Muhtar Qul-Muhammed. Arǵymaq, seni saqtadym...

/uploads/thumbnail/20180116114307939_small.jpg

Qazaq balasynyń jylqy ataýlyǵa eleń etpeıtini sırek. Qylquıryqtyǵa degen mundaı qurmet halqymyzda qanmen, qanmen emes-aý súıekke sińip, janmen bitken qasıet bolsa kerek.

Qıal shirkinniń kók dónenine minip, alys-jaqyn tarıhty este joq eski zamandardan jelden de júırik búgingi kúnge deıin sholar bolsaq aspanda aqbozat, kókbozattar kisinep, sanańda saǵymǵa oranǵan sáıgúlikter jortady; taýdy buzyp, tas qashaǵan dáýirden qalǵan belgi izdeseń, aqtas, kóktastardyń betinen tańbaly tulparlar qylańdaıdy; qola qorytyp, shoıyn quıǵan kezderdegi qum basqan kóne qonystardan babalar murasyn arshysań, qoladan quıylǵan qazanattar shyǵady aldyńnan; saq, sarmat babalarymyzdyń altyndy aptap, kúmisti kúptep, meımanasy tasqan dáýirinen jetken jádigerlerden arǵyqazaqtyń altyn jaldy arǵymaqtary arqyraıdy; kók táńirge syıynǵan kók túrikter tarıhynan tamyr tartsań, muzdaı temir qursanǵan batyrlar mingen tulparlar aýyzdyǵymen alysady; Altyn orda memleketin qurǵan kezeńge qulaq túrseń, Aqyrǵy teńizge attanǵan dúldilder dúbirin estısiń; babalardyń tili kálımaǵa kelip, basy sájdege tıgen kezden syr tartsań, peıishtiń pyraqtary keledi kóz aldyńa; uly dalada Qazaq handyǵyn quryp, ult bop uıysý jolyna túsken ulyq kezeńge úńilseń, «abylaılap» uran salǵan han-batyrlardyń qazanattary tuıaǵymen jer tarpıdy; tasqa qashalyp, terige basylyp, kıizge órnektelip, aǵashqa oımyshtalyp, temirge naqyshtalǵan sansyz kóp óner týyndylarynan sańlaqtar sýyrylady.

Eı, er qazaqtyń balasy, búgingi urpaqtyń taqymynda týlaǵan nebir aǵylshyn, aqalteke, arab arǵymaqtarynyń úzeńgisin úzdire shirenip, keýdeńdi shalqaq, eńseńdi bıik ustap baıtaq ta bostan elińe kóz jibershi – ne kóredi ekensiń: kúmis jaldy qulyndar quldyrańdap, beldeýdegi bıelerdiń jelini syzdaıdy; alamanǵa túsetin attar typyrshyp, úıirin úıirgen aıǵyrlar azynaıdy.

Boz bıeler baıyrqylaǵanda sen de damyldap, qutty meshin úıińe qaraı qadam basqanda aldyńnan arsalańdap shyǵar balańdy da «qulynym» dep emirenetinińdi qaıtersiń. Tórge ozyp, jaryń usynǵan keseni qolyńa alsań, saýǵa – qýat, aýrýǵa – em sapyrylǵan sary qymyzdyń ısi murnyńdy jarady; tańdaıdan shyǵar babalar sýsynyn simire jutyp, aldyndaǵy tabaqqa qol sozsań, dertke – daýa, janǵa – shıpa qazy-qarta, jal-jaıa jatady tóńkerilip; boı jazylyp, jan sergigen tusta dombyraǵa qol soqsań, «qara jorǵa», «tory jorǵalar» taıpalyp, áýeletip án salsań, «aqbaqaı», «mańmańger», «telqońyrmen» tarqatasyń kóńil sherin.

Iá, qazaqtyń bar tirligi adal jar, almas qylysh, alǵyr tazy, qyran búrkitpen qatar babalardan qalǵan jeti qazynanyń biri hám biregeıi qasıetti, qanatty tulparlarmen birigip, bite qaınasyp ketken.

Bar ǵumyryn arǵymaqtyń jalynda ótkizgen ata qazaq bar tarıhyn tulpardyń tuıaǵymen jazǵan.

Ultymyzda ottan da ystyq uǵym bar, ol – Otan. Sol Otannyń taǵdyry synǵa túskende babalar aıtqan urpaqqa amanat bolǵan qasterli uran bar, ol – «attan». Onyń maǵynasy «atqa qon», «atqa min» ekeni shyǵar kúndeı shyndyq, atar tańdaı aqıqat.

Ómirdiń ózi – jaly kúdireıgen, kekili tógilgen, úzeńgileri sartyldap, aýyzdyqtary qarshyldaǵan nebir qaǵylez bas, quıma tuıaq, bota tirsek, qulan quıryqty kúlik mingenderdiń alaman báıgesi.

Búkil ǵumyryn at ústinde, arǵymaq jalynda ótkizgen, ana sútimen aýyzdanyp, jylqy sútimen jetilgen er qazaqtyń barsha azamattaryna árdaıym ómirdiń alaman báıgesiniń aldynda bolýyn tileımin!

Pikir qaldyrý

Qatysty Maqalalar