Keıbir ata-analar balasyna ekpe saldyrýdan bas tartyp jatady. Biri ekpeniń sapasyna kúmánmen qarasa, ekinshisi «vaksına bala densaýlyǵyna kesirin tıgizedi» deıdi. Dinı senimine baılanysty qarsy bolatyndar – óz aldyna bir tóbe. Jas nárestelerge salynatyn vaksınalar qaıda óndiriledi? Ekpeden bas tartýdyń sońy nege ákep soǵady? Qamshy.kz aqparat agenttigi osy máselelerge baılanysty QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligine resmı saýal joldaǵan edi. Jaýaby 20 kúnnen keıin keldi. Marhabat!
Qazaqstandaǵy balalarǵa salynyp jatqan ekpeler qaıdan ákelinedi?
Qazaqstan Respýblıkasynda ınfeksıalyq aýrýlarǵa qarsy bir ǵana vaksına shyǵarylady. Ol – obaǵa qarsy vaksına. Al basqa vaksınalar Fransıa, Belgıa, Úndistan, Reseı, Koreıa jáne Japonıadan ákelinedi.
Shetelde óndirilgen vaksına qandaı tekserýden ótedi?
QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligi Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy sertıfıkattaǵan vaksınalardy satyp alady.
Satyp alynatyn vaksınalar Qazaqstanda memlekettik tirkeýden ótedi. Memlekettik tirkeý kezinde vaksınaǵa kóp kezeńdik zerthanalyq tekserý júrgiziledi. Shetelden satyp alynǵan vaksınalardyń árbir partıasy Dárilik zattardy saraptaý ulttyq ortalyǵynda arnaıy tekseriledi. Vaksınanyń qaýipsizdigi rastalǵan kezde ǵana respýblıkanyń medısına uıymdaryna taratylady. Al vaksınamen jumys isteıtin mamandar (dárigerler, medbıkeler) ekpeni egý, qoldaný máseleleri boıynsha arnaıy daıyndyqtan ótkiziledi.
Ekpe qandaı aýrýdyń aldyn alady?
QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetine súıensek, vaksınasıalaý halyq densaýlyǵyn saqtaýǵa, ult qaýipsizdigin qamtamasyz etýge baǵyttalǵan. Ulttyq kúntizbege engizilgen ınfeksıalar – polıomıelıt, týberkýlez, dıfterıa, kókjótel, sirespe, qyzylsha, qyzamyq, parotıt, V gepatıti, pnevmokok, gemofıldi ınfeksıalar. Atalǵan aýrýlarǵa qarsy adamdarǵa josparly túrde ekpe egedi.
Budan bólek, epıdemıologıalyq kórsetkishter boıynsha da egiletin ınfeksıalar bar. Olar: qutyrý (janýar tistegennen keıin), oba, kene ensefalıti, ish súzegi, týláremıa, sibir jarasy nemese kúıdirgi.
Ekpeniń kesirinen sábıler shetinegen derekter tirkelgen be?
Respýblıka boıynsha vaksınasıalaýmen qamtý deńgeıin, sondaı-aq vaksınadan keıingi kezeńde tirkeletin reaksıalardy monıtorıńileý júrgizilip otyrady. QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetine súıensek, respýblıkada vaksınasıalaýdan keıin kóz jumǵan balalar týraly málimet tirkelmegen.
Vaksına engizilgennen keıin qoldanýshylar densaýlyǵyna shaǵymdana alady. Shaǵym túsken árbir jaǵdaı arnaıy komısıamen tekseriledi, densaýlyq kúıiniń aýytqý sebepteri anyqtalady. Al tirkelgen jaǵdaılardyń basym bóligi balanyń densaýlyǵy men vaksına engizýdiń arasynda baılanys joq ekenin aıǵaqtap otyr.
Balalarǵa neshe jyl saıyn ekpe salynýy kerek?
Mınıstrliktiń aıtýynsha, ekpe salynatyn merzim kezdeısoq anyqtalmaıdy. Ol ǵylymı turǵyda zerttelip, negizdelgen. Ony Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy usynǵan.
Bala týberkýlez ben «V» vırýstyq gepatıtine qarsylyq kórsete almaıtyndaı álsiz bolyp týady. Al dıfterıaǵa qarsy 2-3 aı, qyzylshaǵa qarsy 6 aı boıy ana antıdeneleri bala organızminde saqtalady. Bul erekshelikter vaksınasıalaý merzimderin anyqtaýda eskerilgen. Sol sebepti týberkýlezge nemese «V» gepatıtine qarsy ekpe bala dúnıege kelgen alǵashqy kúnderi, al dıfterıaǵa qarsy 2 nemese 3 aılyǵynda egiledi.
Ekpeden keıin qandaı asqynýlar bolýy múmkin?
Profılaktıkalyq ekpeden keıin jergilikti jáne jalpy reaksıalar damýy múmkin. Dıfterıaǵa qarsy egýden keıingi 5 paıyz jaǵdaıda 380S-ge deıin dene qyzýynyń kóterilýi, jótelý faktileri tirkelgen. Al ekpe engizilgen orynnyń qyzarýy, qyzylshaǵa men parotıtke qarsy egýlerden keıin barlyǵy 6 paıyzdan aspaıtyn reaksıalar bolýy múmkin. Onyń ishinde dene qyzýynyń kóterilýi - 2%, jótel - 1%, tumaý - 2%. Al polıomıelıtke qarsy egýden is júzinde reaksıalar joq, qyzamyqqa qarsy ekpeden keıin qyzarý, bórtpe, lımfotúıinderdiń úlkeıýi egilgenderdiń 10 paıyzynda damýy múmkin.
Vaksınany engizgennen keıingi paıda bolatyn reaksıalardy ınfeksıalardan keıin damıtyn asqynýlarmen salystyrý múmkin emes. Dıfterıamen naýqastanǵannan keıingi ólim-jitim 30 paıyzǵa, júrektiń zaqymdanýy 60 paıyzǵa jetedi, sirespemen naýqastanǵandardyń 25-70 paıyzy qaıtys bolady. Polıomıelıtpen aýyrǵan adamdardyń 100 paıyzy da ómir boıyna sal bolyp qalady.
Elimizde dinı senimine baılanysty ekpeden bas tartqan ata-analar kóbeıip keledi. Olarǵa qandaı shara qoldanylady? Dárigerler ata-analardy balaǵa ekpe saldyrýǵa májbúrleı me?
Vaksınasıalaýdan bas tartýlar sanynyń ulǵaıýyn eskere otyryp, Qazaqstan Respýblıkasy Densaýlyq saqtaý mınıstriniń buıryǵymen bekitilgen vaksınasıalaýdan bas tartýdyń aldyn alý jóninde is-sharalar jospary ázirlengen. Oǵan sáıkes, óńirlerde densaýlyq saqtaý uıymdary, ishki saıasat, din isteri, jastar saıasaty, bilim basqarmalary, salaýatty ómir saltyn qalyptastyrý problemalarynyń ortalyqtary, dinı konfesıalar ókilderiniń qatysýymen konsýltasıalyq toptar qurylǵan. Dinı qoǵamdardyń ókilderimen 2017 jyly 789 kezdesý, halyqpen 10018 áńgimelesý ótkizilgen.
Ekpeden bas tartqandar qaı óńirde kóp?
Dinı sebepter boıynsha vaksınasıalaýdan bas tartý kórsetkishteri joǵary óńirlerge Aqtóbe jáne Atyraý oblystary kiredi. Jergilikti turǵyndar arasynda túsindirý jumystaryn júrgizý úshin elimizdiń jetekshi ǵalymdary tartyla otyryp, respýblıkalyq deńgeıdegi mamandar tobynyń sapary uıymdastyrylǵan.
2017 jylǵy 17-18 qarashada Almaty qalasynda «Sený jáne ómir súrý» atty Ekinshi áleýmettik-medısınalyq forým ótkizilgen. Ol ımmýndaýdyń ózekti máselelerin tek medısına qyzmetkerlerimen ǵana emes, sondaı-aq halyqpen de talqylaýǵa múmkindik berdi.
Jyl saıyn sáýirde Qazaqstan Eýropalyq ımmýndaý aptasyna qatysady. Aptalyqta halyqqa vaksınasıalaýdyń mańyzdylyǵy, tıimdiligi týraly aqparat keńinen usynylady.
2017 jyly júrgizilgen jumystyń nátıjesinde vaksınasıalaýdan bas tartatyn adamdardyń 2026-sy egýge ruqsat bergen.
Qazaqstan Respýblıkasynyń «Halyq densaýlyǵy jáne densaýlyq saqtaý júıesi týraly» Kodeksiniń 156-babyna sáıkes Qazaqstan Respýblıkasynyń aýmaǵynda júrgen jeke tulǵalar tegin medısınalyq kómektiń kepildik berilgen kólemi sheńberinde ınfeksıalyq jáne parazıttik aýrýlarǵa qarsy profılaktıkalyq egilýge quqyly.
Ońtústik Qazaqstan oblysynda bas tartý sebebinen qyzylshaǵa qarsy qosymsha vaksınasıa almaǵan 19 jastaǵy jasóspirim 2015 jyly osy ınfeksıamen aýyryp, kóz jumǵan.
2017 jyly bas tartýlardyń ishinde balalar arasynda kókjóteldiń 12 jaǵdaıy tirkelgen.
Sońǵy ýaqytta janýarlar tistegen kezde de vaksınasıalaýdan bas tartý úrdisi baıqalady. Mysaly, Aqtóbe oblysynan ıt qapqan bir naýqas profılaktıkalyq vaksınasıalaýdyń tolyq kýrsynan bas tartý nátıjesinde qaıtys bolǵan («Qutyrý, asqyný satysy»).
Profılaktıkalyq egýlerden bas tarta otyryp, ata-analar balasynyń ınfeksıalardan jáne onyń saldarlarynan ózin qorǵaý quqyǵynan aıyratynyn este saqtaý qajet.
Batys elderi ekpeden áldeqashan bas tartqan degen aqparat bar. Bul shyndyqqa janasa ma?
2017 jyldyń basynan bastap eýropa elderinde qyzylshamen syrqattanýdyń epıdemıalyq kóterilýi baıqalady. Eń kóp jaǵdaı Rýmynıada tirkelgen. 9 myńǵa jýyq aýrýdyń 35-i ólimmen aıaqtalǵan. Italıada 4 myńnan astam qyzylsha jaǵdaıy tirkelip, onyń úsheýi qaıtys bolǵan. Grekıada 2017 jyldyń mamyr-qyrkúıek arasynda 100 myńnan astam adam qyzylshamen syrqattanǵan.
Qyzylshamen syrqattaný Avstrıa, Belgıa, Bolgarıa, Vengrıa, Germanıa, Islandıa, Ispanıa, Portýgalıa, Chehıa, Shveısarıa, Shvesıa, Fransıada tirkelgen.
Batys elderi qyzylshamen syrqattaný kórsetkishiniń ósýi halyqty vaksınasıalaýmen tómen qamtý saldarynan bolyp otyrǵanyn málimdeıdi.
Sol sebepti turǵyndardyń densaýlyǵyn saqtaý maqsatynda ıtalıalyq bılik organdary 16 jasqa deıingi balalardy egilýge mindetteýdi uıǵardy.
