Qazirgi kezde kóptegen qazaq qyzdary túrli saıttar, áleýmettik jeliler arqyly jigittermen tanysyp, tipti sheteldik azamattarǵa da turmysqa shyǵyp jatqany týraly estımiz. Meniń basymnan mynadaı oqıǵa ótip edi. Bul bir jaǵynan ómirdiń synaǵy bolar, basqa qyzdar aldanbasyn dep, «Qamshyǵa» jazyp otyrmyn. Mamandyǵym — ekolog, joǵarǵy oqý ornyn bitirgenmin. Ýnıversıtette bolashaǵyma kerek bolar dep, qosymsha túrik tilin oqyp alǵanmyn. Túrik tilin oqyp júrgende túrik muǵalim maǵan qatty áser etti. Júris-turysy, kelbeti, jomarattyǵy...

«Turmysqa shyǵatyn jasqa keldim» dep oıladym. Kúıeýdi qazaqtan emes, túrikten tabýym kerek dep sheshtim. Tanysýdyń joly retinde túrik saıttaryna kirdim. Birneshe saıtqa tirkelip, jigittermen tanysa bastadym. Úsh aı boıy ǵalamtor arqyly Túrkıanyń túkpir-túkpirindegi túrli kásip ıelerimen sóılestim. Úsh aı maǵan sheteldik kúıeýdiń qandaı bolatynyn, mahabbat degenge tym qatty senýge bolmaıtyndyǵyn, al elektrondy tanystyqtyń eshqandaı opaly otbasyn qurýǵa ákelmeıtinin, túrik jigitteriniń áıelge qalaı qaraıtynyn ábden uqtyrdy. Kókeıime kóp nárse toqyǵan men úsh aıdan soń tirkelgen saıttardyń bárinen shyǵyp kettim. Óıtkeni, ǵalamtor arqyly tanysýdyń asa qaýipti ekenine de kózim jetti.

Tanysqan birneshe jigit týraly aıtaıyn. Qara teńiz aımaǵynda turatyn ózin «sheneýnikpin» dep tanystyrǵan Ibrahım saıt arqyly sóıleskennen bir apta ótpeı jatyp «úılenemin» dedi. Tipti ushaqpen kelip, meni alyp ketpek boldy. Jaǵdaıy jaqsy kórinedi. Qymbat avtokóliginiń sýretin de jiberdi. Jeke óziniń alty bólmelik úıi bar-mys. Eshkimnen estimegen jyly sózderdi osy saıttaǵy jigiterden estidim. Sóıtsem, bári arbap qolǵa túsirýdiń amaly eken. Tańerteńnen keshke deıin saıtta otyratyn bul «sheneýnikten» kúdiktene bastadym. Jumysy joq ol qandaı sheneýnik, qyzdarmen tanystyqtan basqany bilmeıtin. Sóıtsem saıttaǵy jigitterdiń arasynda «jalǵan boıdaqtar» óte kóp eken. Qysqasy bul jigitke «kúıeýge shyǵýdan» bas tarttym.

Meniń túrikshe sóıleskenim túrik jigitterin qyzyqtyrdy. Jalpy ol jaqta shetelden áıel alý qazir sánge aınalsa kerek. Ásirese túrikshe sóıleıtin shet eldik qyzdarǵa erekshe qaraıtyn kórinedi. Stambýldan ózin «Erol» dep tanystyrǵan 36 jastaǵy bireý menimen jaqyn tanysqysy keldi. Sóılese kele buryn orys, ýkraın, t.b. ulttardan birneshe áıeli bolypty. Olar onyń úıinde bir-bir aı ǵana turyp ketkenin bildim. Túriktiń tanysý saıttarynan túıgenim bundaı jolmen tanysqandardyń eshqaısysy sátti neke qurmaıdy, ásheıin qysqa ýaqyt birge turyp aırylysý úshin ǵana kerek eken. Onyń ústine ol jaqtyń jigitteri sheteldik boıjetkenderdiń túriktik sulýlyq, jomarttyqa qyzyǵatynyn bilip alǵan. Shetinen shaqyryp alyp, bir-eki aı ótken soń shyǵaryp jiberetinderi óte kóp. Negizinde tanysý saıttaryna deni durys adam tirkelmeıtinine kózim jetti. Saıttarǵa tirkeletin jigitterdiń basym bóligi áıeli bar nemese buryn úılenip, ajyrasqandar. Olar tipti áıelge bizdegi sıaqty « adal jar» dep qaramaıdy eken. Sheteldik kelindi ata-anasy qabyldamaıdy, al bundaı neke zańdy sanalmaıdy. Úılengenniń ózinde bala týyp, áıeldik mindetti atqarýshy dep qana túsinedi.   

Sosyn bir tańqalǵanym, túrik saıttaryndaǵy jigitterdiń barlyǵy derlik tanysa sala «bizge teńizge demalýǵa kel, qydyramyz» dep shaqyrady. «Meniń aýylyma kel, úıleneıik» deıtinder de kóp. «Qyz jigittiń aýylyna izdep baryp, úılenbeıdi ǵoı, kerisinshe emes pe?» desem, oǵan qaramaıdy.  Saıttaǵy jigitter ary ketse bir apta ǵana sóılesedi. Bul ýaqyttyń ishinde úılenýge (shynymen úılený me, álde ar jaǵynda basqa pále bar ma) kelispeseń, qosh aıtysady. Mahabbat, súıispenshilik múldem joq. Qara teńizdik jigitpen ǵana eki aı sóılestik saıt arqyly. Sýretin jiberdi. Bir psıholog ápkeme kórsetip edim, «túri birtúrli, qaýipti kisi eken» dedi. Synaý úshin «Men seni kútip alýǵa áke-sheshemmen bir-eki apta daıyndalaıyq, bir aıdan keıin kel» dep edim, «Bitti saǵan úılenbeımin, sonsha ýaqyt kúte almaımyn» dep short kesti. Kórdińiz be, qanadaı aldamshy ekenin?

Ǵashyqtyq saıttaryndaǵy tanystyq túgel osyndaı qysqa merzimdik tildesý túrinde órbidi. Kıprde turyp jatqan «ózin túrikpin» dep tanystyrǵan 24 jasar bireý óziniń Túrkıada oqyp jatqan qazaq qyzymen bir jyldaı zańsyz turǵanyn, jaqyn qatynastary týraly jazǵanda jaǵamdy ustadym. «Taǵy bir qazaqty tapqym keledi. Qazaq qyzdary jaqsy áıel bolady.  Sen maǵan áıel bol» dedi. Men qaısysyna bolsa da adal nıetpen, zańdy úılený týraly jazsam, barlyǵy kúle qaraıdy.  Saıttaǵy myrzalar qyz-kelinshektermen ýaqytsha paıdalaný maqsatyn kózdep tanysady eken.

Aıtaıyn degenim, shet tilin meńgergen qurbylarym osyndaı saıttardan bolashaq jaryn izdep, tipti teńiz asyp, jigittiń eline ketip, qara bet bop qaıtyp kelip jatqandary týraly estıtin boldyq. Men de qasymdaǵy ápke, jaqyndarym bolmasa Túrkıaǵa ketip qala jazdadym. Ary qaraı ne bolatyn edim? Álde adam saýdasy, álde bireýdiń kúńine aınalar edim. Týystarym bul áreketimniń qaýipti ekenin, saıttyń ar jaǵyndaǵy «kórkem jigit» meni qoljaýlyq qylyp, biraz ýaqyt paıdalanǵan soń talaq etip shyǵaryp tastaıtynyn aıtty. Biz, qyzdar ańǵalmyz ǵoı. Shet eldik myrzalar qazaq azamatynan artyq bop  kórinedi. Olardyń kóbisi negizinen ýaqytsha áıel etý úshin ǵana syılyqty úıip-tógip, jomartsynatynyna mán bermeımiz. Qyzdar, ǵalamat ómirdi shetelden izdeýdiń keregi joq! Kóringen sheteldikke aqshasyna bola, sáttik jomarttyǵyna ılanyp, aldanbańdar degim keledi. Olar qyzdy qolǵa túsirý úshin neshe túrli qıalı áńgimelerdi aıtyp, arbaıtynyn baıqadym. Basyńa jumaq ornatyp tastaıdy. Al shynaıy ómirleri basqa.  Saıt, áleýmettik jeli  arqyly tanysý shynaıy mahabbatqa ákelmeıdi, tek abyroıdy tógedi.

 Bir túrik jýrnalısiniń sol saıt arqyly maǵan aıtqany bar edi: «Qazaq qyzy, bul saıtta ne izdep otyrsyń? Men ǵoı, bos ýaqytymda ártúrli qyzdarmen sóılesip, olardyń ómirge kózqarasyn bilý úshin ǵana otyrmyn. Áıtpese ózimniń túrik áıelim, balalarym bar. Ǵalamtorda shynaıy neke, adal mahabbat degen bolmaıdy. Ǵalamtordaǵy ǵashyqtyq buzylýǵa aparatyn teris jol. Meniń saǵan janym ashyp otyr. Aıtarym, bolashaq jaryńdy ǵalamtordan izdegenshe shynaıy ómirden tap. Aldamshy dúnıege qyzyqpa» degen. Ras-aý, tipti men «kúıeý» tapqannyń ózinde onyń otbasy meni qabyldamas edi ǵoı. Óıtkeni, Túrkıada úlkender sheteldik kelinderdi onsha jyly qabyldamaıtynyn, tipti buzylǵandar sanaıtynyn estip júrmiz. Túrkıada qyz ben jigit tanysyp, qydyrsa, qyzdyń buzylǵany sanalady eken. Sondyqtan ata saltty saqtap, ekeýi qydyrystamaı, quda túsip úılendirý ádeti saqtalǵan. Qazir ózim túrikke kúıeýge shyǵýdy armandaǵanym naǵyz aqymaqtyq bolǵanyn túsindim. Saıt, áleýmettik jeliler arqyly eshkimmen tanyspaıtyn boldym.

Janar Áljan,  21 jas.