Úsh júzge aty málim aqyrǵan da daýysy aıǵa jeter, qaharly batyr, urt tildi sheshen, ádil bı, dana qolbasy Er Jánibek Berdaýletuly halyq rýhyndaǵy máńgilik maqtanysh edi. Keshegi qandy qyrǵyn jońǵar shapqynshylyǵynda, eliniń amandyǵy úshin, otannyń tutastyǵy úshin, et júregin qolyna alyp, talaı ret jekpe-jekke shyǵyp ata jaýynyń saǵyn syndyryp, halyq mereıin aspanǵa kótergen edi. Óz ómirinde eshbir saıystan jeńilmegen batyr babamyzdyń sol eńbeginiń arqasynda, Abylaıhan oǵan oń tizesinen oryn berip, aqylyn tyńdasa, halyq onyń egeı erligimen kózsiz batyrlyǵy úshin ony «Er» degen ataq qosyp ataǵan edi. Qazaq dalasyndaǵy azýyn aıǵa bilegen, el esinde esimi jattalǵan batyrlar arasynda «Er» sózi jalǵanǵan esimder az kezigedi. Olar: Er Qabanbaı, Er Bógenbaı, Er Qosaı t.b. Demek «Er» sózi bir dáýirdegi halyqtyq materıaldyq baılyqtyń kemshil kezindegi ádil baǵasymen berilgen, biregeı deńgeıdegi altynnan da qymbat rýhanı orden edi.
Batyr babamyzdyń keskini, uly daladan attanǵanyna úsh ǵasyrdyń júzi bolsa da, halyq kókireginen joǵaltpaı, kún ótken saıyn , qadirlep ardaqtap keledi. Kesenesin Shyǵystyń kindigi, Qalba taýyndaǵy mazaryna qoıýy da halyq qurmetiniń kýási bolar. Batyrdyń urpaqtary Qytaı qazaqtary arasynda eleýli deńgeıden kórinse, elimizde de aýyz toltyra aıtarlyq juraǵattary bar ekenin aıta ketkim keledi. Solardyń arasynda, bir bolsa da biregeı, jıenderin bile bermespiz.
Berdaýletten bes ul, bir qyz taraǵan desedi. Olar: Jánibek, Álibek, Kúngeıti, Balpań, Sańyryq jáne jalǵyz qyzy Ermek. Jánibektiń óz kindiginen úsh ul, bir qyz. Olar: Noǵaı, Baljan, Báıtik jáne Áımen atty jalǵyz qyzy bolǵan. Batyrdyń qaryndasy Ermek apamyz asa qaıratty ári aqyldy kisi bolǵan desedi. Ol kisini orta júzde Arǵyn áýletinen taraǵan Tobyqty rýyndaǵy Yrǵyzbaı Aıdosulymen atastyrǵan. Yrǵyzbaı – Abaıdyń arǵy atasy, demek álem tanyǵan uly Abaıdyń uly apasy Ermek — Er Jánibektiń qaryndasy, Er Jánibek – Abaıdyń uly naǵashysy , Abaı Er Jánibektiń jıeni.
Batyrdyń jalǵyz qyzy Áımen batyl, qaıratty ári aqyldy bolǵan dep aıtady kóne kóz qarıalar. Qıly zamannyń qatparynda eseıgen Áımen óz kezinde, qarý – jaraq asynyp joryqtarǵa shyǵyp, talaı beıkúná jandardy ata jaýdyń azýynan arashalap, ne bir barymtaǵa túsken, halyqtyń malyn qorǵap, jaýlaryn qoldy etken dep aıtady shejireler. Jánibek jalǵyz qyzyn sol kezdiń ózinde dinı medreselerden saýatyn ashtyrǵan. Keıin Áımendi Orynborlyq Balqoja degen jigitke uzatady. Bul kezeń Qazaq jurtynyń endi esin jıa bastaǵan shaǵy edi. Elin bastaǵan Er Jánibek kóshtiń betin shyǵysqa burady. Jat jurttyqqa jaralǵan Áımen atastyrǵan jurtymen birge qala beredi. El-jurtyn saǵynady. Kóp ótpeı balaly bolady. Balasynyń atyn eki birdeı ata-babasynyń atymen Alty-Sary dep azan shaqyrtyp qoıady. Olaı deıtinimiz, uly babasy – Alty, Altydan – Sary, Sarydan – Berdaýlet, Berdaýletten – Jánibek. Altysary er músindi, ójet bolyp ósedi , odan nemeresi Ybyraı týady. Altysary jastaı qaıtys bolyp, Ybyraıdy ájesi Áımen apa tárbıelep ósiredi. Keıin Altysary dybystyq úndestiktiń sebebimen Altynsary bolyp aıtylyp ketedi. Mine osylaısha, qazaq dalasyn qarańǵylyqtan oıatqan, uly aǵartýshy, etnograf, ǵalym Ybyraı Altynsarın batyrdyń týǵan jıeni bolyp tabylady.
Osylaısha Qazaq ultynyń altyn dińgekteri ispetti. Eki uly perzenti – Er Jánibektiń jıenderi. Tarıh qatparynda jatqan qundylyqtardy bireýimiz bilsek, bireýimiz bile bermeýimiz anyq.
NURBAQYT ATANULY
Óskemen qalasy
Maqaladaǵy negizgi derekter Shyńjań ólkelik «mura» jýrnalynyń 2003 jylǵy № 1 sannan alyndy.
