"قازاق مەملەكەتىنە - 550 جىل" شىعارماشىلىق بايگەسىنە!!!

ۇلى بوپ كوك ءتاڭىردىڭ  سانالاتىن، ورىنداپ سول ءتاڭىردىڭ اماناتىن. ماڭگىلىك ەل بولۋدى مۇرات ەتىپ، بۋمىن قۇرعان  تۇرىكتىڭ قاعاناتىن.   جاۋلارىن ايبارىمەن  الجاستىرعان، بۋمىن ءىسىن ىستەمىس جالعاستىرعان. توز-توز بولعان حالىقتىڭ باسىن قوسىپ، ۇلى تۇرىك قاعاناتىن زاڭداستىرعان.   ارمانداپ تۇرىك ەلىن باي بولسىن دەپ، ءتورت تۇلىگى  ءاماندا ساي بولسىن دەپ. حالقىنىڭ كيىمى كوك، قارىنى توق، ەلى بەيبىت، كوڭىلى  جاي بولسىن دەپ.   سول ءۇشىن ۇزاق تۇندەر ۇيىقتاماعان، قارا باستىڭ قامىن ەش قۇنتتاماعان. باتىر بابام  كۇلتەگىن، تونىكوكتەر، جورىقتاردا تامشى سۋ  ۇرتتاماعان.   تۇرىك جۇرتى وسىلاي وسىپ-ونگەن، ىنتىماعى جاراسىپ جاۋدى جەڭگەن. بيلىك- تاققا تالاسقان اعا-باۋىر، اقىرى  قاعاناتتى ەكى بولگەن.   كەزىندە جارتى الەمدى بيلەپ تۇرعان، بىرلىگىنە باسقالار قۇلدىق ۇرعان. ىدىراپ ۇلى تۇرىك قاعاناتى، رۋ-تايپا وزىنشە حاندىق قۇرعان.   ايىرىلىپ ايبىندى ءتۇر  كەلبەتىنەن، ءبورى جەپ بولىنگەندى  ءار  شەتىنەن. جويىلدى شىڭعىس حاننىڭ جورىعىندا، قالالار وتىرارداي  جەر بەتىنەن.   تۇرىكتىڭ ءبىر بۇتاعى قازاق ەدى، قايسار مىنەز ءور ەدى، عاجاپ ەدى. جانىبەك، كەرەي حاندار باسىن قوسىپ، ومىرگە كەلگەن ەدى  قازاق ەلى.   التايمەن اتىراۋدىڭ اراسىندا، جەتىسۋ، جەتى وزەننىڭ ساعاسىندا. بىرىگىپ ۇلى، ورتا، كىشى ءجۇز بوپ، حاندىق قۇردى قازاق ءوز دالاسىندا.   الايدا ىرىتكى ءتۇسىپ اراسىنا، ءىنى كەتتى باعىنباي اعاسىنا. جاۋلارى مۇنى ۇتىمدى پايدالانىپ، قازاقتىڭ باسىپ كىردى دالاسىنا.   جوڭعارلار قىرىپ-جويىپ قازاق ەلىن، جاۋلاپ الدى شۇرايلى ءبىراز جەرىن. ەلىن قورعاپ جان بەرىپ جان الىستى، قيان كەسكى سوعىستا  تالاي ەرىم.   جاۋ قولىندا كۇڭ بولىپ ارۋ قالدى، جاۋ سوڭىندا كۇل بولىپ  اۋىل قالدى، ميلليونعا  ازايىپ قازاق سانى، كەۋدەدە شىقپاعان قۇر  جانى قالدى.   جويىلىپ كەتپەۋ جولىن تاڭداۋ قالدى، ۇرپاققا  «ەلىم-ايلاپ» ارناۋ قالدى. «بىرلىگى بەكەم قازاق ەل  بولسا» دەپ، ابىلايدان امانات، ارمان قالدى.   ارىستانداي الىسىپ جاۋىن قۇرتتى، اقىرى ساقتاپ قالدى جەر مەن ۇلتتى. قانسىراعان  قازاعىم امالسىزدان، بودان بوپ رەسەيگە تىزە بۇكتى.   باعىنشتى بوپ  كازاك-ورىستارعا، بەكىنىستەر سالىندى قونىستارعا. حان بيلەگەن كەشەگى قازاق ەلى، ءبولىندى گۋبەرنيا، بولىستارعا.   الاشتىڭ ەركىن وسكەن  رۋحى ءولىپ، قامىتىن بوداندىقتىڭ كيدى كونىپ. كەلىسىپ رەسەيمەن كورشى جۇڭگو، سىرتىنان قازاق ەلىن الدى ءبولىپ.   وسىلاي قازاق ەكى ەلدە قالدى، ءبولىنىپ اتا-قونىس جەر دە قالدى. ەل قورعاعان ەرلەردىڭ باسى جاتقان، جات قولىندا قۇبا جون، بەل دە قالدى.   اعايىن-تۋىس قالدى اجىراسىپ، باسقانىڭ قول استىندا زار جىلاسىپ. قوسىلا الماي ەكى ەلدە قالىپ قويدى، كەشەگى ءسوز بايلاسقان ەكى عاشىق.   ءتيىمدى بولدى جاتقا بولىنگەنى، ىرگەسى تۇتاس ەلدىڭ سوگىلگەنى. ەشكىمدە بودان ەلدى ايامادى، بەينەتتىڭ شەتى-شەگى كورىنبەدى.   وتارلاۋ ءبىر ساتكەدە باسىلمادى، حالىقتىڭ سورى مۇلدە اشىلمادى. كەنەسەرى، يساتاي، ماحامبەتتەي، ەڭىرەگەن ەرلەردىڭ باسىن الدى.   باستان كەشىپ كەمسىتۋ، مازاقتاردى، قايران ەلىم كوردى سان ازاپتاردى. قازاقتى  كوپە كورنەۋ «كيرگيز» اتاپ، اتى-زاتى  وشۋگە از-اق قالدى.   جابايىعا جاتقىزىپ  ءدۇيىم جۇرتتى، داناگوي جاقسىلاردىڭ  كوزىن قۇرتتى. مال ورنىنا مايدانعا  قازاقتى الۋ، جونىندە اق پاتشادان جارلىق شىقتى.   بۇل شەشىم تۇز سەپكەندەي جاراسىنا، حالىقتىڭ  وق بوپ ءتيدى ساناسىنا. تورعايدان باستاۋ العان  كوتەرىلىس، قازاقتىڭ تەز تارادى دالاسىنا.   كەۋدەسى ار-نامىسپەن تولى كەككە، بۇرق ەتكەن اشۋ-ىزا اينالدى ورتكە. «اتتانداپ» اتقا قونىپ اشىنعان جۇرت، قىلىشپەن قارسى ۇمتىلدى زەڭبىرىككە.   مىلتىقپەن زەڭبىرىكتەن وق بورادى، قىرىلعان  حالىقتى ەشكىم جوقتامادى. قازاقتىڭ دالاسىندا تۇتانعان ءورت، اقىرى رەسەيدى وتقا ورادى.   بويالىپ قىزىل قانعا تاۋمەن تاسى، وزەن بوپ اقتى قانمەن كوزدىڭ جاسى. قولىنا قارۋ الىپ جۇمىسشى تاپ، قۇلاتتى ۇستەم تاپتى ويراندى ساپ.   اق پاتشا اقىرىندا تاقتان ءتۇستى، ورىستار اق-قىزىل بوپ قىرىلىستى. كەڭ بايتاق رەسەيگە سىيىسا الماي، قازاقتى قوس وكپەدەن كەلىپ قىستى.   قارۋ اپ كەدەي بايعا قارسى شىقتى، ءمانىسىن بىرەۋ ۇقپاي بىرەۋ ۇقتى. ءبولىنىپ ەكى تاپقا تۇتاس حالىق، ءبىر قازاق،  ءبىر قازاقتىڭ كوزىن قۇرتتى.   اۋقاتتى مالى بارلار شەكارا اسىپ، جان باعىپ تۋعان جەردەن بوستى قاشىپ. جارتىسى توز-توز بولىپ جولدا ءولىپ، جاتتان پانا ىزدەدى ارىپ-اشىپ.   كەتە الماي كەيبىرەۋى تاستاپ ەلدى، قيا-الماي  پانالادى تۋعان جەردى. تاركىلەپ، مالىن-مۇلكىن تارتىپ  الىپ، قازاقتىڭ تەڭ جارىمى اشتان ءولدى.   قان ساسىپ كەڭ دالانىڭ قۇتى قاشتى، قىزىلدار ايامادى كارى- جاستى. حالىق قامىن ويلاعان زيالىنى، «حالىق جاۋى»- دەپ ۇستاپ، اتىپ-استى.   كوندىگىپ تاعدىر سالعان ۇلەسىنە، دارمەنسىز بولدى  قازاق كۇرەسۋگە. ءاستى-ۇستى بايلىق تولى بايتاق دالا، اينالدى حالىقتاردىڭ تۇرمەسىنە.   فاشيستەر قاپىلىستا سوعىس اشىپ، وداقتىڭ تەڭ جارىمىن الدى باسىپ. قازاقتىڭ قىزدارىمەن جىگىتتەرى، ەل قورعاۋعا اتتاندى جانتالاسىپ.   سۇم سوعىس تالاي جاننىڭ جولىن كەستى، سابيلەر اتا-اناسىز  جەتىم ءوستى. ميلليونداعان ازامات  مۇگەدەك بوپ، سان  مىڭداعان وتاۋدىڭ وتى ءوشتى.   وكسىگى ەلمەن جەردىڭ  باسىلمادى، حالىقتىڭ كوزى سوردان اشىلمادى، موسكۆا-بەرليننىڭ اراسىندا، ءتورت ءجۇز مىڭداي قازاقتىڭ باسى قالدى.   جەڭىس كەلدى بوزداقتار قانىمەنەن، قيىلعان قىرشىن جاستىڭ جانىمەنەن. قازاعىم تالاي ۇلتتى پانالاتتى، ءبولىسىپ قولىنداعى  بارىمەنەن.   تەڭ جارىمى  سوعىسپەن اشتان ءولىپ، الاش جۇرتى ازايدى سانى كەمىپ. ورتالىق باسقالاردى الىپ كەلىپ، كەڭ دالاعا قاپتاتتى «تىڭ يگەرىپ».   جىرتقاندى قارا جەردى جەڭىس كوردى، ەشكىم دە  بايىرعى ۇلتپەن كەلىسپەدى. قيراتىپ اتا-بابا مازارلارىن، زيراتىن تراكتورمەن تەگىستەدى.   جابىلىپ ۇلتتىق مەكتەپ، سىنىپتارى، قوعام بوپ ورىس ءتىلىن ۇلىقتادى. ەسكىنىڭ قالدىعى دەپ ىسىرىپ ساپ، قازاقتىڭ  ءسالت-داستۇرى ۇمىت قالدى.   ەلىمە بۇل ءبىر قيىن زامان بولدى، ىشكەنى ءىرىڭ، جەگەنى قارام بولدى. اباي تۋعان قاسيەتتى سەمەي جەرى، اتوم بومبا سىنايتىن الاڭ بولدى.   جارىلعان بومبا اسەرى بولدى قاتتى، سول ماڭدا  تىرلىك بىتكەن  ءولىم تاپتى. زاردابىنان  ماقۇلىققا ۇقسايتۇعىن، جارىمجان بالا  ومىرگە كەلىپ جاتتى.   قازاق ءۇشىن قاسىرەتتى مۇڭعا اينالىپ، ارال سۋى تارتىلدى قۇمعا اينالىپ. شولدە قالدى ءبىر تامشى سۋعا زار بوپ، تەڭىزدىڭ جاعاسىندا تۇرعان حالىق.   قوساقتاپ  ءبىر جۇيەگە جۇزدەي ۇلتتى، ءداستۇرىن، ءتىلىن،  ءدىنىن تۇگەل قۇرتتى. قارسى كەلگەن كىم بولسىن يمپەريا، كوزىن جويىپ تۇرمەمەن كورگە  تىقتى.   وسىلايشا جىلىستاپ جىلدار ءوتتى، قيىن-قىسپاق، سان اۋىر سىندار ءوتتى. وتارشىلدىق، وزبىرلىق اقىرىندا، جەلتوقسان كوتەرىلىسىنە كەلىپ جەتتى.   شەگىنە جەتىپ كورگەن مازاعىنىڭ، سۇيەگىنەن ءوتىپ تارتقان ازابىنىڭ. ورتالىق شەشىمىنە قارسى شىقتى، جاستارى ۇرانداتىپ قازاعىمنىڭ.   تۇنەردى الماتىنىڭ اسپانى دا، كۇڭىرەندى  الاتاۋدىڭ تاستارى دا. قۇرسانعان قارۋلى اسكەر قارسى تۇردى، الاشتىڭ ءورىم تالداي جاستارىنا.   كومپارتيا نيەتى بولدى ءمالىم، ۇلتشىل دەپ بار قازاققا توكتى كارىن. قارا كوز ۇلمەن قىزدى قانعا بوياپ، ۇرىپ-سوعىپ تۇرمەگە جاپتى ءبارىن.   ازاتتىق، بوستاندىق بوپ ۇراندارى، كەۋدەسىن توسەدى وققا ۇلاندارى. قارۋسىز جاستاردى جاۋ جەڭگەنىمەن، ۇلت نامىسىن،  رۋحىن جىعا المادى.   دومالاپ يىعىنان ەردىڭ باسى، كولكىدى كولدەي بولىپ كوزدىڭ جاسى. شىققان جان، كيەلى قان جىبەرسىنبە، سوگىلدى يمپەريا قابىرعاسى.   سان عاسىر بودان بولىپ تارتتى ازاپ، كىرمە بوپ ءوز جەرىندە كوردى مازاق. سوندادا جەلتوقساننىڭ ىزعارىندا، الاۋىن ازاتتىقتىڭ جاقتى قازاق.   ءۇزىلىپ بوداندىقتىڭ تەمىر تورى، ەگەمەندىككە ەلىمنىڭ جەتتى قولى. ازاتتىق ، تاۋەلسىزدىك الساداعى، اق تۇمان باسقان الدا جاتتى جولى.   كەلىمسەكتەر كولىگىنە جۇگىن ارتىپ، تاريحي وتانىنا كوشتى قايتىپ. كەيبىرەۋى ءۇي ىشىنەن ءۇي تىكپەك بوپ، ءارتۇرلى ساندىراقتى ءجۇردى ايتىپ.   بىرەۋلەر جانتالاستى جان تابا الماي، ىشەر اس، كيەر كيىم، مال تابا الماي. پىسقايلار بۇلىنگەندى ءبولىپ جەسە، قارا توبىر تارىقتى  نان تابا الماي.   كورشىلەس كوپ ەلدەردە بۇلىك شىعىپ، قىرقىستى ءبىرىن-بىرى تۇنشىقتىرىپ. جانعان وتقا ماي قۇيىپ سىرتقى دۇشپان، ارازدىقتى كۇشەيتتى ۋشىقتىرىپ.   قۇردىمعا ەسكى جۇيە  قۇلاپ جاتتى، حالىقتى سەنىمسىزدىك تۇرالاتتى. بۇلدىرمەي ساقتاپ قالۋ سىنعا ءتۇستى، قازاقستان اتتى الىپ عيماراتتى.   ءبىر ارقانعا بايلانعان جۇرت كەشەگى، جول تاپپاي كەزىپ كەتتى ءار كوشەنى. تاريح تولقىنىنان تۋىپ شىقتى، عاسىرلار توعىسىندا ۇلت كوسەمى.   حالقىنا ءجون كورسەتىپ  تياناقتى، جول سالىپ اسۋلاردان قيالاتتى. ايتقان ءسوزىن دالەلدەپ ىسىمەنەن، كوڭىلگە سەنىمدىلىك ۇيالاتتى.   بۇزىلعاندا كەڭەستىڭ تاس قامالى، ەشكىمدى ول ۇيىندىگە تاستامادى. ماڭگىگە  جاۋىپ سەمەي پوليگونىن، كوشىردى سارىارقاعا استانانى.   حالقىنىڭ كوكەيدەگى سىرىن ۇقتى، بەكىتتى شەكاراسىن ىشكى-سىرتقى. قيىن-قىستاۋ كەزەڭنەن الىپ شىقتى. قاناتتىعا قاقتىرماي جۇزدەي ۇلتتى،   ارالدىڭ سۋى تولدى ارناسىنا، ديقاننىڭ ءدان قۇيىلدى قامباسىنا. قانداستار توزىپ كەتكەن ەلگە ورالدى، ءوزىنىڭ اتامەكەن ورداسىنا.   ساتتەردە سىناق تۇسكەن ەرباسىنا، قالتقىسىز سەندى حالقى ەلباسىنا. جۇمىلعان جۇدىرىقتاي ەردى ارتىنان، بەكىنىپ بىرگە بيىك بەلدى اسۋعا.   ارمانى جۇزەگە اسىپ بابالاردىڭ، رۋحى اسقاقتادى دانالاردىڭ. ەسىمى  قايتا قاۋىشتى ۇرپاعىمەن، ناقاقتان ءشايىت بولعان اعالاردىڭ.   اماناتى  ابىلايدىڭ ورىندالدى، الەمگە قازاق ەلى مويىندالدى. ءتىلى، ءدىنى، ءداستۇرى حالقىمىزدىڭ، تورىنەن لايىقتى ورىن الدى.   وركەندەپ  العا باستى قازاقستان، ب ا ق قۇسى قايتا قوندى قولدان ۇشقان. قۋاتتى، بەرەكەلى ، بەيبىت ەلمەن، ساناساتىن بولدى ەندى دوس پەن   دۇشپان. *** كوك اسپان تۇسىندەي جەلبىرەپ بايراعى، ءبىر مۇددە، ءبىر ماقسات  الدىنا قويعانى. كوك تۇرىك وتانى بۇگىنگى قازاقتىڭ، تاۋەلسىز ماڭگىلىك ەل بولۋ ارمانى.                               مۇحيت جاقسىلىق ۇلى پاۆلودار قالاسى