وڭتۇستىكتەگى اۋىل شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋدىڭ جولدارى تۋرالى ويىممەن بولىسپەكشىمىن. بۇل تاقىرىپتى قوزعاۋ ءۇشىن وڭتۇستىكتەگى اۋىل ماسەلەسىنەن باستاعانىمىز ابزال. قازىرگى اۋىل حالقى دەگە­ءنىمىز كىمدەر؟ ولار - كوبىنەسە وزدەرى­ءنىڭ قولىنداعى ازىن-اۋلاق مالى مەن ەگىستىك جەرلەرىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرىپ جاتقان، ياعني تەك ءۇي شارۋاشىلىعىمەن عانا شۇعىلدانىپ وتىرعان ادامدار. قازىرگى اۋىل حالقىنىڭ كەم دەگەندە 70-80 پايىزىن وسىنداي ادامدار توبى قۇراي­تىندىعى انىق.

ءۇي شارۋاشىلىعى نەگى­ز­ءىن­دە ۇيىمداسىپ تىرلىك قىلۋدىڭ ءوزىن­دىك قيىندىقتارى بار ەكەندىگى انىق. ماسەلەن، ولاردىڭ قولدارىنداعى مال­دار­دى سەلەكسيادان وتكىزۋدىڭ، اسىل­داندىرۋدىڭ قيىندىقتارى جەتىپ ارتىلادى. سونىمەن قاتار، ءاربىر ۇيدەن ءونىم جيناپ ءجۇرۋ دە وڭاي ەمەس. ونىڭ ۇستىندە الەمدىك تاجىريبە بويىنشا كاسىپكەرلىك سۋبەكتىسى رەتىندە ۇيىمداسپاعان جەكە شارۋاشىلىقتىڭ بولاشاعىنان ءۇمىت كۇتۋ دە قيىن. مىنە، وسىنداي سەبەپتەرگە بايلانىستى وسى ۋاقىتقا دەيىن جەكە ءۇي شارۋا­شىلىقتارىنىڭ قولدارىنداعى مالدار كوپتەگەن سۋبسيديا تۇرلەرىنەن قۇ­رال­اقان قالىپ وتىردى. ولاردىڭ قولىنداعى ءونىمدى جيناۋ ماسەلەسىمەن دە ەشكىم شۇعىلدانبادى. ەندى ەلباسى تاپ­سىرماسى ارقىلى مەملەكەت ناق وسى ادامدار توبىنا كوڭىل بولەتىن بولادى. بۇدان بىلايعى كەزەڭدە ولار دا مەم­لەكەتتىك قولداۋعا يە بولا باس­تايدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا ناق وسى شە­ءشىم ءبىزدىڭ قازاق حالقىنىڭ، جالپى، قازاقستانداعى اۋىل حالقىنىڭ ءوزىن­دىك ۇلتتىق ەرەكشەلىكتەرىنە ءمان بەر­گەن، سول ەرەكشەلىكتەرگە سايكەس قول­داۋ شارالارىن كورسەتۋدىڭ جولدارىن قاراستىرعان بىردەن-بىر ۇتىمدى شەشىم بولىپ وتىر. مۇنىڭ مەملەكەتكە، جالپى ەل ەكونوميكاسىنا بەرەتىن پايداسى دا از بولماس. ويتكەنى، قازىرگى زەرتتەۋلەر مالدىڭ 70-80 پايىزى وسى جەكە شارۋاشىلىقتاردىڭ قولىندا ەكەنىن، دەمەك، بۇل شارۋاشىلىقتاردىڭ قولىندا، ەگەر ۇيىمداستىرا بىلسە، مول ءونىم كوزى بار ەكەندىگىن كورسەتەدى. سونىمەن، ەلىمىزدەگى ءۇي شارۋا­شى­لىق­­ت­ارىن دامىتۋ ماقساتىندا مەملەكەت العاشقى كەزەكتە قانداي ماسەلەلەرگە ءمان بەرمەك؟ ونىڭ شەت جاعاسىن ءبىز جوعارىدا ايتىپ تا كەتتىك. 670 مىڭ ۇساق ءوندىرۋشىنىڭ تاۋارلى وندىرىسكە قاراي تارتىلاتىندىعىن ايتتىق. اركىم ءوز قولىنداعى ازىن-اۋلاق مالمەن وتىرعاندا ولاردى قالاي ۇيىمداسقان ءوندىرى­سكە تارتۋعا بولادى؟ مۇنىڭ جولى بەلگىلى. الەمدىك تاجىريبەدەگى مۇ­نىڭ ەڭ ءتيىمدى ءتاسىلى وسىنداي جەكە شارۋا­شىلىقتاردىڭ كووپەراسياسىن قا­لىپ­تاستىرۋ جانە دامىتۋ بولىپ تابىلادى. مىنە، مەملەكەت وسىنداي كۇردەلى ماسەلەنى شەشۋگە باتىل كىرىسۋدى ءجون كورىپ وتىر. وسى جوبا بويىنشا كەم دەگەندە 20 ءۇي شارۋا­شى­لىعى باس قوسقان جەردە ولاردىڭ كووپەراتيۆى ۇيىمداستىرىلاتىن بولادى. بۇل كووپەراتيۆتەردەن ءبىرىنشى كەزەك­تە ءسۇت ونىمدەرىن جيناۋدىڭ، سودان كەيىن ەت ونىمدەرىن جيناۋدىڭ ءتيىستى سحە­ما­لارى ازىرلەنۋ ۇستىندە. وسىنى جۇزەگە اسىرۋ ماقساتىندا ءسۇت قابىلداۋ پۋنكتى اشىلىپ، ول ءتيىستى تەحنولوگيالىق قۇرالدارمەن جانە ءسۇتتى تاسىمالدايتىن كولىك تۇرىمەن قامتاماسىز ەتىلەدى. مۇندا ءسۇتتىڭ ساپاسىن جانە كولەمىن انىقتايتىن قۇرالدار بولادى. ءسۇت جينايتىن ادام بەلگىلەنەدى جانە كووپەراتيۆ باسشىسى سايلانادى. بۇل ۇدەرىستەردىڭ ءبارى اۋىل ادامدارىنىڭ قولداۋىمەن ەرىكتى تۇردە جۇرگىزىلەدى. ءبىزدىڭ ويىمىزشا، مۇنداي شارانى ۇيىمداستىرۋدى اۋىل ادامدارى، ياعني جەكە ءۇي شارۋاشىلىعىنىڭ يەلەرى قولداۋى ءتيىس. ويتكەنى، كووپەراتيۆتىڭ ولار­عا بەرەتىن پايداسىنان باسقا زيانى جوق. ولاردىڭ قولىنداعى ونىمدەردى تۇراق­تى تۇردە جيناپ الۋ جانە ولاردى وتكىزۋ ماسەلەسى شەشىلسە، مۇنىڭ ءوزى ءاربىر ءۇي شارۋاشىلىعى يەسىنىڭ تۇراقتى كىرى­ءسىن ارتتىراتىندىعى انىق. ياعني ول ءوز ۇيىندە وتىرىپ-اق، تۇراقتى جۇمىس تاپقانداي مۇمكىندىككە يە بولادى.

ەرسۇلتان قايرات ۇلى،

شىمكەنت قالاسىنىڭ تۇرعىنى