Qazaqstan – zaıyrly memleket. Munda bólinis joq. Dinine, jynysyna, kózqarasyna qarap eshkimdi qýdalamaıdy, qysymǵa almaıdy. Zaıyrly, áleýmettik, quqyqtyq memleket qurý –basty paryzymyz. Sondyqtan bizde sóz, dinı, nanym-senim bostandyqtary bar. Óıtkeni Ata Zańymyzdyń ózinde Qazaqstannyń «eń qymbat qazynasy – adam jáne adamnyń ómiri, quqyqtary men bostandyqtary»,–dep atap kórsetilgen. Demek, Konstıtýsıa kepildik berip otyrǵannan keıin erkindik bar degen sóz. Oǵan eshqandaı shek qoıylmaıdy. Tipti zańnamalyq qujattarda da konfesıaaralyq tatýlyq pen kelisim týraly naqty jazylǵan. Mysal retinde aıtatyn bolsaq,Qazaqstan Respýblıkasynyń 2010 jyldan 2020 jylǵa deıingi kezeńge arnalǵan quqyqtyq saıasat tujyrymdamasynda«dinge senetin adamdarǵa qurmetpen qaraý basty mindet» ekenin aıtylǵan. Rasynda da solaı, Qazirgi ýaqytta «sen basqa dindi ustandyń nemese ózge aǵymnyń jeteginde kettiń» dep qysym jasap, qýdalap jatqan jergilikti jáne atqarýshy bılik joq. 2010-2020 jyldarǵa arnalǵan quqyqtyq saıasat tujyrymdamasynda «Qazaqstan –zaıyrly memleket, onda konfesıaaralyq tatýlyq pen kelisim saltanat qurýda, dinge senýshilermen qatar ateısik kózqarasty ustanatyn azamattardyń da quqyǵy qurmetteledi. Memleket dinı qyzmet salasyna aralaspaıdy, alaıda konfesıalarmen ózara is-qımyldy qamtamasyz etýi jáne azamattardyń dinı senim bostandyǵy quqyǵyn qorǵaýy tıis, ol úshin osy salada tıimdi memlekettik saıasat qalyptasýy tıis» atap kórsetilgen.

Sondyqtan qazirgi tatýlyq pen dinaralyq kelisimniń bári de Ata Zańnan bastaý alyp, quqyqtyq saıasat tujyrymdamasymen úndestik taýyp, jalǵasyp jatyr. Sondyqtan da dinaralyq tatýlyqty elimizdiń ishki qoǵamdyq ómirinde ǵana emes, syrtqy saıasatta basymdyq etip ustaý Qazaqstannyń negizgi pozısıasy bolyp otyr. Muny nege aıtyp otyrmyz? Álem qazir kúrdeli kezeńdi bastan keshirýde. Dinaralyq soǵys júrip jatyr. Sheshensigen kósemder óz ambısıasyn halyqtan joǵary qoıdy. Bárinen óz saıasaty artyq. Alpaýyt elderdiń saıası-áskerı oıynynan jazyqsyz halyq qyrylyp jatyr. Jaǵalasatyn zaman emes, júrekpen aralasatyn zaman keldi. Óıtkeni ıman men adamdyq jáne meıirimdilik júrekte. Qaıtpek kerek? Máseleniń alý qajet. Qalaı? Osydan 18 jyl buryn Elbasy Nazarbaev álemdik dinniń  lıderlerin Qazaqstan astanasyna jınaý týraly ıdeıa tastady. Sóıtip 2003 jyly dinbasylardyń Astanada basyn qosty. Mine sodan beri bul jıyn turaqty dástúrge aınaldy.

On segiz jyldan beri Qazaqstanda álemdik jáne dástúrli dinder kóshbasshylarynyń sezi ótip keledi. Onyń da maqsaty bar. Bul «orynsyz beker mal shashpaq emes». Din basshylarynyń alǵashqy basqosýynan beri  18 jyl ótse de, másele áli qomaqty, tipti jyl ótken saıyn dinaralyq múdde men qaıshylyqtyń ózektiligi artyp keledi.

Dinaralyq múdde belgili bir tulǵalardyń áreketiniń saldarynan qaıshylyqty bolyp kelse de, báribir ıman men birlik bárinen de joǵary. Sondyqtan da Nazarbaevtyń búkil dinbasylaryn Saryarqa tósine jınaýynyń astarynda bir-aq maqsat jatyr. Álemge tatýlyq ákelý, dinaralyq birlikti saqtaý jáne ony adam balasynyń sanasyna máńgilik sińirý. Sondyqtan bul basqosýdyń jahandyq máni bar. Biz ımandylyq týraly beker aıtyp otyrǵan joqpyz. Qazaqstan Tuńǵysh  Prezıdenti  Nazarbaev dinbasylarynyń birinshi sezinde dinniń halyqaralyq qoǵamdaǵy ornyn aıtty (sózin sol kúınde berip otyrmyz-red).

–Materıaldyq ıgilikpen múldem baılanysty emesadam úshin basym jáne negizgi bolyp qala beretin daý týdyrmas qundylyqtar bar. Olardyń bastysy–rýhanıat, ımandylyq. Olardyń negizgi kózi ár halyqtyń ǵasyrlar boıy qalyptasqan ulttyq jáne dinı dástúrlerin,ózindik tarıhı ári mádenı tájirıbesin saqtaýshy din bolyp tabylady,–dediálemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń VI sezi sezinde Elbasy Nursultan Nazarbaev.

Rasynda da qazirgi qym-qýyt alasapyran, múddeler shaıqasy qaıshylasyp jatqan zamanda elimizge tek qana tatýlyq pen turaqtylyq kerek. Sonda ǵana álemde beıbitshilik ornaıdy. Al júreginde din ımany bar tulǵa nemese memleket basshysy  eshqashan ekinshi bir elge soǵys ashpaıdy, qysym jasamaıdy, óz elinde halqyn qýdalamaıdy. Negizi álemdik dinbasylardy  da Qazaqstanǵa jınaýdyń syry osy. Árıne, bul basqosýlar birden nátıjesin bermesi anyq. Biraq ýaqyt óte kele munyń kórsetkishteri kórine bastaıdy. Sonymen Qazaqstanda qansha sıez ótti?

2003 jyly ótken İ sıeze  zorlyq pen terorızmge qarsy másele kóterildi.

2006 jylǵy  qyrkúıekte ótken sıezge Nursultan Nazarbaevtyń ózi tóraǵalyq etitti.

Álemdik jáne dástúrli dinder lıderleriniń İİİ sezi  2009 jylǵy 1-2 shildede, IV sıez – 2012 jyly,V sıez – 2015 jyly 10-11 maýsymda, VI sıez – 2018 jyly Astanada 10-11 qazanda ótti.

Aıta ketý kerek, ár sıeziń máni bar. Sońǵy basqosýda «Konfesıaaralyq jáne órkenıetaralyq dıalogty damytý jónindegi N. Nazarbaev ortalyǵy» qurylatyn boldy. Sonda bul ortalyq nemen aınalysady?

1. Beıbitshilik pen kelisim.
2. Ózara is-qımyl.
3. órkenıet pen din arasyndaǵy bitimgerlik dıalogty alǵa jyljytý.
4. Janjalsyz keleshek qurý.

Sońǵy sıezge nemese basqosýǵa álemnen 42 eliniń dinbasylary men dintanýshylarymen halyqaralyq uıymnyń ókilderi qatysty. Demek dinder dıalogy kerek. Qazaqstanǵa ǵana emes, álemge de. Sondyqtan da Qazaqstan astanasynda árbir úsh jyl saıyn álemniń dinbasylary kezdesip turady.

Jalpy Qazaqstannyń dinaralyq tatýlyqty halyqaralyq minberge aınaldyrýy beker emes. Óıtkeni qazirgi ýaqytta astanamyz Nur-Sultan qalasy halyqaralyq basqosýlar men saıası alpaýyttar kezdesetin dıalog alańyna aınalyp keledi.

Qazaqstan bıligi syrtqy saıasatta emes, elimizdiń  ishki dinaralyq tatýlyǵyn turaqtandyrýda da belsene jumys istep keledi. Qazir Qazaqstanda 3658-ge jýyq dinı birlestik bar. Olardyń ishinde basym bóligi, ıaǵnı eń kóbi  Hanabımazhabyndaǵy musylmandar men proslav baǵytyndaǵy hrıstıandar.

Budan shyǵatyn qorytyndy ne? Táýelsizdik alǵan 28 jyldyń ishindeQazaqstan bıligi elimizde eń iri jetistikterdiń birine jetti. Ol – dinı-senim bostandyǵy men dinaralyq tatýlyqtyń tolyq ornyǵýy der edik.

Iá, biz táýelsizdigimizdi aldyq. Qazaqstan qazir ártúrli dinder men etnostar meken etken el. Basty baılyǵymyz da  – turaqtylyq. 130-dan astam ult pen dıasporalar jáne 18 konfesıa ókilderi meken etken mundaı el álemde joq shyǵar. Biraq bizdiń basty baılyǵymyz Nazarbaev irgetasyn qalaǵan eldiń yntymaqta ómir súrýi.

Árıne din memleketten bólek dep jatamyz. Biraq árkim ózinshe áreket ete almaıdy. Bul túsinikti. Óıtkeni tirkelgen  ár dinı birlestikter nemese dinı aǵymdar óz mısıasyn  júrgize bastasa, onda eldiń irgesi buzylady. Sondyqtan da zań aıasynda muny memleket nemese tıisti oryndar rettep otyrady. Mysaly, 2011 jyly tolyqtyrýlar men ózgerister engizilgen «Dinı qyzmet jáne dinı birlestikter týraly» zań bar. Munyń aıasynda barlyq jumystar júrgiziledi. Arnaıy ýákiletti organdar bar. Olar zańda aıtylǵandaı, (sózbe sóz berip otyrmyz-red) «dinıbirlestiktermen ózara is-qımyl salasyndaǵy memlekettik saıasattyń negizgi baǵyttaryn qalyptastyrýǵa jáne iske asyrýǵa qatysady. Jáne munyń barlyǵyn rettep otyrady. Óıtkeni baqylaý qashan da kerek».

Árıne, din-dińgek. Adamnyń jan dúnıesin eki dúnıede rahatqabóleıdi. Din jumyr basty pendeniń jan dúnıesine rýhanı  turǵydan tirek bolady. Biraq «dinı baǵytty  birjolata ustanamyn» dep, soqyr senimge aldanyp qalmaýymyz kerek. Dinı senim qazaqtyń salt-dástúrimen  ushtasyp  jatsa, adam balasy eshqashan adaspaıdy. Árıne, keıbir dinı aǵymǵa erip, óz jolynan shalt ketip jatqandar da bar. Olardy báribir memleket qamqorlyqqa alady, qoldaıdy, izgi nıette durys jolǵa túsiredi. Bir ǵana mysal,  kezinde soqyr aǵymǵa erip, Sırıa asqandardy Qazaqstan memleketi soǵys maıdanynda qaldyrǵan joq. Jyl basynda Elbasynyń tapsyrmasymen  "Jýsan-1"  operasıasy júzege asty. Alǵashqy operasıa barysynda Qazaqstannyń 47 azamaty  elge oraldy. Al birneshe aıdan keıin  "Jýsan-2" operasıasy aıasynda Sırıadan Qazaqstannyń 231 azamaty elge jetkizildi. Olardyń 159-y – balalar ekenin aıta ketken jón. Al «Jýsan-3" operasıasynyń úshinshi kezeńinde Sırıadan 67 áıel, 171 bala Qazaqstanǵa keldi.

Prezıdenttiń tapsyrmasy boıynsha barlyǵy da elge ákelindi. Endi olar eshqashan adaspaıdy. Óıtkeni olardy  memleketten arnaıy bólingen teologtar men psıhologtar sóılesip, jańa ómirge beıimdeýde. Dinaralyq tatýlyq bar jerde eldiń birligi te myǵym bolady. Bárin memleket rettep otyrady. Bul sóz joq daýsyz nárse.