Esquire redaksıasynyń tilshisi soǵys jyldary lagerde tárbıelengen búginde 70-ten asqan ájeıdiń hıkaıasyn tyńdady. Ájeı óziniń shyn aty-jónin de, ultyn da bilmeıdi. Esinde qalǵany – tek qarańǵy, sýyq lager.

Anna Mıhaılovna Shıroshena, zeınetker:

–Týǵan kúnim, jylym, esimim, ákemniń esimi, tegim, tipti ultym da – oıdan shyǵarylǵan. Halyq jaýlaryna arnalǵan lagerge qalaı tap bolǵanym emis-emis esimde. Alaıda ata-anamnyń qandaı kinási úshin kelgenimdi túsinbedim.

Lagerde taǵdyrlary ár qıly balalar bolatyn: biri sonda dúnıege kelgen, biri halyq jaýynyń balasy boldy, endi biriniń túp tamyry kýlaktan shyqqan. Al men bulardyń qaısysyna jatqanymdy da bilmedim.

Tek uzaq jol júrip kelgenimiz esimde. Temir jol, poıyz, dala, atylyp jatqan bombalar... Ár stansıada ólip jatqan adamdardyń denesi... Biz anam jáne kishkentaı sińlim úsheýmiz birge bolǵan sıaqtymyz. Biraq odan beri qanshama ýaqyt ótti, naqty aıta almaı otyrmyn.

Qaısysy óńim, qaıysysy túsim ekenin ajyratýdyń ózi qıyn bolyp ketti.

Lagerde bárinen úlken men bolǵan sekildimin, sebebi boıym uzyn edi. Adamdar meni aqyl-esi durys emes dep oılaıtyn, olaı oılaıtyn jónderi bar edi. Eshkimmen sóılespeıtinmin, eshkimdi túsinbeıtinmin de... Shamasy, til bilmegen bolýym kerek.

Balalar úıinde tárbıelengen ózge balalar sekildi meniń de jaǵdaıym máz emes edi: ash júrý, sońǵy nanyńa deıin tartyp alatyn qatal tárbıeleýshiler, ár shalys basqan qadamyń úshin jazalanatyn kúnder. Qyshyma, trahoma syndy túrli juqpaly aýrýlar... Kúzetshi Vasá aǵa ár apta saıyn kelip, balalardyń óli denesin arbaǵa salyp alyp ketetin. Olardy Dolınka poselkine aparyp kómetin. Qazir ol jer «Ananyń zıraty» dep atalady.

Ol jerdegi balalar eshkim emes edi, tárbıeleýshiler aty-jónderin oıdan qurastyratyn. Ústel ústinen maıdy kórse – Maslova, tárelkege kózderi tússe – Tarelkın, sol sekildi Ivanov, Petrov nemese Sıdorov atanyp júre beretin. Árıne, ata-analary tiri bolsa, mundaı famılıalarmen balalaryn qalaı izdep tapsyn?

Men qaıdan keldim, kimmin, otbasym qaıda? Janymdy kún saıyn jegideı jeıtin suraqtar – bular. Osylaısha lagerge deıingi ómirińe túbegeıli núkte qoıylady.

Ol jaqtaǵylar meniń ultymdy «orys» dep jazatyn, biraq olaı emes ekenine senimdimin. Orys tili ana tilim emes edi.

Lagerden kete sala, óz-ózimdi izdeı bastadym. Ultymdy bilgim keldi. Otbasymdy tapqym keldi. Maǵan eń bolmaǵanda bir dúnıeni eske salar degen nıetpen aınaǵa uzaq qaraıtynmyn. Túrimdi eýropalyqqa, birese latvıalyqqa nemese belarýs ultyna uqsatatyn edim.

Arhıvtegi qujattardy, qaǵazdardy aqtarǵanymdy aıtpaı-aq qoıaıyn. Áıteýir Qazaqstannyń azamatshasy bolyp shyǵa keldim. Sovettik qujatymdy qazaqstandyq kýálikke aýystyryp aldym, ultym – qazaq dep tur. Osylaısha taǵdyr meni Qazaqstanǵa aıdap ákeldi. Biraq ózimdi izdeýdi doǵarmadym.

Túrli eldiń mádenıetimen, tarıhymen tanysyp júrdim, birdeńeni júregim sezip qalardaı... Ákemniń aty qujatta «Mıhaılovna» dep jazylǵan. Bálkim, lagerdegi menen ózge júzdegen balanyń tegi «Mıhaılovna» bolyp ketken bolýy kerek.

Úıim álemdik ádebıetke tunyp tur, dinderi, dilderi – bárin oqydym. Iá, bári ózinshe qyzyq, erekshe, biraq maǵan tán emes sekildi.

Tipti bir kezderi ózimniń basymnan keshkenderimdi «Jdı mená» baǵdarlamasy arqyly aıttym. Budan soń zor úmitpen Máskeýge attandym. Armanyma jaqyndaǵandaı boldym. Biraq júregim shydamady, birneshe stansıadan soń júregim syr berip, poıyzdan túsýime týra keldi. Meni óldige sanaǵan dárigerler máıithanaǵa apara jatty. Biraq jolda qaıta tirildim de, artqa qaıttym.

Qazir Qazaqstannyń dalasyna, ár aǵashyna, shóbine uzaq úńilem de, túpsiz, tamyrsyz ekenimdi túsinemin.

Qartań jastamyn, otbasym, eki balam bar. Bir qyzym Germanıada, meniń týǵandarymdy sol jaqtan izdestirip júr. 70 jyldan asa ýaqyt ótti, ózimniń kim ekenimdi, qaıdan shyqqanymdy sol kúıi bile almadym. Biraq bil bilerim – Qazaqstannyń en dalasyn tastap kete almaımyn.

Aýdarǵan: Gúlim Jaqan