىستى ويلار جوق. مەنىڭ ويىمشا تاۋەلسىزدىك جىلدارى ۇلتتىق، بولمىستىق ەرەكشەلىگىمىزگە ورالىپ جاتقان كەزدە كەيبىر جەرشىلدىك، رۋشىلدىق ماسەلەلەردى توقتاتۋ كەرەك. ونىڭ ۇستىنە قازاقتا تۇنىپ تۇرعان فيلوسوفيالىق ويلاردىڭ شەجىرەسى بولىپ تابىلاتىن تۇلعالار جەتەدى، – دەيدى دوساي كەنجەتاي.

سونداي-اق، ءدىنتانۋشى ءسۇيىنباي ارون ۇلىنىڭ 200 جىلدىق مەرەيتويىنىڭ  حالىقارالىق دەڭگەيدە اتالىپ وتىلگەنىنە قارسى. سەبەبى، دوساي كەنجەتاي ءسۇيىنبايدى «جىر الىبى» دەگەن ولشەمگە لايىقتى ەمەس دەپ وتىر. الايدا، ول اقىننىڭ مەرەيوتويى قازاق پەن قىرعىزعا ورتاق، ءبىر ايماقتىڭ تويى رەتىندە اتالىپ وتىلە بەرسىن دەيدى.

دوساي كەنجەتايدىڭ پىكىرىنە «قازاق ادەبيەتى» گازەتىنىڭ باس رەداكتورى جۇماباي شاشتاي ۇلى مەن م.اۋەزوۆ اتىنداعى ادەبيەت جانە ونەر ينستيتۋتىنىڭ باس عىلىمي قىزمەتكەرى ايگۇل ءىسماقوۆا قارسى پىكىر ءبىلدىرىپتى. ارينە ءار ادام ءوز پىكىرىن بىلدىرۋگە قۇقىعى بار. الايدا ايگۇل ءىسماقوۆانىڭ ءدىنتانۋشىنى ءسۇيىنبايدىڭ تۋعان-تۋىستارى جاۋاپقا تارتۋ كەرەك دەگەن ءسوزىن تۇسىنە المادىق. ويتكەنى وزىڭە ۇناماعان اقىن-جازۋشىنىڭ شىعارماسىن سىناۋ نەمەسە ماقتاۋ ءار وقىرماننىڭ ءوز ەركى ەمەس پە؟ ايتسە دە ءمۇيىزى قاراعايداي ازاماتتار بۇيرەكتەن سيراق شىعارىپ ءدىنتانۋشىنى ايىپتى ەتىپ شىعارماقشى.

نەگىزى، بۇعان دەيىن دوساي كەنجەتايدان بولەك ءسۇيىنباي مەن جامبىلدىڭ جىرلارىن بەلگىلى ابايتانۋشى مەكەمتاس مىرزاحمەت ۇلى دا سىناعان بولاتىن. ابايتانۋشىنىڭ ايتۋىنشا ءسۇيىنباي مەن جامبىلدى جەتىسۋ جىراۋلىق مەكتەبىنىڭ وكىلى دەۋگە كەلمەيدى. ويتكەنى، ول اتالعان اقىنداردان قاراعاندا كەنەن ءازىرباي ۇلىنىڭ شوقتىعى بيىك ەكەنىن ەسكەرتەدى.

ادەبيەتتە تالاس-تارتىستىڭ بولۋى زاڭدى نارسە. ونىڭ ۇستىنە كەڭەس ۇكىمەتىنىڭ جىرلاعان اقىن-جازۋشىلاردىڭ شىعارماشىلىعى تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن قانشالىقتى قاجەت دەگەن سۇراق كولدەنەڭ شىعا باستادى. ماسەلەن، جۇبان مولداعالييەۆتىڭ «مەن قازاقپىن»  دەگەن اتاقتى پوەماسىنىڭ ءوزىنىڭ كەيبىر جەرلەرى كەڭەستىك يدەلوگيادا جازىلعان. بۇل تۋرالى بەلگىلى الاشتانۋشى تۇرسىن جۇرتباي ايتقان بولاتىن. ءسۇيىنباي ارونۇلىن قايدام جامبىل جابايەۆتىڭ ولەڭدەرىندە مۇنداي «اتتەگەن-ايلار» كوپتەپ كەزدەسەدى. ماسەلەن، قازاق اشتان قىرىلىپ، الاش ارىستارى جاپپاي اتىلىپ جاتقاندا جامبىل جابايەۆ ستالين مەن ەجوۆتى ماقتاپ ولەڭ شىعارعان. بۇل قانشالىقتى ورىندى؟ ويتكەنى، كەڭەس ۇكىمەتى ءاليحان بوكەيحان سىندى الاش ارىستارىنان باستاپ، تۇرار رىسقۇل ۇلى مەن ساكەن سەيفۋللين سىندى بولشيەۆيكتەرگە دەيىن اتتى. وسىنداي جاعدايدا جامبىل جابايەۆتىڭ ستالين مەن ەجوۆتى ماقتاپ ولەڭ جازۋى اقىلعا سىيمايدى. ال، ونى ناسيحاتتاۋ، جاڭا زامان بيىگىنە شىعارۋ – «ماڭگىلىك ەل» بولۋدى ارمانداپ جۇرگەن بىزگە باسى ارتىق شارۋا ەمەس پە؟!

سەرىك جولداسباي

استانا