ۇلتتىق مادەنيەتتە كوركەم ادەبيەت ايىرىقشا مانگە يە. اسىرەسە، بۇگىنگى ءومىر قىرلارىن سۋرەتتەيتىن شىعارمالار ءوز وقىرمانىن تاباتىنىنا كۇمان جوق. اتاپ ايتۋعا تۇرارلىق ءبىر جاڭالىق، سوڭعى جىلدارى قاراپايىم ادامنىڭ تىرشىلىگى، قالا ءومىرى، سونىڭ ىشىندە جاستار جايى، ارمان-قيالى، ماحاببات، جانۇيا، اتا-انا مەن بالالاردىڭ، تۋىستار اراسىنداعى قارىم-قاتىناسى تاعى باسقا ماسەلەلەر. اڭگىمە جانرى بۇگىنگى كۇردەلى ءومىردىڭ ءار سالاسىن قامتۋدا. تاقىرىپ ءورىسى كەڭەيۋ ۇستىنە قىزىقتى حيكايالاردىڭ پسيحولوگيالىق استارىنا كوپ ءمان بەرىلەدى. ادامدارىمىزدىڭ كۇندەلىكتى ءومىرىن سۋرەتتەي وتىرىپ، قۇلىقتىلىق، مورال سياقتى پروبلەمالار كوتەرۋگە تىرىسادى. جاس جازۋشى ەربولات ابىكەن ۇلىنىڭ «پاتەر ىزدەپ ءجۇر ەدىك...» («تاڭ شولپان»، 2008) اتتى اڭگىمەسىنىڭ اتىنان-اق كورىنىپ تۇرعانداي، كۇردەلى الەۋمەتتىك پروبلەمانى كوتەرگەن. بۇگىنگى نارىق زامانىنىڭ رۋحاني جانە مادەني داعدارىسى سۋرەتتەلەدى. «اش بالا، توق بالامەن وينامايدىنىڭ» كەرى كەلىپ، جەكە مەنشىك پيعىل بىلگەنىن ىستەيدى. جان اشۋ، ادىلەتتىلىك ادىرا قالدى. 

– پاتەر بار ما، اپاي؟

– ءبىر قىز كەرەك.

 – پاتەر بار ما، اعاي؟

– ءبىر جىگىت كەرەك.

– ەكى قىز كەرەك.

 – كەلىنشەگىم ەكەۋىمىز تۇرساق بولا ما؟

 – بولمايدى، كەلىنشەگىڭنىڭ جانىنا ءبىر قىز قوس، ءوزىڭ باسقاسىن جالدا.

 – جاس وتاۋ كەرەك.

– ءبىز جاس وتاۋمىز، – قۋانىپ كەتىپپىن، داۋىسىم قاتتى شىعىپ كەتتى؟

– وندا ەستىپ ال، ەلۋ مىڭ تەڭگەدەن ءجۇز ەلۋ مىڭ تەڭگە ءۇش ايدىڭ اقشاسىن الدىن الا تاپسىراسىڭ.

- ءبولىپ تاپسىرسا شە؟

 - وندا بارىڭدار ارى. جوعارىداعى ديالوگ قازىرگى زامان سىيقىن ءدال بەينەلەيدى. تەك مۇندا ءبىر ايتاتىن نارسە، قىتاي ويشىلى لاو سزى: «كەدەيلىك ەلدەگى بارلىق تارتىپسىزدىكتىڭ تامىرى» دەگەندەي، جاستار اسپاننان بايلىق كۇتپەي، ەڭبەك جاساۋ، قيىنشىلىقتاردى جەڭۋدە تاباندى بولۋ كەرەكتىگىن ۇمىتقان. اڭگىمەدە كەيىپكەرلەردىڭ جاس وتاۋ ەكەنىنەن وزگە مالىمەت كەزدەسپەيدى. قالتاسى كوتەرمەسە دە، الماتىدا، كەڭ ۇيدە تۇرعىسى كەلەدى. «قۇداي اياماعان ادامدى مەن دە ايامايمىن»، – دەيدى قازاق. قازاق ەلىنىڭ جاس بۋىنى «الماتىنى اينالا» بەرمەي، قازاقستاننىڭ ءالى دە جۇمىس قولعا، مامانعا تاپشىلىق كورسەتىپ وتىرعان وڭىرلەرىنە تەز ارادا اتتانىپ، بىلەك سىبانا جۇمىس ىستەسە، اقشا دا تابىلىپ، كەيىن الماتى، استانا تورىنەن ءبىر-اق شىعارادى دەگەن وي ۇيالاتادى تالدانىپ وتىرعان اڭگىمەدەن. نارىق باسەكەسى جەكە ادامنان تۇلعالىق قايرات تالاپ ەتەدى. قايىرشىدان تۇلعا شىقپايدى. سەبەبى ول الەۋمەتتىك ساپاسىن الەۋمەتتىك نورمالاردان تىس، مادەني ءداستۇردى ۇمىتقان ادام. جازۋشى ەربولات ابىكەن ۇلىنىڭ «جەلتوقسان ىزعارى» («جالىن» جۋرنالى،2010) اتتى اڭگىمەسى وسىعان ايعاق.

 «اۆتوبۋستىڭ ءىشى سيىر وقىرالاعانداي دۇرلىگىپ كەتتى.

. – مىناۋ القاش قايدان پايدا بولىپ كەتتى، ەي، ءوزى.

– قۇسىعى نەتكەن ساسىق ەدى كاپىردىڭ.

– ۇيات-اي، ءا.

– سموترەت پروتيۆنو!

– ۆىگوني ەگو!

ەڭگەزەردەي ەكى ورىس سۇرەپەتى كەتكەن بومجدى الدىڭعى جاقتان ەكى قۇلاعىنان ۇستاپ، سۋىردىڭ ايعىرىنشا شىڭعىرتىپ سۇيرەپ الىپ شىقتى دا، ارتقى ەسىكتەن لاقتىرىپ جىبەرمەكشى بولىپ ەدى. ۇلگىرە المادى. اۆتوبۋس قوزعالىپ كەتتى. بۇيىردەن ىڭق-ىڭق ەتكىزىپ ەكى تەپتى دە، ەڭ ارتقى قاتاردا وتىرعان مەنىڭ قاسىما لاقشا لاقتىردى». بۇل اڭگىمە – ەتيۋد. شاعىن كولەمدى شىعارما. تاقىرىبى 1986 جىلى قازاقستاندا ورىن العان ساياسي وقيعالارعا ارنالادى. ياعني، كەڭەستىك مەملەكەت جۇيەسى ىدىراۋىنا العاشقى وقيعالاردىڭ ءبىرى بولعان الماتى الاڭىنداعى قازاق جاستارىنىڭ كوتەرىلىسى. «جەلتوقسان ىزعارىندا» اڭگىمە كەيىپكەرى سول جەلتوقسان وقيعاسىنا قاتىسىپ، زارداپ شەككەن ادامنىڭ پورترەتى. اڭگىمەنىڭ العاشقى جولدارىنان-اق ورىس شوۆينيستەرىنىڭ جاعىمسىز، وتارشىل، بۇزىق بەينەسى بەرىلەدى. شىعارما انتيتەزا پرينسيپىنە قۇرىلعان. جەلتوقسان قۇرباندارىنىڭ ەرلىگى قازاق حالقىنىڭ جادىندا ۇنەمى ساقتالۋعا ءتيىس جانە ۇمىتىلمايدى دا. ءبىراق جەكە ادامنىڭ ەرەكشە ازىپ-توزىپ، ماسكۇنەمگە اينالعانى جول ەمەس. ەربولات ونى «بومج» دەپ ورىس سوزىمەن اتايدى. قازاق بالاماسى – باسپاناسىز جۇرگەن قاڭعىباس قايىرشى. «ازات» ەسىمىنە مۇلدە ساي ەمەس. ويتكەنى، جاس كەزىندە مورالدىق جانە فيزيكالىق كوپ سوققىعا ۇشىراعان جىگىتتىڭ ساعى سىنعان. ەڭسەسىن كوتەرۋگە كۇش تاپپاعان ول، ءوزىنىڭ كارىپتىگىن ورىستاردان كورەدى. ارادا 25 جىلدان استام ۋاقىت وتسە دە، كەزدەسكەن بەيتانىس جاس جىگىتكە ىشىندەگى مۇڭىن تارقاتادى. اڭگىمە ناتۋراليستىك ايۋاندىق سۋرەتتەردەن ادا ەمەس. اۆتوبۋستاعى جاس جولاۋشى ازاتتىڭ جان تۇرشىگەر اڭگىمەسىن تىڭداپ الىپ، وقىرمانعا جەتكىزۋدى ءجون كوردى. دۇرىس. دەگەنمەن، ول ءوزى بۇل جاعدايدان قانداي ساباق الدى ەكەن دەگەن سۇراق تۋادى. ادام ۇنەمى وزگەرىستە بولۋى كەرەك. نارىق ەركىن قيمىل تالاپ ەتەدى. الماتىدا، قازاقستاننىڭ وزگە وڭىرلەرىندە دە تاعدىر قيىنشىلىقتارىنان تاۋقىمەت تارتقاندار بارشىلىق. ادام وزگەرگىسى كەلمەسە، وعان ءوزى دە كىنالى. ال اۆتوردىڭ كەيىپكەرلەرى (تالدانىپ وتىرعان ەكى اڭگىمەدە) كىنانى باسقا (ورىس، ۇيعىر) ۇلت وكىلدەرىنە ارتادى. اڭگىمە كەيىپكەرلەرى – كەمباعال كىسىلەر. بۇل ورىسشا ايتقاندا، «ۋحودياششايا ناتۋرا»، ياعني ءومىر قيىنشىلىقتارىنا مويىنسۇنعان بەيشارا بوركەمىك ادامدار.

جالپى ەربولاتتىڭ اڭگىمەلەرىنىڭ ءتىلى وتكىر، قوزعاعان تاقىرىبى ۇتقىر، قيالى ۇشقىر. نە جازسادا سۇزگىدەن ابدەن وتكىزىپ بارىپ جازاتىندىعى كورىنىپ تۇر. كەز كەلگەن دەتالدان وي وربىتە الادى. كەز كەلگەن ماتەريالدىڭ كەرەكتى جەرىن تالداپ الا الادى. ونى بولاشاقتا كورە جاتارمىز. ايتەۋىر ءبىرشاما سىناسامدا ءوز قاتارىنىڭ الدى ەكەندىگىنە ءشۇبا كەلتىرمەيمىن جانە دە زور ءۇمىت ارتامىن.

گۇلنار شەريازدان قىزى ەلەۋكەنوۆا، فيلولوگيا عىلىمدارىنىڭ دوكتورى.