Astanada sáýirdiń 16-sy kúni ótetin Úkimet saǵatynda Májilis depýtattary elimizdegi ózekti máselelerdiń biri – kóshi-qon saıasatyna taǵy bir márte toqtalyp kórmek. Bulaı deıtinimiz, «Halyqtyń kóshi-qony týraly» zań – 1997 jyldan beri Parlamentte eń uzaq talqylanǵan qujat retinde belgili. Osy joly qandaı máseleler kóteriletinin bilmek nıetpen biz biraz májilismenderge habarlasyp shyqtyq. Deni aımaqtardy aralap ketken eken. Áıteýir, Palatadaǵy Zańnama jáne sot-quqyqtyq reforma komıtetiniń múshesi, «Aq jol» partıasy fraksıasynyń ókili Berik Dúısenbınov ornynda bolyp shyqty. Onyń ózi bir aımaqqa shyqqaly oqtalyp, «aıaǵy úzeńgide turǵan» sátte kókeıdegi úsh suraqty qoıyp úlgerdik.

– Berik Sálimjanuly, sizderdiń taraptaryńyzdan «Halyqtyń kóshi-qony týraly» zańǵa qandaı ózgertýler men tolyqtyrýlar engizildi? Mysaly, ózderińizdiń komıtettiń osy sala boıynsha atqarǵan jumysyna toqtalyp ótseńiz...

– Bıyl «QR keıbir zańnamalyq aktilerine halyqtyń jumyspen qamtylýy jáne kóshi-qon máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zań jobasy Májiliste aqpannyń 28-inde, ıaǵnı ekinshi oqylymda maquldanyp, naýryzdyń 7-sinde Senatqa jiberildi. Biz oǵan júzden astam túzetýler men ózgertýler engizýge atsalystyq.

– Al sáýirdiń 16-synda ótetin Úkimet saǵatynda kóshi-qon taqyryby boıynsha qandaı máselelerdi kótermeksizder?

– Biz onda ishki-syrtqy mıgrasıalyq úderisterdi sheber uıymdastyra alý, shet elderden keletin jumys kúshin ońtaılandyrý máselesin kótermekpiz. Jasyratyny joq, búginde bizdiń kóptegen qurylys, aýyl sharýashylyǵy salasynda kórshi Ózbekstan memleketiniń azamattary jumys isteýde. «Aq jol» – bıznes partıasy bolǵandyqtan, onyń Májilistegi fraksıasynyń músheleri aımaqtardaǵy kásipkerlermen jıi kezdesip turamyz. Sonda olar qurylys salasynda kórshi memleketterden kelgen mıgranttardyń kóp ekendigin alǵa tartty. Bul jaǵdaıdyń kóleńkeli tustary basym ekenin İshki ister mınıstrligi de jasyra almaıdy. Mysaly, elimizge kelgen jumys kúshterin satý, ýchaskelik polısıanyń olardy bir jerde jasyryp ustaýy nemese ózderiniń árkimniń úıine tyǵylyp jumys isteýi syndy jaıttar qazir mıgrasıa máselesiniń óte ózekti ekenin kórsetip otyr. Sondyqtan Úkimet saǵatynda biz Qazaqstanǵa syrttan «eki qolǵa bir kúrek izdep» kelgen azamattardyń tártippen tirkelip, qul ıelenýshi qarym-qatynasta emes, órkenıetti túrde jumys isteýi kerektigin aıtamyz.

– Jalpy, elimizdegi kóshi-qon saıasatynyń qazirgi júzege asyrylý barysynda qandaı artyqshylyqtar men kem-ketikter bar dep oılaısyz?

– Aldymen, jeke azamattardy ýaqytsha jáne turǵylyqty mekenjaıyna tirkeý týraly zań qabyldanǵan kezde halyq sany ájeptáýir ulǵaıǵan Astana qalasynyń mańaıynda bir másele týyndady. Mysaly, biz qala mańyndaǵy aýyldardyń ınfraqurylymyn jaqsartý úshin ondaǵy turǵyndardyń sanyn bilýge mindettimiz ǵoı?

– Iá...

– Sondyqtan qoǵamda azamattardy mindetti túrde tirkeý týraly zańǵa qanshama teris baǵa berilse de, biz sol qujattyń arqasynda alys aımaqtardan qalaǵa qansha adam kelip qonystanǵanyn anyqtadyq. Atap aıtqanda, qazir Astana irgesindegi Qoıandy aýylynda 3 myń úı bar. Onyń 700-i ǵana zańdy tirkelgen. Azamattardyń turaqty tirkelý kórsetkishi de soǵan sáıkes bolyp tur. Demek, aýyldyq aýrýhana sol 700 úıdiń turǵyndary úshin josparlanǵan bolsa, onyń shamasy naqty turyp jatqan álgi 3 myń úıdiń adamdaryn em-dommen qamtamasyz etýge jetpeıdi. Sol úshin eń aldymen óz ishimizdegi mıgrasıany rettep, mamandardyń sapasyn artyrǵan mańyzdy. Osy joly Úkimet otyrysyna quzyrly organdardyń barlyq ókilderin shaqyryp otyrǵandaǵy taǵy bir sebebimiz – sol. Olardyń árqaısysy, ásirese, kóshi-qon polısıasynyń ókilderi Qytaı, Reseı, Ózbekstan elderimen irgeles ornalasqan aýdan, aýyldarǵa baryp, turǵyndarmen jolyǵyp, olardy alańdatatyn máselelerdi jınaqtap kelýleri kerek. Májilis depýtattary sol sıaqty naqty usynystar jasaımyz.

– Áńgimeńizge rahmet!

P.S. Osynda atalǵan Qoıandy aýyly turǵyndarynyń basym kópshiligi – Qytaı, Mońǵolıa elderinen qonys aýdaryp kelgen aǵaıyn. Al onda jer daýynyń dúrkin-dúrkin kóterilip turýyna depýtat Dúısenbınov aıtqan 2 myńnan astam úıdiń «zańdy tirkeýde joqtyǵy» sebep. Eger májilismender osy máseleni kóshi-qon polısıasy ókilderiniń aldynda kóteretin bolsa, «qýyrdaqtyń kókesin» sáýirdiń 16-synda kóretin sıaqtymyz...

Erkeǵalı BOLATULY