Túrmede otyrǵanyna 12 jyl tolǵan Aron Atabek týystarymen jylyna eki ret qysqa merzimde kezdese alady. Shańyraq oqıǵasyna qatysqany úshin isti bolǵan 66 jastaǵy aqyn ári dıssıdent 18 jylǵa sottalǵan edi. Qazir ol Pavlodardaǵy tergeý ızolátorynda (AP-162/1 mekeme) jatyr. Buǵan deıin ol Almaty túrmesinde jatty.

Túrmeshiler bergen svıter

Tutqynǵa barǵan quqyq qorǵaýshy Elena Semenova Facebook paraqshasyna Aron Atabektiń hal-jaǵdaıy týraly kóńil alańdatarlyq post jazdy.

«Ókinishke qaraı, kıim máselesi sol beti sheshilmegen. Ol jańa zat satyp ala almaıdy, sebebi jylyna tek 2 aılyq eseptik kórsetkish (5050 teńge, ne 13 dollar shamasynda) kóleminde [aqsha] jumsaı alady, oǵan azyq-túlik satyp alady; Atabekke sálemdeme berýge ruqsat etilmeıdi, sondyqtan eski svıterin tastamaı kıip júredi, ony da, basqa kıimderin de únemi jamap-jasqap otyrýǵa májbúr» dep jazdy Semenova Atabekpen qysqa kezdesýden shyqqan soń.

Quqyq qorǵaýshy aqpanda Atabektiń kamerasyna jóndeý jumystary júrgizilgenin, oǵan yqsham vıdeopleer bergenin, biraq «aqparat tapshylyǵy»  máselesi sheshilmegenin aıtty. Atabek hat almaıdy, onyń jazǵan hattary dittegen jerine barmaıdy. Semenovanyń sózinshe, Atabek oǵan tapsyrys hat jibergen eken. Túrme ákimshiligi tutqynnyń korespondensıasynda esh problema joq dep sendiripti. Biraq Atabektiń tapsyrys haty alýshyǵa jetpegen.

- Buǵan deıin de bergenbiz, ózimiz aqsha jınap alyp berdik. Osymen ekinshi ret svıter berdik. Basqa zattaryn da berdik, shulyq áperdik. Ózi saldyr-salaq qarasa, biz de jýyp bermeımiz. Svıterdi jyrtyp tastaıdy, qalaı bolsa solaı kıedi. Biz qolymyzdan kelgenshe kómektesemiz. Toqsan saıyn kamerasyn aqtaımyz, tolyqtaı tazalaımyz. Egde jastaǵy adam bolǵan soń kómektesýge tyrysamyz. Ol [Elena Semónova] bárin syn kózimen jazǵan, jaǵdaıy sonshalyqty nashar emes, - dep jaýap berdi.

ATABEKTİ ATAMAǴAN JAÝAP HAT

Azattyq túrmedegi Aron Atabektiń jaǵdaıyna baılanysty Qazaqstan ishki ister mınıstrligine resmı saýal joldady. Redaksıa eldiń soltústik-shyǵysynda ornalasqan, klımaty qatań Pavlodarda túrmede jatqan Atabekti úıine jaqyn Almaty oblysyna jiberýge ne kedergi ekenin surady.

Buǵan qosa Atabektiń nelikten uzaq ýaqyt qatań jaǵdaıda qamaýda otyrǵanyn, ne sebepti oǵan uzaq merzimdi kezdesýge, sálemdeme alýǵa múmkindik berilmeıtinin suradyq. İİM jibergen hatynda redaksıanyń saýalyna jaýap bermedi. Mınıstrlik hatynda (nebári 24 jol) birde-bir tutqynnyń aty atalmaıdy.

«Tutqyndardyń bári qajetti materıaldyq-turmystyq jaǵdaımen qamtamasyz etilgen. Olarǵa azyq-túlik, tósek-oryn jabdyǵy beriledi, kúz ben qysqa qajetti zattarmen (jyly kúrte, bas kıim, t.b.) qamtamasyz etemiz. Aralas qaýipsizdik mekemesinde otyrǵan tutqyndar jylyna eki ret qysqa kezdesý ótkizedi. QAJ (qylmystyq-atqarý júıesi) mekemesinde otyrǵan tutqyndar hat pen telegrammany shekteýsiz mólsherde jibere alady» delingen İİM jaýabynda.

ÚSHTEN EKİ MERZİMİ ÓTTİ. QASHAN BOSAIDY?

Byltyr Aron Atabekpen qysqa merzimdi kezdesken Elena Semenova turmystyq jáne shyǵarmashylyq problemalardan bólek, ony shartty túrde merziminen buryn bosatý máselesin de kótergen bolatyn. Atabek 2018 jyldyń tamyzynda túrmedegi merziminiń úshten ekisin ótedi, ıaǵnı endi merziminen buryn shartty túrde bosatýǵa ótinish bere alady (basqa qajetti sharttar oryndalǵan bolsa). Biraq ol byltyr Semenovaǵa bılikten raqymshylyq suramaıtynyn aıtypty. Sebebi ózin aıypty sanamaıdy, ózine taǵylǵan aıyptyń saıası sebebi bar dep biledi.

Sondyqtan Aron Atabek merziminen buryn bosatýdy bılik ózi usynýy kerek dep sanaıdy. «Biraq Nursultan Nazarbaev prezıdent bolyp turǵanda bılik meni bosatýǵa tyryspaıdy»  degen tutqynnyń sózin Semenova Azattyqqa jetkizgen edi. Endi quqyq qorǵaýshy eldiń jańa prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev tusynda saıası tutqyndardyń (Aron Atabekti de solardyń qataryna jatqyzady) jaǵdaıy jaqsarar dep úmittenedi.

Semenova Nazarbaev prezıdenttik ókiletin toqtatqan soń Atabektiń ózi de merziminen buryn bosatýǵa ótinish berse bolar edi deıdi.

«Ar.Rýh.Haq»  quqyq qorǵaý qoǵamdyq uıymynyń jetekshisi, saıası tutqyndar (Qazaqstan bıligi elde saıası tutqyndar joq deıdi) jónindegi sarapshylar keńesiniń úılestirýshisi Baqytjan Tóreǵojına áýelde Qasym-Jomart Toqaev prezıdenttigin saıası tutqyndarǵa raqymshylyq berýden bastaıdy degen úmiti aqtalmaǵanyn aıtady. Onyń sózinshe, elde prezıdent aýysqanymen, saıası tutqyndarǵa degen qarym-qatynas ózgermegen sıaqty.

Azattyqtyń «quqyq qorǵaý uıymy prezıdent Toqaevqa saıası tutqyndarǵa raqymshylyq jasaý týraly ótinish joldaı ma?»  degen saýalyna Tóreǵojına «qazir jetekshi quqyq qorǵaýshylarmen osy másele boıynsha keńesip jatyrmyz» dep jaýap berdi.

Azattyq suraýyna jaýap bergen İİM shartty túrde merziminen buryn bosatý jáne jazany jumsartý máselesi «sot quzyretine jatady»  dep jazdy.

DISSIDENTKE KÓMEKTESKİSİ KELETİNDER JOQ PA?

Quqyq qorǵaýshy Baqytjan Tóreǵojınanyń aıtýynsha, Aron Atabekke kómekteskisi keletinder sany jyl sanap azaıǵany sonshalyqty, endi aqynnyń qoljazbasyn óńdep, basyp shyǵarýǵa shamasy kelmeı jatyr. Buryn tutqyndaǵy aqynnyń dosy, kompozıtor Baqtıar Amanjol kómektesetin, óleńderin kompúterge terip, faıl almasý saıtyna salatyn. Biraq ol jerden Atabektiń týyndylary avtomatty túrde joǵalyp ketedi. Tóreǵojınanyń aıtýynsha, ázirshe kitap basyp shyǵarýǵa qarajat tapshy.

Quqyq qorǵaýshy taǵy bir ózekti máseleni qozǵady. Onyń sózinshe, 66 jastaǵy Aron Atabekti medısınalyq tekserýden ótkizý kerek.

- Aron Atabek – egde jastaǵy adam. Onyń basy men aıaǵyna tolyqtaı tekserý ótkizý qajet, jyl ótken saıyn derti kúsheıip keledi, - deıdi Tóreǵojına.

Qazaqstan bıligi Aron Atabekti 2006 jyly shildeniń 14-i kúni Almatynyń Shańyraq yqshamaýdanyndaǵy jappaı tártipsizdikke qatysqan degen aıyppen uzaq jylǵa sottady. Sol oqıǵa kezinde bir polısıa qyzmetkeri opat boldy. 2006 jylǵy jaǵdaıdan soń bılik Shańyraq turǵyndaryna basyp alǵan jer telimderin zańdastyrýǵa ruqsat etti. Qala shetine komýnıkasıa tartyp, ınfraqurylym jasady, Almatyda «Alataý aýdany»  degen jańa aýdan paıda boldy.

2010 jyly Aron Atabekke «Tutqyndaǵy shyǵarmashylyq ıesi»  (Imprisoned artist) nomınasıasy boıynsha Freedom to Create halyqaralyq syılyǵy berildi. Júldeni Kaırden týystary baryp aldy.

Eýroparlament 2019 jyly naýryzdyń 14-i kúni Qazaqstan týraly qabyldaǵan qararynda «qazir qamaýda otyrǵan barlyq belsendiler men saıası tutqyndardy», sonyń ishinde Aron Atabekti dereý bosatýǵa shaqyrdy.

Qazaqstan İİM-niń pikirinshe, usynys sıpatynda ázirlengen qarardyń zańdyq kúshi joq. Mınıstrik Eýroparlament depýtattary Qazaqstan parlamenti múshelerimen belsendi qarym-qatynas jasap, «qujattar ázirleýge syndarly ári muqıat qaraıtyn bolar» dep málimdegen.

Usynǵan: Ásel Bolatqyzy