-Elbasynyń Eýropa elderine jasaǵan resmı saparyna jýrnalıser tobymen birge sizde baryp qaıttyńyz. Ádette, prezıdenttiń resmı saparlaryna dástúrli memlekettik BAQ ókilderi  ǵana ilesetin. Qupıa bolmasa aıtyńyzshy, táýelsiz «Qamshy-aqparat» qoǵamdyq qorynyń basshysy bul pýlǵa qalaı ótti?

-Qupıa deıtin eshteńesi joq. Shynymdy aıtaıyn, anda-sanda kózge túsip qalmasa dástúrli memlekettik BAQ-ty únemi qadaǵalap otyrmaımyn. Sondyqtan da, Prezıdentttiń shetelge resmı saparalary týraly táýelsiz BAQ taratqan aqparattarmen ǵana shekteletinmin. Osy joly QR Prezıdent ákimshiliginiń baspasóz qyzmetiniń ókilderi osy pýlǵa qatysý týraly usynys aıtqanda ózim de tań qaldym. Óıtkeni, «Qamshynyń»  memlekettik saıasatty maqtaǵanynan góri «dattaǵany» kóp. Árıne, «dos jylatyp aıtady» degen uǵymda aıtyp otyrmyn… Sonymen óz kózimmen kórip qaıtýǵa, elimizdiń Bas saıasatkerimen saparlas bolýǵa bel býdym. Sóıtip, Elbasymyzdyń Ulybrıtanıa men Fransıaǵa jasaǵan resmı saparynyń quramynda bolyp qaıttym.

«Qamshynyń» bul pýlǵa qosylýyna saıttyń qazaqtildi ınternet keńistiktegi reıtıńi men oqyrmandar arasyndaǵy tanymaldyǵy jáne qoǵamdyq pikir týǵyza alatyn yqpaly eskerilse kerek… Resmı bıliktiń «Qamshy» portaly sıaqty táýelsiz aqparat kózderine senim arta bastaǵany qýantarlyq jaıt dep bilemin. Bul bir jaǵynan «Aqordanyń» táýelsiz aqparat kózderi úshin qatyp qalǵan qamal emes ekenin kórsetkendeı boldy. Iaǵnı, bılik tarapynan «memlekettik saıasatty maqtamaǵan» baspasóz «eldiń jaýy» dep qaraıtyn kózqarastyń ózgergenin, seńniń buzylǵanyn ańǵartsa kerek. Bıliktiń ımıjin jaqsartatyn mundaı qadamdardyń jasalýy Prezıdenttiń baspasóz qyzmetindegi bilikti basshylardyń durys sheshimi dep bilemin.

-Osy sapar barysynda sheteldik áristestermen pikirlesýdiń sáti tústi me? Olardyń ózińiz baıqaǵan ereksheligi  nede, kemshilik-artyqshylyqtary qandaı? Jalpy, bılik pen  BAQ ókiliniń ara qatynasy, sheteldik  áriptesterdiń  resmı basshylar aldyndaǵy ózin ózi ustaýy qalaı?

-Memlekettik deńgeıdegi resmı sapar bolǵandyqtan, barlyǵy josparlanyp qoıylǵan eken. Iaǵnı, sheteldik áriptestermen pikir almasýdyń sáti túspedi. Ýaqyt tyǵyz, múmkindik az, maqsatymyz aqparatty tez jetkizý ǵana boldy. Bir baıqaǵanym, sheteldik áriptesterimiz óte erkin jáne ózine tıisti aqparatty alýda eń birinshi bolýǵa tyrysady. Bir ǵana mysal, Elbasynyń Devıd Kemeronmen kezdesýinde Ulybrıtanıalyq áriptesterimiz Premer-Mınısrdiń №10 úıine bizden buryn kelip alypty. Iaǵnı, fotoǵa, vıdeoǵa túsirýge eń ońtaıly oryndarǵa jaıǵasqan eken. Qonaq retinde, sheteldik áriptesteri retinde bizge orynyn usynǵan jýrnalısi kórmedim. Iaǵnı, olar úshin eń basty maqsat – ózine qajetti aqparat pen fotoǵa eń birinshi qol jetkizý men ony taratý.

Al, bılik ókilderi óte «qoljetimdi» bolsa  kerek degen oıǵa keldim. Devıd Kemeronnyń №10 úıiniń sonshalyqty «jutańdyǵy» men onyń keńsesine qarapaıym azamattar túgili úı mysyǵy da kirip-shyǵyp júr. Al, esiginde turǵan qaraýyl kez kelgen adammen kúle amandasyp, sýretke túsýmen «esi shyqty». Sol kúni Ulybrıtanıanyń Orta Azıa boıynsha  Syrtqy ister mınıstri, Ulybrıtanıa parlamentiniń múshesi Tobıas Ellýdtiń keńsesinde boldyq. Mınıstrdiń qabyldaýyna kirýge bizdegi sıaqty basyńnan baqaıyńa deıin tekserý bolǵan joq. Ekinshiden, Mınıstrdiń kabıneti óte qarapaıym. Álem-jálem eshteńesi joq. Kónetoz ústel, bir dıvan ǵana bar. Fransıadaǵy Elıseıskıı saraıy da solaı. Jýrnalıserge qatty tekserý bolǵan joq. Saraıdyń aldyna usaq shaǵyl tastar tógilgen. Prezıdentter sonyń ústimen júrdi.

Endi qarańyz, sondaı qarapaıym orta, qoljetimdi bılik, jurt qatarly basshyny kórgen jýrnalıser qandaı bolady? Olardyń ózin kez kelgen bılik ókilimen teń ustaıtynyn, «oldardan jasqaný» deıtin túısiktiń joq ekenin anyq ańǵardyq. Bizge kerek-aq!

-«Qamshy» portaly qazaq saıttarynyń  reıtıńtik kórsetkishinde aldyńǵy qatarda. Qazirgi aqparattyq básekelestik zamanynda úzdikter qatarynan tabylý ońaı emes. Endeshe, sizderdiń portaldyń ótimdiligi nede?

– «Qamshy» portaly qazaq ınternet keńistigine 2012 jyly qosyldy. Saıt áý basta álem qazaqtaryna úsh álipbıde (latyn, tóte, krıllısa) aqparat  taratýmen erekshelendi. Ózińiz aıtqandaı, saıtymyz qazir qazaq saıttarynyń reıtıńinde aldyńǵy qatardan kórinip júr. Onyń bes túrli  sebebi bar dep oılaımyn.

Birinshiden, «Qamshy.kz» — qazaq ınternet keńistigine erte qosylǵan táýelsiz aqparat kózderiniń biri. Iaǵnı, 3 jyldan beri qalyptasqan óz oqyrmandary bar.

Ekinshiden, saıttyń urany — «Ul bolsań qolyńda, qul bolsań tóbeńde oınaıdy». Iaǵnı, elimizde bolyp jatqan eleýli oqıǵalarǵa ulttyq ustanym turǵysynan qatqyl ún qatyp otyramyz.

Úshinshiden, Qazaq eliniń bolashaǵyn álem qazaqtarynyń erteńimen ushtastyryp otyratyn sanaýly aqparat kózderiniń birimiz. Iaǵnı, bizdi dúnıejúzindegi bar qazaq nazarynda ustap otyrady desek artyq aıtqandyq emes.

Tórtinshiden, ózgermeıtin qaǵıdamyzdyń biri – memlekettik saıasattyń kemshilikterimen qatar jetistikterin de nazardan tys qaldyrmaımyz. Sondyqtan bolsa kerek, ártúrli kózqarastaǵy oqyrmandar «Qamshydan» ózine qajetti aqparatty taýyp otyrady.

Besinshiden, halyqaralyq deńgeıde ótkizip otyrǵan «Qazaq handyǵyna 550 jyl», «Qazaq daýysy» syndy aýqymdy is sharalarmen qatar jyl saıyn ózgerip otyratyn jańa dızaın da saıt reıtıńine oń áserin tıgizip otyr.

Mine, alda kele jatqan 11 jeltoqsan kúni «Qamshy» portaly uıymdastyrǵan «Qazaq daýysy» Halyqaralyq án baıqaýynyń gala-konserti Almatydaǵy Stýdentter saraıynda ótedi. Bul da saıt reıtıńine, tanymaldyǵyna áser etetin aıtýly sharalardyń biri.

-Jýrnalıstıkanyń qazanynda qaınap júrgen azamat retinde aıtyńyzshy,  qazaq jýrnalısıkasy úshin qazirgi tańda qandaı taqyryptar ózekti, qandaı taqyryptar ótimdi?  Oqyrman talǵamy jaıly ne aıtasyz?

-Qazaq jýrnalısıkasynyń maıtalmandary qazaq baspasózi ulttyq partıanyń rólin atqaryp jatyr dep sanaıdy. Belgili deńgeıde mundaı pikirmen kelisesiń. Árıne, ártúrli baǵytty ustanǵan qazaqtildi BAQ-tyń qatary artyp jatyr desek te, ulttyq máselege kelgende kóbisiniń úni bir jerden shyǵady. Iaǵnı, jurtty alańdatqan Eýrazıalyq ekonomıkalyq odaq, ortaq valúta, Reseıdiń yqpaly, teńgeniń qunsyzdanýy, azamattardyń konstıtýsıalyq quqyǵynyń saqtalmaýy  t.b. taqyryptar dál qazirgi ýaqyttyń ózekjardy máseleler. Degenmen, oqyrman talǵamynyń bári osyǵan saı desek qatelesemiz. Mysaly, ortaq valúta týraly maqala men Qaırat Nurtastyń áıeliniń bar-joǵy týraly ósektiń «oqylym sanyn» salystyra almaısyz. Qazirgi qazaqqa ekinshisi mańyzdy seziledi. Ony saıt betinen kúndelikti kórip otyrmyz. Halyq saıası taqyryptardan alshaqtaǵan, bas aýyrtqysy kelmeıdi nemese teledıdar men shetel baspasóziniń yqpaly bolý kerek, «tobyrlyq sanaǵa» beıimdelgen.

-«Qazir jedel aqparat berýge, sensasıa arqyly upaı jınaýǵa asyǵatyn (ásirese ınternet portaldardyń jýrnalıseri) áriptester máseleniń baıybyna barmaıdy, jýrnalıs etıkasyn eskermeıdi, aıǵaılaǵan taqyrypqa áýes» degen syn jıi aıtylyp júr. Bul máselege qatysty kózqarasyńyz, ustanymyńyz qalaı?

-Bul pikirińizben tolyq kelisemin. Saıttardyń kún kórisi negizinen jarnamaǵa táýeldi. Keıde memlekettik tapsyrystyń da reti keletini bar. Biraq sonyń barlyǵy reıtıńke kelip tireledi. Joǵaryda aıtqanymdaı qazaq oqyrmanynyń kóp sandysy salmaqty, sarabdal taqyryptan góri aıǵaı-shýǵa beıim. Keıbir saıası taqyryptardy tek sol «ádispen» ǵana oqyta alasyz. Mysaly, «Pýtın ortaq valúta týraly usynys aıtty» degenge qaraǵanda «Reseı usynǵan ortaq valúta – qazaq táýelsizdiginiń janazasy» dep berseńiz qazaq oqyrmany sonda ǵana selt etedi. Sonyń ózinde taqyrybyn ǵana talqylap ketetini bar. Al, bizdiń basty maqsatymyz sol taqyryptar arqyly maqalanyń tolyq mazmunyn oqytý.

Aınalyp kelgende, qazaq tildi saıttarda reıtıń jınaý men qazaq oqyrmanynyń talǵamyn kóterý úderisi qatar júrilip jatyr. Móldir Áýelbekovanyń kúıeýge shyǵatyny týraly jazyp, oqyrmandy saıtqa «tartsaq», sol materıaldyń astyndaǵy Qazaqstandaǵy Reseı polıgondary týraly maqala nazaryna iligetin shyǵar, sol arqyly «juldyzqumar» oqyrmannyń saıası sanasynda silkinis bolar degen tilek bizdiki.

-Sizderdiń portaldyń oqyrmandarynyń biraz bóligin sheteldik  qandastarymyz quraıtynyn bilemiz. Bul turǵyda, syrttaǵy aǵaıyndy eldegi qandaı máseleler alańdatady,  ózderiniń qandaı máseleleriniń qazaqstandyq BAQ betterinen kórgisi keledi?

-Durys aıtasyz. «Qamshynyń» biraz oqyrmandary – sheteldegi qazaqtar. Degenmen, jaqynda ǵana saıttyń «gýgl analıtıkstegi» málimetterin qarap, tańǵaldym. Saıttyń sheteldegi oqyrmandary 3 paıyz ǵana eken. Negizgi tutynýshylar – Almaty men Astana qalasyna shoǵyrlanypty.

Ózińiz aıtqandaı, alystaǵy aǵaıynnyń datyn elge jetkizip, olardy Qazaq elindegi jańalyqtarmen sýsyndap otyrý — «Qamshynyń» áý basta ashylǵandaǵy maqsattarynyń biri bolatyn. Áli de sol ustanymnan aýytqyǵan joqpyz. Sebebi, árbir úshinshi qazaq óz Otanynan jyraqta júr. Memlekettiń shańyraǵy bıik, keregesi keń bolsyn desek sol qandastarymyzdy Atajurtqa jetkizýdi – ulttyq saıasatqa aınaldyrýǵa tıispiz.

Sol úshin de «Qamshynyń» negizgi taqyryptarynyń biri – qazaq kóshi. Bizdiń bilýimizshe, qazirgi ýaqytta sheteldegi qazaqtarǵa keregi – qarjylyq qamqorlyq emes, Otannyń «jyly qabaǵy» men qujattyq jeńildikter. Sońǵy 5 jyl boıy «Kóshi-qon» týraly zańnyń olqylyqtary saldarynan kósh bir jola toqtady desek te bolady. Endigi qadam – Qazaq eliniń azamaty bolǵysy kelgen qazaqqa barlyq kedergini alyp tastaý. Bul usynys — májilis pen senat qabyldap, Prezıdenttiń qol qoıýyna jibergen «Kóshi-qon» týraly zańnan birshama kórinis tapty.

-Áńgimeńizge raqmet. Eńbekterińiz jemisti bolsyn.

Suhbattasqan Sholpan Raqymqyzy

Derekkózi: zanmedia.kz