بيىلعى وقۋ جىلى ۇلكەن داۋمەن باستالدى. مەكتەپتەردە وقۋلىقتاردىڭ جەتىسپەۋشىلىگى، ءارى قىمباتشىلىعى قوعامدى دۇرلىكتىردى.
قاشان دا رەفورماعا ۇشىراپ جاتاتىن سالالاردىڭ ءبىرى – ءبىلىم سالاسى. زامان اعىمى قالاي تەز جۇزسە، تەحنولوگيا دا زامانمەن بىرگە ىلەسىپ كەلەدى. زامان، تەحنولوگيا دامىعان سايىن ءبىلىم سالاسى دا ءجيى وزگەرىسكە ۇشىراپ تۇرادى. سول ءۇشىن دە ادام بالاسى جانتالاسىپ ءبىلىم الۋدى كوزدەيدى. ال ءبىلىمنىڭ باستاۋى – مەكتەپ. جاسى 6-عا تاياپ، قابىلەتى ويانىپ، ساناسى جاڭعىرعان ساتتە ءار بالا ءومىردىڭ العاشقى باسپالدىعىن اتتايدى. كوزى جاۋدىرەپ، «ءبىلىم» دەگەن تىركەسپەن ەتەنە تانىسۋدا بالا ءۇشىن ۇستازدىڭ قوسار ۇلەسى زور. ۇستازدار بالاعا نە ۇيرەتۋ كەرەك، نەنى وقىتىپ، توقىتۋ كەرەك، نەگە كوڭىلىن اۋدارۋ كەرەك – مۇنى باقىلايتىن ءبىلىم مينيسترلىگى. ياعني بالا العاش مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان ساتتەن وقۋشىنىڭ بولاشاق تاعدىرىنا ەڭ ءبىرىنشى جاۋاپتى بولۋى ءتيىس ورگان – ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى.
بۇگىنگى وقۋشى – ەرتەڭگى بولاشاق. سول سەبەپتى وقۋشىلاردىڭ تاعدىرىنا كەلگەندە كىم بولماسىن اسا ساقتىق تانىتقانى ءجون. الايدا ءار جىلى جاڭا رەفورماعا ۇشىراپ جاتقان ءبىلىم سالاسىنىڭ توڭىرەگى داۋ-دامايعا ءورىپ جۇرەدى. ءبىر بۇرىشتان قاعازباستىلىققا تاپ بولعان مۇعالىمدەردىڭ زارى ەستىلسە، ەكىنشى بۇرىشىنان بالاسىن ساپالى ءبىلىم بەرەتىن مەكتەپكە بەرۋدى ارماندايتىن نەمەسە بار تاپقان قاراجاتى بالاسىنىڭ كىتابىنان اسپايتىن اتا-انانىڭ ءۇنىن قۇلاعىمىز شالادى. كەلەسى ءبىر بۇرىشتا وقۋلىقتاعى تاپسىرمالارمەن باس قاتىرىپ وتىرعان وقۋشىنىڭ شاراسىز كۇيىن كورەمىز.
ءبىلىم بۇلاعى – كىتاپتىڭ باعاسى شارىقتاپ تۇر...
وقۋ جىلى باستالعالى ەلىمىزدىڭ كەي مەكتەپتەرىنىڭ اينالاسى داۋعا تولعان. ءبىرىنشى ماسەلە – وقۋشىلارعا كىتاپتاردىڭ جەتىسپەۋىندە. قاي مەكتەپ بولماسىن باسشىلىق وقۋشىلارعا وقۋلىق تاراتاردا، ەڭ الدىمەن الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن نەمەسە جەتىم بالالاردىڭ ءحالىن ەسكەرەدى. سونداي وقۋشىلاردىڭ كىتاپپەن تولىق قامتاماسىز ەتىلۋىن قاداعالايدى. بۇل دۇرىس-اق. الايدا وزگە وقۋشىلار شە؟! ولار دا قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ازاماتتارى مەن ازاماتشالارى، ولاردىڭ دا ءبىلىم الۋى ءۇشىن بار جاعداي جاسالۋى ءتيىس، قۇقىلى دا.
ول وقۋشىلاردىڭ اتا-اناسى قانداي دا ءبىر قىزمەتتە ىستەگەن بولسا، جەتپەي قالعان كىتاپتى ساتىپ الۋى ءتيىس ەكەن. ال اتا-اناسىنىڭ قىزمەتى قانداي، ايلىعى قانشا، وعان الاڭداپ جاتقان ەشكىم جوق. جاقسى، ساتىپ السىن دەدىك. مەكتەپ وقۋلىقتارىنىڭ باعالارى شارىقتاپ تۇر بۇگىندە. وقۋلىقتاردىڭ باعاسى 1500-نان 4000-عا دەيىن بارادى. مەكتەپتەردە جالپى سانى 20 كىتاپتان بەرەدى. وقۋشىلارعا كوپ دەگەندە 7-8 وقۋلىقتان جەتپەي جاتادى. سوندا ءبىر وقۋشى كەم دەگەندە 10 000 تەڭگەگە كىتاپ ساتىپ الادى. وقۋلىقتان بولەك داپتەر، قالام-قارىنداش سىندى مەكتەپكە كەرەك ۇساق-تۇيەك دۇنيەلەرمەن 20 000 تەڭگە بولادى. ال وتباسىندا 3 بالا بولسا، مەكتەپ فورماسىمەن قوسقاندا 100 000-نان كوپ قاراجات بالانىڭ مەكتەپكە قاجەتتىلىگىنە جۇمسالادى.
ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى مەكتەپ وقۋلىقتارىنىڭ جەتكىلىكتى ەكەنىن ەسكەرتكەن. جەتكىلىكتى بولسا، كىتاپ دۇكەندەرىن جاعالاپ جۇرەتىن ادام دا قالماس ەدى.
بۇگىندە اتا-انا بالاسىن مەكتەپتەن بۇرىن دايىندىق سىنىبىنا بەرۋدى ءجون كورەدى. مەكتەپكە دايىن بولىپ بارسىن، ءارىپ ءبىلسىن، سان ءبىلسىن، سوندا مەكتەپتە ءبىلىم الۋ بالاما قيىنعا تۇسپەيدى دەپ ويلايدى. بۇل دا دۇرىس. بالا مەكتەپكە بارماس بۇرىن پسيحولوگيالىق تۇرعىدان دا دايىن بولادى. الايدا بۇل پروسەسس ءبىلىم سالاسىنىڭ ماماندارى ءۇشىن ۇلكەن بيزنەس كوزىنە اينالعان. ءىشى ءتۇرلى-تۇستى سۋرەتتەرگە تولى جۇمىس داپتەرلەرىنىڭ باعاسى كەمىندە 1000 تگ. ال مەكتەپكە دايارلىق كۋرسىندا وقىعىڭ كەلسە، ونداي جۇمىس داپتەرلەرىنىڭ ون سەگىز ءتۇرلىسىن ساتىپ الۋعا ءتيىسسىز.
18 ءتۇرلى كىتاپتىڭ بازارداعى باعاسى 30 مىڭ تەڭگە تۇرادى. كىتاپتاردىڭ ءتىزىمى تومەندەگىدەي:
1. ساۋات اشۋ نەگىزدەرى (الىپپە-داپتەر) 1،2، الماتى كىتاپ
2. قاراپايىم ماتەمماتيكالىق ۇعىمداردى قالىپتاستىرۋ (الىپپە داپتەر) 1، 2، 2017، الماتى كىتاپ
3. سويلەۋدى دامىتۋ (الىپپە داپتەر) 2017 الماتى كىتاپ
4. قورشاعان ورتامەن تانىستىرۋ (الىپپە داپتەر) 2017، الامتى كىتاپ
5. ەكولوگيا نەگىزدەرى (الىپپە داپتەر) 2017، اماتى كىتاپ
6. ءوزىن-وزى تانۋ (الىپپە داپتەر) 2017، الماتى كىتاپ
7. كوركەم ادەبيەت ( الىپپە داپتەر) 2017، الماتى كىتاپ
8. ءقاۋىپسىز مىنەز-قۇلىق نەگىزدەرى ( الىپپە داپتەر) 2017، الماتى كىتاپ
9. قۇراستىرۋ ( الىپپە داپتەر) 2017، الامتى كىتاپ
10. مۇسىندەۋ (الىپپە داپتەر) 2017، الماتى كىتاپ
11. اپپليكاسيا (الىپپە داپتەر) 2017، الماتى كىتاپ
12. سۋرەت سالۋ (الىپپە داپتەر) 2017، الماتى كىتاپ
13. مۋزىكا (ناتو حرەستوماتياسى) 2017، الماتى كىتاپ
14. اعىلشىن (اۆس copybook) 2017، الماتى كىتاپ
15. رۋسسكيي يازىك (ازبۋكا – تەتراد) 1،2 2017، الماتى كىتاپ
16. جاراتىلىستانۋ (الىپپە داپتەر) 2017، الامتى كىتاپ
17. دراما (الىپپە داپتەر) 2017، الماتى كىتاپ
18. ۆالەولوگيا نەگىزدەرى (الىپپە داپتەر) 2017، الماتى كىتاپ
بۇل – 30 مىڭ تەڭگە تەك كىتاپتاردىڭ اقشاسى، ال مەكەتپكە قاجەتتى قۇرالدارمەن قوسقاندا 40 مىڭعا جەتەدى. بيىل ءبىرىنشى سىنىپقا 400 000-گە جۋىق بالا باردى. سوندا 400 000 ح 30 000 = 12 000 000 000 تەڭگە (12 ميلليارد تەڭگە).
سوندا قاراپايىم حالىقتىڭ قالتاسىنان شىققان 12 ملرد. تەڭگە قايدا كەتەدى؟ جىل سايىن مەملەكەتتىك بيۋدجەتتەن ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنە تريلليونداعان اقشا بولىنەدى. بۇل قاراجات قايدا جۇمسالىپ جاتىر؟ حالىقتى توناۋ دەگەن وسى ەمەس پە؟
بۇگىندە الەۋمەتتىك جەلىنىڭ زامانى ءجۇرىپ تۇر. جاستاردان باستاپ ەڭكەيگەن قارياعا دەيىن كەز كەلگەن ويىن الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى ءبىلدىرىپ جاتادى. كىتاپ داۋىنا قاتىستى دا اتا-انالار ءۇنسىز قالماعان. قىمباتتىلىعىنا، ساپاسىنىڭ ناشارلىعىنا نارازىلىق ءبىلدىرىپ، پىكىرلەرىن جەلىگە جازدى.
كىتاپ بازاردا بار، مەكتەپتە جوق...
اتالمىش نۇسقاداعى پىكىرلەردى نازارلارىڭىزعا ۇسىنساق:
Zhanakul Bidaibekova كاراساي اۋدانىندامىز، بالام 1 سىنىپتا وقيدى. كىتاپتاردىڭ جارتىسى جوك، قايدان الارىمىزدى بىلمەيميز. 15 000 تەڭگەگە داپتەرلەرىن الدىق، ولاردىڭ جارتىسى كوشىرمە، بالانىڭ كوزى اۋرادى.
تۋمار جانىسوۆا سوزاق اۋدانى، تاۋكەنتتەنبىز. بالام ءبىرىنشى سىنىپتا وقيدى، اتا-انالار 18 مىڭنان اقشا جينادىق. 3500 تەڭگە تاعى بەردىك. ول اقشا جيناۋ ەمەي نەمەنە؟ تەگىن بولسا، ءبارى بەرىلسە، نەگە جينايمىز؟ مۇعالىمدەردىڭ جازىعى جوق، ولاردىڭ قولىندا تۇرسا، بۇلاي ىستەمەس ەدى؟ تولىق قامتاماسىز ەتە الماي، وسى ەسكى كىتاپ-داپتەرمەن جاڭا لاتىن ءالىپبيىن قابىلداماقشى...
نازگۋل جومارتوۆا الماتى قالاسىنىڭ اۋىلدىق جەرىندەگى قاراساي اۋدانىنا قاراستى مەكتەپتەردە اتامۇرا باسپاسىنىڭ كىتاپتارىن الىپ وقيدى. ال ەستۋىمىزشە الماتى قالاسىنىڭ وزىندە الماتى كىتاپ باسپاسىن الىپ وقيدى. ءبىزدىڭ مەكتەپتە سولاي اتامۇرا باسپاسىنىڭ كىتاپتارىن بيىل 4 سىنىپقا نەگىزگى 4 كىتاپتى ساتىپ الۋعا تۋرا كەلدى. قازاق ءتىلى، ادەبيەت، دۇنيەتانۋ، ءوزىن-وزى تانۋ پاندەرى. بيىل 3-سىنىپقا تۇگەل بەرىلدى. جىلدا ەكى بالاما 3-4 كىتاپتان جەتپەگەنىن ساتىپ الىپ بەرەم. امال جوق. داۋلاسقانمەن ديرەكتور ءبارىبىر كىتاپ بەرمەيدى. ودان قالسا، مەكتەپكە قورعا دەپ تاعى 3000-نان اقشا جيناتادى . كيىم-كەشەگى، كەڭسە تاۋارلارى، كىتابى ءبارىن قوسقاندا 100 000-150 000-عا بارادى. بۇل تەك قاراپايىم ەكى بالا وقيتىن وتباسىنىڭ جۇمسالاتىن قارجىسى. نەگىزى وسى ءبىلىم ءمينيسترى ورنىنان كەتسە جاقسى بولار ەدى.
Baurzhan Qurmanuli جاڭا عانا 3-سىنىپ قىزىقتى قازاق ءتىلىن ارەڭ تاۋىپ ساتىپ الدىق، جۇپ-جۇقا كىتاپشا 1400 تگ تۇرادى.
گۋلميرا سۋيەۋ بىزگە 0 سىنىپتىڭ 2016 جىلعى كىتاپتارىن السىن دەگەن، ءبىر اپتادان سوڭ 2017 جىلعىسىن الۋ كەرەك ەكەن دەيدى. ەندى الىپ قويعان كىتاپتاردى نە ىستەيمىز؟ ونى ساتۋشى قايتا المايدى. سوندا اتا-انانىڭ ەسەبىنەن كىم بايىپ جاتىر، نەگە ناقتى وقۋلىقتار جوق؟؟؟
ەركەبۋلان تۋليكباي 0 سىنىپقا باراتىن بالاما 25 مىڭعا كىتاپ الدىم، 2-3-ەۋى الىنعان جوق، 2017ج شىققانى كەرەك دەيدى، تابا الماي ءجۇرمىن. ماتەماتيكا كىتابى جوق. كەشە ماتەماتيكا بولۋى ءتيىس ەدى، بالامدا كىتاپ بولماعاسىن، سۋرەت ساباعىن وتكىزگەن. بالام «اسپان دەگەن كوك ءتۇستى بولادى، ونى ءمۇعالىم ماتەماتيكا ساباعىنان ۇيرەتتى» دەپ كەلدى.
گۋلسيم جۋماحمەتوۆا ال، بىزدە كەرىسىنشە، 2017 جىل جارامايدى، ەسكى جىلدىڭ كىتابى قاجەت دەگەن. 14000 تەڭگەگە الدىم، ءالى 5 كىتاپ الۋىم قاجەت.
جۋماگۋل بەكمۋراتوۆا 3-سىنىپتاعى ۇلىما جەتپەگەن كىتاپتارىن ساتىپ الدىق. ءارقايسىسى – 2200 تگ.
وقۋلىقتاردىڭ ساپاسى باعاسىنا ساي ما؟
رەسمي دەرەكتەرگە سۇيەنسەك، 2015 جىلى كىتاپ باسىپ شىعارۋعا 10 ملرد. تەڭگە بولىنسە، وتكەن جىلى 19 ملرد، بيىل 27 ملرد، تەڭگە بولىنگەن. كىتاپ باسىپ شىعارۋ ءۇشىن 20-عا جۋىق باسپا جۇمىس جاسايدى. ياعني، باسەكەلەستىك بار. بىرنەشە سومادا اقشا ءبولىنىپ جاتقان وقۋلىقتاردىڭ ساپاسى بۇگىندە سىن كوتەرمەي تۇر.
وقۋ جىلى باستالعان ۋاقىتتان بەرى اتا-انا مەن ۇستازداردىڭ شىرىلىنىڭ ناتيجەسىندە قازاق تىلىندەگى وقۋلىقتاردىڭ مىناداي كەمشىلىكتەرىن بايقاۋعا بولادى: ءماتىننىڭ، تەوريالىق ماتەريالداردىڭ باسىم بولۋى، وقۋلىق مازمۇنىنىڭ وقۋشىلاردىڭ فۋنكسيونالدىق ساۋاتتىلىعىن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالماۋى، يلليۋستراسيالار ساپاسىنىڭ تومەندىگى. وقۋلىقتار عىلىمي تەرميندەردىڭ بەرىلۋىندە بىرىزدىلىكتىڭ ساقتالماۋى، ماتىندەردىڭ كۇردەلىلىگى، وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىگىنە سايكەس كەلمەۋى، ورىس تىلىندەگى سوزدەردىڭ اۋدارماسىز بەرىلۋى نەمەسە دۇرىس اۋدارىلماۋى، قازاقتىڭ كونەرگەن سوزدەرىنىڭ دۇرىس قولدانىلماۋى، جالپى سويلەمنىڭ دۇرىس قۇرىلماۋى سەكىلدى كەمشىلىكتەر. ماتەماتيكانىڭ ءىشى وڭىپ تۇرعان جوق. بالانىڭ لوگيكاسىن دامىتاتىن ەسەپتەر دەپ بەرىلگەنى كەرىسىنشە پسيحيكاسىنا كەرى اسەر ەتە مە دەپ قالاسىڭ. ونداي ەسەپتەردى بالا تۇگىلى اتا-انا دا دۇرىس تۇسىنبەي جاتادى.
بىلتىر جالپى ءبىءلىم بەرەتىن مەكتەپتەردىڭ وقۋ باعدارلاماسى جاڭا مازمۇنعا كوشە باستاعاندا-اق قوعام داۋرىقتى. اتا-انانىڭ كوبى قارسى بولدى. بۇرىننان قالىپتاسقان وقۋ جۇيەسىندە وقىتا بەرۋدى ءجون كوردى. الايدا ءبىلىم سالاسىنداعى ماماندار ءوز ايتقاندارىنان قايتاپدى. ولاردىڭ پىكىرىنشە، ءبىلىم سالاسى دا ءبىر ورنىندا توقتاپ قالماي، ءارى قاراي دامۋى كەرەك. سوعان سايكەس وقۋلىقتار دا زامان تالابىنا ساي وزگەرۋى ءتيىس ەكەن. جاقسى، بۇل دا دۇرىس. جاڭا ءبىلىم جۇيەسىنىڭ ماقساتى – وقۋشىعا ساپالى ءبىلىم بەرۋ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ، زەرتتەۋ، تاجىريبە جاساۋ.
ءبىراق بۇگىنگى وقۋلىقتاردىڭ ءحالىن كورىپ، ءبىلىم سالاسىنىڭ ماماندارىن وقۋشىلاردىڭ جاعدايى الاڭداتپاعان دەگەن قورىتىندىعا كەلۋگە بولادى. ولار ءۇشىن ماڭىزدىسى اعىمنان قالىپ كەتپەۋ. ءبىلىم بەرۋدەگى يننوۆاسيالىق جۇيەگە ءبىز دايىنبىز با؟ مۇعالىمدەر مەن وقۋشىلار دايىن با؟ مۇنى ەسكەرگەن ەشكىم جوق.
