قازاق كينوسىنىڭ قۇلاگەرى

/uploads/thumbnail/20170709135341299_small.jpg

ۇلى دالا ەلىنە نەبىر دارىنداردى بەرگەن اقىندار مەن باتىرلار جۇرتى تاعى ءبىر پەرزەنتىن ۇلىقتادى. قازاق كينوسىنىڭ كلاسسيگى ابدوللا قارساقبايەۆتىڭ تۋعانىنا 90 جىل تولۋى رەجيسسەردىڭ تۋعان جەرىندە اتالىپ ءوتتى. بەلگىلى ونەر قايراتكەرلەرى قازاق كينوسىنىڭ قۇلاگەرى جايىندا ءوز ەستەلىكتەرىمەن ءبولىستى. بۇگىنگى كينو ونەرىنىڭ وركەندەۋىنە زور ۇلەس قوسقان بىرەگەي دارىن يەسىن ماڭگى ەستە قالدىرۋ شارالارى جاراسىمدى جالعاسىن تاپتى.

الدىمەن جاڭاقۇرىلىس اۋىلىنداعى ا. قارساقبايەۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپتە مۇراجايى اشىلدى. بۇل مەكتەپ عيماراتى بيىلعى وقۋ جىلىندا وبلىس اكىمى اماندىق باتالوۆتىڭ قاتىسۋىمەن سالتاناتتى جاعدايدا اشىلعان بولاتىن. ەلباسىنىڭ «نۇرلى جول» باعدارلاماسى بويىنشا  زاماناۋي ۇلگىدە سالىنعان كەڭ دە جارىق جاڭا ءبىلىم ۇياسى ابدوللا قارساقبايەۆ ەسىمىمەن اتالادى. قازاق بالالار كينوسىنىڭ اتاسى، «مەنىڭ اتىم قوجا» ءتارىزدى تاماشا فيلمدەر تۇسىرگەن كورنەكتى كينورەجيسسەر، ۇلتتىڭ ءبىرتۋار تۇلعاسىن ەل جادىندا ماڭگى قالدىرۋ شاراسىنىڭ جارقىن ءبىر كورىنىسى وسى. بۇگىندە 85 ءمۇعالىم ەڭبەك ەتىپ، 1200 شاكىرت وقيتىن مەكتەپتىڭ ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جابدىقتالۋى جوعارى دەڭگەيدە.

ۇلتتىق قوردان جانە جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەن ءبىر جارىم ميللياردتان استام تەڭگە جۇمسالعان نىساندا الاڭسىز ەڭبەك ەتىپ، ساپالى ءبىلىم الۋعا بارىنشا جاعداي جاسالعان. مۇندا  شەبەرحانا، مۋلتيمەديالىق، لينگافون جانە ينفورماتيكا، جاڭا ۇلگىدەگى حيميا، فيزيكا، بيولوگيا كابينەتتەرى بار. اسحانا، ءماجىلىس زالى، كىتاپحانا، مەديسينا كابينەتى تولىقتاي جابدىقتالعان. ەكى بىردەي سپورتزالدا وقۋشىلار ۆولەيبول، باسكەتبول ويناپ، دەنە شىنىقتىرادى. ەندى ەكىنشى قاباتتان ورەندەردى ونەردى باعالاپ، ەلجاندىلىققا، ۇلتتىڭ ۇلى تۇلعالارىن قۇرمەتتەۋگە تاربيەلەيتىن مۇراجاي پايدا بولۋى اسا قۇپتارلىق يگىلىكتى ءىس. وعان مەملەكەتتىڭ ەمەس، اۋدان ازاماتتارىنىڭ ءبىر جارىم ميلليون تەڭگە قارجىسى جۇمسالىپتى. 

لەنتا قيۋ ءراسىمىن اۋدان اكىمى جانداربەك دالابايەۆ، حالىق ءارتىسى نۇرجۇمان ىقتىمبايەۆ جانە ابدوللا قارساقبايەۆتىڭ جارى كلارا حاميت قىزى جاساعاننان كەيىن العاشقى كەلۋشىلەر رەجيسسەردىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىنا قاتىستى قۇجاتتار، فوتوسۋرەتتەر، ءبيۋستى قويىلعان مۇراجاي ءىشىن ارالاپ كوردى.
اۋداندىق مادەنيەت ۇيىندە سالتاناتتى جيىن ءوتتى. كينو مايتالمانىنىڭ مەرەيتويى:
«ابدوللا دەگەن ەسىمىڭ-داعى 
ەرەك تىم،
قازاقتىڭ نامىس، رۋحىنا ماڭگى 
كەرەكتىم.
حالقىمنىڭ سەندەي جىگەرلى ۇلى 
ازايماس
بارىندا ەلىم، جالىندى جاستار، 
ءور ەكپىن.
بالاۋسا، بالعىن بۇلدىرشىندەردى 
كۇلدىرگەن،
بار ىسىمەنەن-اق ادالدىعىن 
بىلدىرگەن.
بالالىق شاقتى ساعىنعان كەزدە، 
داۋرەن-اي،

«الپامىس» پەنەن «قوجانى» كورىپ ءجۇرمىن مەن»، – دەگەن اقىن جىرىمەن باستالدى. كەشتى جۇرگەنوۆ اتىنداعى ۇلتتىق اكادەميا پروفەسسورى، اكادەميك، جازۋشى ناعاشىبەك قاپالبەك ۇلى مازمۇندى، ءماندى جۇرگىزدى. اسىلدىڭ سىنىعى، ابدوللانىڭ ارتىندا قالعان تۇياعى توقتار قارساقبايەۆتىڭ اكە جولىن قۋىپ، كينو سالاسىندا ەڭبەكتەنىپ جۇرگەنى بەلگىلى. زال تولى كورەرمەن نازارىنا كينورەجيسسەر توقتار ابدوللا ۇلى تۇسىرگەن ءبىر ساعاتتىق «ەلىم دەپ سوققان جۇرەك» دەرەكتى ءفيلمى ۇسىنىلدى. وندا ابدوللا قارساقبايەۆ تالانتىنىڭ قىرلارى باياندالادى.

سالتاناتتى جيىندا اۋدان اكىمى جانداربەك دالابايەۆ ۇلت ونەرىندە وزىندىك ورنى بار دارا تۇلعا جونىندە ءسوز سويلەپ، كوپشىلىك الدىندا كلارا قارساقبايەۆاعا سىي-قۇرمەت كورسەتتى. رەجيسسەرمەن بىرگە ەڭبەك ەتىپ، كينولارىنا تۇسكەن ارىپتەستەر، شاكىرتتەر ەستەلىكتەر ايتتى. بۇل ورايدا مەملەكەتتىك سىيلىقتىڭ يەگەرى، ق ر حالىق ءارتىسى نۇرجۇمان ىقتىمبايەۆ، «دالاداعى قۋعىن» فيلمىندە ايگەرىمنىڭ بەينەسىن سومداعان تانىمال اكتريسا گۇلنارا دوسماتوۆا، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن ءارتىسى داريعا تىلەندىكەلىنى ەستەن كەتپەس قىزىقتى ساتتەردەن سىر اقتاردى. شاكەن ايمانوۆ اتىنداعى «قازاقفيلم» كينوستۋدياسى باسشىلىعىنىڭ قۇتتىقتاۋىن ۇلجان قولداۋ مەن بەكبولات مىرزا جەتكىزىپ، اكە جولىن جالعاعان توقتارعا قازاق كينوسىنىڭ انتولوگياسىن تاپسىردى جانە «ءقازاقفيلمنىڭ» كەلەشەكتە ا. قارساقبايەۆ كينوسىنىڭ انتولوگياسىن شىعارۋ جوسپارىن ءمالىم ەتتى. تۋىستارىنان ابدوللا قارساقبايەۆتىڭ جارى كلارا، ۇلى توقتار مەن كەلىنى مايرا لەبىز ءبىلدىردى. سونداي-اق، «اق وردا» قوزعالىسى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قانات مۇساقۇلوۆ قۇتتىقتادى.

نەگىزىندە، 1926 جىلدىڭ قازان ايىندا قاراپايىم وتباسىندا ون التىنشى پەرزەنت بولىپ دۇنيەگە كەلگەن ول بالا جانىن تەرەڭ ءتۇسىندى. بالالار كينوسىنىڭ اتاسى اتاندى. بالالارعا ارنالعان قازاق كوركەم كينوسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى ابدوللا قارساقبايەۆ فيلمدەرى  وقيعالىق قۇرىلىسىمەن، تەرەڭ مازمۇنىمەن، شىنايىلىعىمەن ەرەكشە. ول تۇسىرگەن تۋىندىلار ومىرشەڭ، قانشا ۋاقىت وتسە دە كورەرمەنىن جوعالتقان جوق. وسىنداي كارتينالاردىڭ قاتارىندا «مەنىڭ اتىم قوجا»، «بالالىق شاققا ساياحات»، «الپامىس مەكتەپكە بارادى»، «بالالىق شاقتىڭ كەرمەك ءدامى» سياقتى باسقا دا فيلمدەرىن اتاۋعا بولادى. تەك جانى تازا جارالعان نار قازاقتىڭ عۇمىرى قىسقا بولدى. 
رەجيسسەردىڭ 90 جىلدىعى اۋداندا ارنايى ءىس-شارالار جوسپارى بويىنشا كەڭىنەن اتالۋ ۇستىندە. 

سەرىك ساتىبالدييەۆ، «جەتىسۋ» گازەتى

قاتىستى ماقالالار