قازاق «ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ» دەيدى. شىنىندا ۇلاعاتتى ۇرپاق ءۇشىن اكەنىڭ وسيەتىمەن، انانىڭ قاسيەتىمەن بەرىلەتىن تاربيەنىڭ قاشاندا ورنى بولەك. ال ارامىزدا سول تاعىلىمدى ساناسىنا شەگەندەي توقىپ ءوسىپ قانا قويا سالماي، ونى عۇمىر بويى جادىندا ۇستاپ، ومىرلىك مۇراتىنا اينالدىرىپ كەلە جاتقان ادامدار ءقازىر تىم كوپ تە ەمەس. سول ساناۋلى تۇلعالاردىڭ ءبىرى ت.ق.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ وقۋ جانە وقۋ-ادىستەمەلىك جۇمىس جونىندەگى پرورەكتورى، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى، پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور گاۋھار الدامبەرگەنوۆا بولسا كەرەك.
مەنىڭ بۇلاي دەپ تولعانۋىمنىڭ دا ءجونى بار. سوندىقتان ول تۋرالى ءار ويلاعان سايىن ءوزىم ءبىرازدان بەرى جاقسى بىلەتىن سوناۋ سۇلۋ سىردىڭ بويىنداعى جالاعاش دەگەن اۋداندى، ونداعى وسىپ-ونگەن الدامبەرگەن اۋلەتىن ەسكە ءبىر ءتۇسىرىپ وتەمىن. وسى قاراعايداي بيىك قارا شاڭىراقتى كەزىندە ەلگە سىيلى، جۇرتىنا ءقادىرلى بولعان تورەمۇرات قاريا اقبوپە اتتى ومىرلىك قوساعىمەن بىرگە ۋىزداي ۇيىتىپ ۇستاپ ەدى. بىر-بىرلەرىن ولە-ولگەنشە قۇرمەتتەپ وتكەن وسى جاراسىمدى جۇپتىڭ ساياسىنان التىن اسىقتاي 4 ۇل مەن 4 قىز ۇلكەن ومىرگە قانات قاعىپ ۇشىپ ەدى. بارشا سانالى ءومىر جولدارىن جەرگىلىكتى ماي زاۋىتىندا ءبىرى ديرەكتوردىڭ ورىنباسارى، ءبىرى تەحنولوگ بولىپ قىزمەت ەتىپ وتكىزگەن وسى ەكى قادىرمەندى كىسىلەردىڭ تىرشىلىكتەگى ەڭ نەگىزگى تىلەكتەرى باۋىرلارىنان ونگەن بالاپاندارىنا ساپالى ءبىلىم، سانالى تاربيە بەرۋ، بارلىعىن دا جوعارى وقۋ ورىندارىندا وقىتىپ، ەلىمىز عىلىمىنىڭ قيا بەلەسىنە بەتتەگەن بىلىكتى ازاماتتارى ەتىپ شىعارۋ بولدى. وسى جولدا ۇل-قىزدارىن قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقتىرماي وسىرگەن اتا-انا ولاردى ەشتەڭەدەن كوپ اسا تارىقتىرعان جوق. ءبىر قۋانىشتىسى، ۇرپاقتارى سولار كۇتكەن ءۇمىت پەن سەنىمنىڭ بيىگىنەن كورىندى. بارلىعى دا جوعارى ءبىلىم الۋمەن بىرگە، عىلىمنىڭ جولىنا ءتۇستى، ومىردەن وزدەرىنىڭ ولشەمدى ورىندارىن تابا ءبىلدى.
مەنىڭ بۇدان بىرنەشە جىل بۇرىن وسى قاسيەتتى شاڭىراقپەن العاش تانىسۋىمنىڭ ورايى كەلگەن بولاتىن. سوندا قازاقتىڭ «اكە كورگەن وق جونار، انا كورگەن تون پىشەر» دەگەن ماقالىنىڭ بۇل اۋلەتتى اينالىپ وتە الماعانىنا كوزىم جەتىپ، ەرەكشە رازى بولىپ ورالىپ ەدىم. وتباسىندا ەشكىمگە داۋىس كوتەرىپ كورمەگەن تورەمۇرات اقساقالدىڭ قاباعىنىڭ قاعۋىمەن ءبارىن ۇعىپ وسكەن بالالاردان ورگەن ۇرپاقتىڭ ءوزىنىڭ سول قازاقى سارابدال تاربيە بەسىگىمەن جەتىلىپ كەلە جاتقانىنا كۋا بولعانداي اسەردە قالعانمىن. بۇگىندە سىڭارىنان ايرىلعان قوس اققۋدىڭ سەرىگىندەي بولىپ، ۇلكەن قارا شاڭىراقتىڭ تۇتقاسىن ۇستاپ قالعان اقبوپە انانىڭ دا ۇلدارى مەن قىزدارىنا بەرگەن ونەگەسىنىڭ ەرەندىگىنە ءتانتى بولىپ قايتقانىم دا ەسىمدە.
مىنە، سول وردالى وتباسىنىڭ ءسۇت كەنجەسى – گاۋھار تورەمۇراتقىزىن جاقىننان تاني باستاعانىما 5-6 جىلداي ۋاقىت بولىپ قالىپتى. سول كەزدەرى ت.ق.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنىڭ تەاترتانۋ فاكۋلتەتىندە ماگيسترانت بولىپ جۇرگەن مەن ءۇشىن بۇل كىسى ءبىر كورگەننەن تولىمدى تۇلعاسىمەن، تابيعي تارتىمدىلىعىمەن، وزىنە ءوزى سەنىمدىلىگىمەن ەرەكشە ەستە قالدى. راس، ءبىر قاراعاندا، قاتالداۋ بولىپ كورىنەتىنى دە بار ەكەن. ءبىراق مۇنىسى وزىنە قاپىسىز جاراساتىن. سەبەبى، بىلىم-بىلىگىنىڭ جوعارىلىعى كوپ ۇزاماي اڭعارىلىپ قالاتىن ونىڭ پاراسات-پايىمى بيىك ەكەنى دە ءبىلىنىپ تۇراتىن. وسىعان قاراپ-اق ءبىز ءسوز ەتىپ وتىرعان قايراتكەردىڭ ادىلدىكتىڭ ادامى ەكەنىن ۇعىنۋعا بولار ەدى. ال وسى وقۋ ورنىنا كەلىپ، قىزمەت ەتە باستاعان جىلدارىمنان بەرى وقۋ جانە وقۋ-ادىستەمەلىك جۇمىس جونىندەگى پرورەكتوردىڭ ءوزىنىڭ لايىقتى ورنىنداعى تۇلعا، ۇيىمداستىرۋشىلىق قابىلەتىنىڭ وتە جوعارى، ۇجىمنىڭ جاناشىر باسشىلارىنىڭ ءبىرى ەكەنىن بىلە ءتۇستىم.
ءبىزدىڭ بۇگىنگى كەيىپكەرىمىز – گاۋھار الدامبەرگەنوۆا 1971 جىلعى 20 تامىزدا قىزىلوردا وبلىسى، جالاعاش كەنتىندە تۋعان. 1995 جىلى قازاق قىزدار پەداگوگيكالىق ينستيتۋتىنىڭ قازاق ءتىلى جانە ادەبيەتى ماماندىعىن بىتىرگەن. ول ت.ق.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسىنداعى قىزمەتىن 2001 جىلدىڭ قىركۇيەگىندە الەۋمەتتىك-گۋمانيتارلىق پاندەر كافەدراسىنا اعا وقىتۋشى بولۋدان باستادى. ال 2011 جىلدىڭ تامىزىنان وقۋ جانە وقۋ-ادىستەمەلىك جۇمىس جونىندەگى پرورەكتورى بولىپ كەلەدى. وسىنىڭ ارالىعىندا، 2014 جىلدىڭ ناۋرىزىنان قىركۇيەگىنە دەيىن رەكتوردىڭ مىندەتىن اتقارۋشى بولىپ تا قىزمەت ەتتى.
گاۋھار الدامبەرگەنوۆا 2000 جىلدىڭ قاراشا ايىندا اباي اتىنداعى الماتى مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ قازاق ءتىلىن وقىتۋ تەورياسى مەن ادىستەمەسى ارنايى ديسسەرتاسيالىق كەڭەسىندە كانديداتتىق ديسسەرتاسياسىن قورعادى. 2000 جىلدىڭ قاراشاسىندا وعان پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ كانديداتى عىلىمي دارەجەسى بەرىلدى. 2008 جىلى اتالمىش مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتكە «جالپى پەداگوگيكا» ماماندىعى بويىنشا دوكتورانتۋراعا ءتۇستى. 2010 جىلى ارنايى ديسسەرتاسيالىق كەڭەستە «قازاق حالىق پەداگوگيكاسىندا قىزدارعا مورالدىق-ەتيكالىق تاربيە بەرۋ» تاقىرىبى بويىنشا دوكتورلىق ديسسەرتاسيا قورعادى. 2010 جىلدىڭ ماۋسىم ايىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم سالاسىنداعى باقىلاۋ كوميتەتىنىڭ شەشىمىمەن گ.ت.الدامبەرگەنوۆا پەداگوگيكا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى عىلىمي دارەجەسىن الدى. 2011 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا عالىمعا پەداگوگيكا ماماندىعى بويىنشا پروفەسسور عىلىمي اتاعى بەرىلدى.
گاۋھار الدامبەرگەنوۆا بۇگىندە 80-نەن استام عىلىمي ەڭبەكتىڭ اۆتورى اتانىپ وتىر. ولاردىڭ اراسىندا نولدىك ەمەس يمپاكت-فاكتورى بار شەتەلدىك باسپالاردا جارىق كورگەن جاريالانىمدار دا جەتەرلىك. بۇعان قوسا، «وسنوۆى مورالنو-ەتيچەسكيح ۆوسپيتانيي»، «قازاق حالىق پەداگوگيكاسىندا قىزدارعا مورالدىق-ەتيكالىق تاربيە بەرۋ نەگىزدەرى» دەپ اتالاتىن ەكى مونوگرافيانى، «ونەردەگى قازاق ءتىلى» قازاق ءتىلى اتتى وقۋ قۇرالىن ەكى رەت باسىپ شىعارعان. ءقازىر ولار جوعارى وقۋ ورىندارى اسسوسياسياسىنىڭ كوپتەن-كوپ ءوتىنىمى بويىنشا قايتا جاريالاۋعا دايىندالىپ جاتىر. بۇدان بولەك، مەكتەپكە دەيىنگى وقىتۋعا ارنالعان «عاجايىپ ءالىپبي» ەلەكتروندى وقۋ قۇرالىن ءۇش اۆتورلىقتا دايىنداۋعا قاتىسقان. مۇنىڭ سىرتىندا، ت.ق.جۇرگەنوۆ اتىنداعى قازاق ۇلتتىق ونەر اكادەمياسى عىلىمي كەڭەسى ۇسىنعان 10 وقۋ-ادىستەمەلىك قۇرالىنىڭ اۆتورى.
وتباسىندا كورگەن ءتالىمنىڭ ىزىمەن گاۋھار تورەمۇرات قىزى ءوز زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىندە قىزدار تاربيەسىنە ايرىقشا كوڭىل بولەدى ەكەن. ول وسى باعىتتا 2009 جىلى «قازاق حالقىنىڭ قىزدارعا مورالدىق-ەتيكالىق تاربيە بەرۋدەگى وزىق داستۇرلەرىن بۇگىنگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىندە پايدالانۋ» دەپ اتالاتىن تۇجىرىمداما دايىنداپ ەنگىزىپتى. سونىمەن قاتار، 2012 جىلدان بەرى گەرمانيانىڭ ديۋسسەلدورف، يتاليانىڭ ريم، چەحيانىڭ پراگا جانە تۇركيانىڭ ىستامبۇل قالالارىندا تاعىلىمدامادان وتكەن. سوڭعى جىلدارى قازاقستاننىڭ ءبىرقاتار جوعارى وقۋ ورىندارىندا وتكەن تاۋەلسىز اككرەديتتەۋ جانە رەيتينگ اگەنتتىگىنىڭ كوميسسيا جۇمىسىنا ساراپشى رەتىندە قاتىستى.
ۇرپاق تاربيەسى مەن مامان كادرلار دايارلاۋداعى وسىنداي ەلەۋلى ەڭبەكتەرىنىڭ ارقاسىندا گاۋھار الدامبەرگەنوۆا 2013 جىلى ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم بەرۋ ءىسىنىڭ قۇرمەتتى قىزمەتكەرى» القاسىمەن ماراپاتتالدى. وسى جىلى سونداي-اق ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ «جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ۇزدىك وقىتۋشىسى» اتاعىنا يە بولدى. ال بيىلعى 2015 جىلى «قازاقستان كونستيتۋسياسىنا 20 جىل» مەدالىمەن ماراپاتتالدى.
وتباسىندا العان تاربيەنىڭ تاعى ءبىر ۇزدىك ۇلگىسى شىعار، ءبىز بىلەتىن گاۋھار الدامبەرگەنوۆا ءوزىنىڭ الدىنا ءاردايىم بيىك ماقساتتار قويىپ، سوعان جەتۋ جولىندا ىزدەنۋ مەن ەڭبەكتەنۋدەن تالمايتىن بيىك مۇراتتاردىڭ ادامى رەتىندە كورسەتىپ كەلەدى. ونىڭ مۇنداي ونەگە تۇتارلىق قاستەرلى قاسيەتتەرىنەن ءوزى قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان ۇجىم ۇتپاسا، استە ۇتىلعان ەمەس.
دەرەككوز: "ەگەمەن قازاقستان"
پىكىر قالدىرۋ