Jan tapsyrǵaly jatqan adamdy oń búıirine jatqyzyp júzin qubylaǵa burý súnnet. Sebebi hazreti paıǵambarymyz (s.ǵ.s.) Mádınaǵa kelgen kezde Barr ıbn Marýr degen kisi jaıly surady. Sahabalar (r.a): «Ol dúnıeden ótti. Malynyń úshten birin saǵan berýdi jáne jan tásilim eterde júzin qybylaǵa qaratýdy ósıet etti», - dep jaýap berdi. Paıǵambarymyz (s.ǵ.s): «Onda ol ıslamdy tańdapty. Malynyń úshten birin balasyna qaıtardym», - degen. Maýlana Nızam «ál-Álamgırıa» pátýálarynda da: «Jan tásilim halindegi kisi oń búıirine jatqyzylyp júzi qubylaǵa qaratylady. Bul súnnet amaly»,-delingen. «Ál Bahr ar-Raıqta»: «Jan tásilim halindegi kisi oń búıirine qyısaıtyńqyrap jatqyzylyp júzi qubylaǵa qaratylady. Sebebi ol ǵıbrat etilgen súnnát. Ony oryndaý qıyn bolsa, onda aıaǵyn qybylaǵa baǵyttap, shalqalaı jatqyzyp, basyn kóterińkirep, júzi qubylaǵa qaratylady»,-delingen.

Jan tapsyraıyn dep jatqan adamǵa «Lá ıláhá ıllallah” kálımasyn aıtý úshin qasynda sháhada kálımasyn (kýálik sózi) qaıtalap turý – mustahab. Sebebi, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) Ibn Omar Ábý Hafs (r.a.) rıýaıat etken hadıs sharipinde: «Jan tapsyraıyn dep jatqan adamǵa «Lá ıláhá ıllallah” kálımasyn aıtyp turyńdar. Óıtkeni, ólim halindegi musylman «Lá ıláhá ıllallah” dese tozaqtan bosatylatynyna shúbá joq, - degen.

Býrhan ad-Dın ál-Marǵınanıdiń «Hıdaıasynda»: Paıǵambarymyz (s.ǵ.s.): «Jan tapsyraıyn dep jatqan adamǵa «Lá ıláhá ıllallah» dep aıtyp turyńdar», - degen hadısine qosa, sháhadat kálımasyn aıt deıdi.  Ólim halinde jatqan adamǵa qyryldap qalmaı turyp «Áshhádý állá ıláhá ıllallah ýá áshhádý ánná Mýhammadar rasýlýllah», - dep kálımany jaı daýyspen aıtyp turý kerek. Biraq, bul sózdi aıtqyzý úshin zorlamaý kerek. «Lá ıláhá ıllallah” degennen soń dúnıaýı sóz sóılemese, oǵan atalmysh kálımáni qaıtalatýdyń qajeti joq. Al, eger kálımádan keıin dúnıaýı sóz sóılep qoısa, onda kálımáni qaıta aıtýy úshin esine salǵan jón. Jan tapsyraıyn dep jatqan kisiniń janynda bala-shaǵasy men eń jaqyn adamdary jáne dos-jarandarynyń bolýy – mustahab.

Maýlana Nızam (r.a.) «ál-Alamgırıa fátýálarynda» da: «Qasynda turǵan kisilerdiń syrqatqa duǵa etýi- mustahab», - delingen. «Ál-Bahr ar-Raıqta»: «Haız (etekkir) nemese nıfas (áıelderde bosanǵannan keıingi) jaǵdaıdaǵy áıelder jáne júnib, ıaǵnı ǵusyl quıynýy tıis jandar jan tapsyraıyn dep jatqanda janynda bolmaǵany jón. Qaıta ólim halinde jatqan kisiniń qasyna hosh ıisti átir qoıý – mustahab»,-degen. Ólim halinde jatqan kisiniń qasynda qasıetti Qurannyń «Iásın” – súresin oqý mustahab. Sebebi, Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) Ábý Dáýd (r.a.) rıýaıat etken hadıs sharipinde:  «Aýyryp ólim halinde jatqan adamnyń qasynda Iásın súresi oqylsa, ol shóli qanǵan kúıinde jan tásilim etedi, shóli qanǵan kúıinde qabirge kiredi jáne qıamet kúninde de shóli qanǵan kúıinde qaıta tiriledi”,- degen. Ál-Alamgırıa» jáne «Bahr ar-Raıqta»: «Iasın súresin oqý mýstahab jáne ony jan tásilim etkenshe oqıdy», - delingen.

Ábý Hanıfa (r.a.) mazhhaby ǵulamalary ólim halinde jatqan kisi janynda «Iasın» súresin oqýdy jón sanaǵan. Al, qaıtys bolǵan kisi jýylǵanǵa deıin janynda Quran oqý mákrúh.  Jan tapsyratyn adam Alla Taǵala týraly jaqsy oıda bolýy kerek. Óıtkeni Paıǵambarymyz (s.ǵ.s) óziniń ımam ál-Buharı, ımam ál-Mýslım (r.a.) rıýaıat etken hadıste:  «Allah taǵala ózin jarylqaıdy jáne raqymyna bóleıdi»,- dep ólim halindegi kisi Alla Taǵala týraly tek jaqsy oıda bolýlary kerek”,– degen jáne qudsı hadıste Alla Taǵala:  « Qulym men jaıly qandaı oıda bolsa, men de sondaı bolamyn”, – deıdi.

Jan tapsyrǵaly jatqan adamnyń qasynda otyrǵan kisi ony Alla taǵala týraly jaqsy oıǵa baǵyttap otyrýy – mustahab. Jan tapsyrǵan soń máıittiń kózin jumdyrý jáne de onyń kózin jumdyryp jatqan kisi: «Bısmılláhı ýá alá mıllátı rasýlılláh (s.ǵ.s.)” deýi – súnnet.  Sahabalarynyń biri Ábý Salama (r.a) qaıtys bolǵanda Paıǵambarymyzdyń (s.ǵ.s) osylaı aıtqany týraly rıýaıat etilgen.

Ihsan.kz saıtynan