– قايرات مىرزا، كەشە عانا ەلباسىمىز مەملەكەتتىڭ جاڭا ساياسي باعىتى – «قازاقستان-2050» ستراتەگياسىن بەلگىلەپ بەردى. مەملەكەتىمىزدەگى بارلىق سالانى قامتىعان ستراتەگيادا دىنگە دە ارنايى جەكە ءبولىم ارنالعان. وسىعان بايلانىستى قمدب-نىڭ الداعى مىندەتتەرى تۇرعىسىنان ءبىرىنشى ءنايب-مۇفتيى رەتىندە وي بولىسە كەتسەڭىز.

 – كەشەگى 2050 جىلعا دەيىن باعىتتالعان ستراتەگياسىندا ەلباسىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى ءدىنىمىزدىڭ اينالاسىندا قوردالانعان ماسەلەلەردىڭ تامىرىن ءدوپ باستى. «بۇگىندە حالقىمىز ءۇشىن ءداستۇرلى ەمەس جانە جالعان ءدىني اعىمدار ماسەلەسى وتكىر تۇر» دەگەن پرەزيدەنت شەتتەن كەلگەن جالعان ءدىني اسەرلەرگە جاستارىمىزدىڭ يممۋنيتەتى ءالسىز ەكەنىنە باسا نازار اۋداردى. سوندىقتان دا، ءبىزدىڭ مىندەتىمىز – ەلدىڭ ۇلتتىق يممۋنيتەتىن كۇشەيتۋ. ال ول يممۋنيتەت ادەت-عۇرپىمىزبەن بىتە قايناسىپ كەتكەن ءداستۇرلى دىنىمىزدە جاتىر. وسى ورايدا پرەزيدەنت ءداستۇرلى ءدىنىمىزدى تايعا تاڭبا باسقانداي ەتىپ كورسەتىپ: «ءبىز مۇسىلمانبىز، ونىڭ ىشىندە ءابۋ حانيفا مازھابىن ۇستاناتىن سۇننيتتەرمىز»، – دەدى. راس، حالقىمىز مۇسىلمان بولعالى ون ەكى عاسىردان اسا ۋاقىتتان بەرى وسى حانافي ءمازھابىن ۇستانىپ كەلەدى. وسىنىڭ سەبەبىنەن ەل اراسىندا ءدىني ءدۇردارازدىق تۋعان ەمەس. ەندەشە ەلدىڭ ۇيىتقىسىنا اينالعان حانافي ءمازھابى – بۇدان كەيىن دە مىزعىماس تۇتاستىقتىڭ، ىدىراماس ىنتىماقتاستىقتىڭ، بەرىك بىرلىكتىڭ كەپىلى بولا بەرمەك. ولاي بولسا، كىمدە كىم حانافي ءمازھابىنا قارسى جۇمىس جاساسا، ەلباسىنىڭ ۇستانىپ وتىرعان ساياساتىنا، قازاقتىڭ تاريحىنا دا قارسى دەگەن ءسوز. سوندىقتان دا، ءبىزدىڭ مۇراتىمىز – بابامىزدان ميراس بوپ كەلە جاتقان وسى جولدى ناسيحاتتاۋ. بۇدان باسقا ەلباسى ءوزىنىڭ جولداۋىندا «ەلدىڭ داستۇرلەرى مەن مادەني نورمالارىنا سايكەس كەلەتىن ءدىني سانا قالىپتاستىرۋ قاجەتتىگىن» دە تىلگە تيەك ەتە كەتتى. مۇنى دا پرەزيدەنتتىڭ قمدب-عا جۇكتەگەن مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى دەپ بىلەمىز.

 – جاھاندىق دامۋدىڭ جىلدامدىعىن ەسكەرسەك، ۋاقىت ءدىني قىزمەتكەرلەردىڭ ساپاسى ماقساتقا ساي بولۋىن تالاپ ەتەدى. سىزدىڭشە، بۇگىنگى ءدىني قىزمەتكەرلەردىڭ ءيميدجى، بەت كەلبەتى قانداي بولۋى قاجەت؟

 – بۇگىنگى ءدىني قىزمەتكەر، ەڭ اۋەلى، جان-جاقتى بولۋعا ءتيىس. بىلايشا ايتقاندا، بۇگىنگىنىڭ مولداسى اقپاراتتىق تەحنولوگيادان ماقۇرىم قالماعان، عالامتوردى جاقسى مەڭگەرگەن، قوعاممەن ەتەنە جاقىن، كەز-كەلگەن سالادان حاباردار، ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بويىنا سىڭىرگەن، وتە ءبىلىمدى، مەملەكەتشىل، زامانعا ساي يكەمدەلگەن بولۋى كەرەك. ءتىپتى، ءدىن ادامى سپورتپەن شۇعىلدانۋدى دا ءومىرىنىڭ سالاۋاتتى سالتىنا اينالدىرۋى كەرەك.

 – ءوزىڭىز سپورتپەن اينالىساسىز با؟

 – بىرەۋ «يمامدار وسى فۋتبول ويناي ما؟» دەپ سۇراعانى بار ەدى. ءبىز دە ادامبىز. بىزگە دە دەنساۋلىق كەرەك. سوندىقتان، يمامدار دا قوعامنىڭ باسقا مۇشەلەرى سەكىلدى، فۋتبول ويناپ، سپورتپەن شۇعىلدانادى. مەشىت قىزمەتكەرلەرىمەن اپتاسىنا ءبىر رەت فۋتبول وينايمىز. بۇل ءارى كۇندەلىكتى جۇمىستارىنان باس المايتىن قىزمەتكەرلەردىڭ اراسىنداعى ادامي قارىم-قاتىناستى دا نىعايتادى. ءوز باسىم بۇدان بولەك اپتاسىنا ءۇش كۇن تۇراقتى تۇردە باسسەينگە بارىپ تۇرامىن. ءقازىر كاسىبي ءجۇزۋدىڭ تورت-بەس ءتۇرىن ۇيرەندىم. ونىڭ ۇستىنە سۋدا ءجۇزۋ – پايعامباردىڭ سۇننەتى.

 – «ءدىن ادامى اقپاراتتىق تەحنولوگيادان ماقۇرىم قالماۋى كەرەك» دەپ قالدىڭىز، ءوزىڭىز دە وسى يميدجدەرگە ساي جۇرەتىن سەكىلدىسىز. ونى ايتىپ وتىرعان سەبەبىمىز، عالامتورداعى «Facebook» الەۋمەتتىك جەلىسىندە 4 مىڭعا جۋىق، «موي مير»-دە دە سونداي مولشەردە ۆيرتۋالدى دوستارىڭىز بار ەكەن. الەۋمەتتىك جەلىلەردە وتىرۋعا قالايشا ۋاقىت تاۋىپ ۇلگەرەسىز؟

 – الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى جۇمىس قىزمەتىمدى دۇرىس ۇيىمداستىرۋدىڭ ءبىر بولىگى دەپ ەسەپتەيمىن. سەبەبى، مەن ءۇشىن بۇلار ءدىندى ناسيحاتتاۋدىڭ ءبىر قۇرالى ىسپەتتى. جاستاردىڭ كوبى ينتەرنەت جاعالايتىندىقتان، قانشاما سۇراقتار وسى الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى قويىلىپ جاتادى. سونىڭ بارىنە جاۋاپ بەرۋ – مەنىڭ مىندەتىم.

 ينتەرنەت بۇگىنگى تاڭدا حالىقتىڭ اجىراماس ءومىر سالتىنا اينالىپ وتىر. مۇنى كەيبىر اداسقان اعىمدار وزدەرىنىڭ مۇددەلەرىنە ءتيىمدى پايدالانىپ، عالامتورلاردان سايتتارىن اشىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى جات يدەولوگيالارىن ناسيحاتتاۋدا. سوندىقتان دا، «مۇنداي كەڭىستىكتى ولاردىڭ قولىنا بەرىپ قويعان بولماس» دەپ، عالامتور مەن الەۋمەتتىك جەلىلەرگە شىعۋدى ماقسات ەتتىم.

 بۇدان باسقا مەشىتىمىزگە قاراستى «muslim.kz» سايتىنا شىققان دۇنيەلەردى دە قالىڭ وقىرمانمەن وسى الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى بولىسەمىن. ءبىراق كەيبىر جاستار ءتارىزدى الەۋمەتتىك جەلىلەردە نە بولسا سونى جازبايمىن. وزگەنىڭ ۋاقىتىن بوسقا الاتىن ارزان دۇنيەلەردى جازۋدىڭ قاجەتى قانشا؟ الەۋمەتتىك جەلىلەردەگى كەيبىر بوس نارسەلەردى وقۋعا دا ۋاقىتىمدى قىزعانامىن.

 – عالامتور دەمەكشى، سوڭعى ۋاقىتتارى كەيبىر سايتتاردا ءسىزدى جانە ءدىني باسقارماداعى وزگە دە ءداستۇرلى ءدىن ماماندارىن قارالاعان ماتەريالداردى كوزىمىز شالدى. بۇلارعا قانداي ءۋاج ايتاسىز؟

 – ونىڭىز راس. جوعارىدا ايتىپ وتكەندەي قوعامىمىزدا داستۇرىمىزگە جات نەبىر ءدىني اعىمدار بار. ولار حانافي ءمازھابىنىڭ قوعامدا سالتانات قۇرعانىن قالامايدى. ءداستۇرلى ءدىنىمىزدىڭ تەرەڭنەن تارتقان تامىرىنا بالتا شاۋىپ، وزدەرىنىڭ يدەولوگياسىن تىقپالاعىسى كەلەدى. سوندىقتان دا، ولاردىڭ ماقساتى – حانافي ءمازھابىن ءجىتى مەڭگەرگەن ساۋاتتى مامانداردى قارالاپ، بەدەلىن ءتۇسىرۋ. ءداستۇرلى ءدىننىڭ بەدەلدى تۇلعالارى جويىلسا، وندا سول بوس كەڭىستىكتى ءتۇرلى اعىم ءوز يدەولوگتارىمەن تولتىرادى. ياعني، ءداستۇرلى ءدىننىڭ بەدەلدى تۇلعاسىن تابا الماعان بۇقارا حالىق كىم-كورىنگەننىڭ ارتىنا ىلەسىپ كەتە بەرەتىنىن بىلەسىز. ءتىپتى ولار بولاشاقتا ءدىني باسقارما بيلىگىن قولعا الىپ، سول ارقىلى بارلىق ايماقتاردا ءوز يدەولوگيالارىن ناسيحاتتايتىن ادامدارىن قويۋدى دا ماقسات ەتەدى. بۇل وتە ءقاۋىپتى جاعداي.

 – مۇنداي ماقالالاردىڭ ارتىندا كىمدەر تۇر دەپ ويلايسىز؟ بىلسەڭىز، ەسىمدەرىن اتاپ، تۇستەرىن تۇستەپ بەرە الاسىز با؟

 – جالانىڭ جەلى قاي اۋىلدان ەسىپ، قانداي ماقساتپەن ايتىلىپ تۇرعانىن ءبىلىپ وتىرمىن. ماعان قارسى جازىلعان ماقالاردىڭ اۆتورلارى لاقاپ اتپەن جاسىرىنسا دا، سول ماقالالاردىڭ شىعۋىنا جانە كەڭ تارالۋىنا كىمدەر مۇددەلى ەكەنىن دە بىلەمىن. ۇلتشىلدىقتى بەتپەردە ەتىپ وتىرعان 3-4 ينتەرنەت رەسۋرستارىنىڭ توڭىرەگىندە توپتاسقان ءبىر توپ جىگىتتەر وسى سەكىلدى ماقالاردى جازىپ، الەۋمەتتىك جەلىلەر ارقىلى ءبولىسىپ، پىكىر قالدىرىپ وتىرادى. ءتىپتى كەيدە ولار zona.kz سەكىلدى سايتتارعا دا بۇركەنشىك اتپەن ورىس تىلىندە وسى تەكتەس ماقالالار جاريالاپ تۇرادى. سول 3-4 سايتتىڭ مازمۇنى دا بىر-بىرىنە ۇقساس كەلەدى. جالپىلاما ماسەلەلەردە اۆتورلار شىنايى ەسىمدەرىن جاسىرمايدى. ال وسىنداي جەكە تۇلعاعا نەمەسە وزدەرىنىڭ شىنايى بەتپەردەسىن، ءدىني ۇستانىمىن ايعاقتايتىن ماقالاعا كەلگەن كەزدە بۇركەنشىك اتقا جۇگىنەدى. اراسىنداعىلاردىڭ كەيبىرەۋىمەن بىلايعى ومىردە بەتپە-بەت كەزدەسىپ تە جۇرەمىز. جۇزىڭە كۇلىپ كەلىپ امانداسىپ كەتەتىندەر دە بار.

 مەنىڭ ايتقان سوزدەرىمە كوز جەتكىزۋ ءۇشىن شەرلوك حولمستىڭ دەدۋكسيا ءادىسىن ءبىلۋىڭىز شارت ەمەس، تەك قىراعى كوزىڭىزدى ونسىز دا كوپ ەمەس قازاق سايتتارىنا، سونىڭ ىشىندە ءدىن جايىندا جازاتىن سايتتارعا جۇگىرتىپ شىقساڭىز جەتكىلىكتى. تۇستەرى وسى، ال ەسىمدەرىن اتاماي-اق قويايىن.

 وسى جەردە ءتيىستى ورگاندار مىنا ماسەلەنى انىقتاعانى ءجون. ءدىني باسقارما ءوزىنىڭ سايتىن ۇستاپ تۇرۋى ءۇشىن جىل بويىنا اجەپتاۋىر قارجى جۇمسايدى. وسىنداي ءدىني ءدۇردارازدىقتى كوكسەيتىن بىرنەشە سايتتى ۇستاپ تۇرۋعا، ءداستۇرلى ءدىني باسقارما باسشىلىعىن قارالاۋعا ارنالعان ماقالالاردى ۇيىمداستىرۋعا قارجىنى كىمدەر، قايدان ءبولىپ وتىر؟

 – مۇمكىن ءسىزدى ءمۇفتي بوپ كەتە مە دەپ الاڭدايتىن شىعار، قالاي ويلايسىز؟ سەبەبى، سوڭعى كەزدەرى ءار-ار جەردە ءسىزدى «قازاقستاننىڭ باس ءمۇفتيى بولادى» دەگەن اڭگىمەلەر وقتىن-وقتىن شىعىپ قالۋدا...

 – ول دا مۇمكىن. سەبەبى، ماعان قارسى جازىلعان ماقالالار مازمۇنىنان مۇنداي «الاڭداۋشىلىقتارىنىڭ» بارى ءبىلىنىپ قالىپ جاتادى. ونىڭ ۇستىنە «ءدىن مەن ءدىل»، «كۇدىكپەن كۇرەس»، «يسلام عىلىمحالى» سەكىلدى كىتاپتارىم سول اعىمداردىڭ بەتپەردەسىن سىپىرىپ، قارا نيەتتەرىن اشكەرەلەيتىن دۇنيەلەر. بىلايشا ايتقاندا، ولاردىڭ ناسيحاتتاپ جۇرگەن يدەولوگيالارىنا تۇساۋ بولا بەردىم. جەتەگىندە كەتۋى ءتيىس قانشاما جاماعاتتى جىرىپ الىپ قالدىق. ارتتارىندا اداسىپ جۇرگەن كوپتەگەن جاستارىمىز، ءبىزدىڭ جازعان كىتاپتاردان كەيىن اينالىپ قايتا ءۇيىرىن تاپتى. وسىنىڭ ءبارى ولاردىڭ ءىشىن تىرناپ، اشۋىن تۋعىزعانى انىق.

 – جالپى، ءمۇفتي بولۋ ويىڭىزدا جوق پا؟..

 – مەن مۇفتيلىك سەكىلدى ەكى دۇنيەدە دە جۇگى اۋىر قىزمەتتى ارمانداعان دا، ماقسات ەتكەن دە ەمەسپىن. ءوزىمدى ونداي ۇلكەن قىزمەتكە لايىقتى اداممىن دەپ تە سانامايمىن. ءتىپتى مۇنداي قىزمەتتى سۇراۋدىڭ ءوزى – كۇنا. اللا ەلشىسى ابدۋرراحمان اتتى ساحاباسىنا بىلاي دەگەن: «ۋا، ابدۋرراحمان يبن سامۋرا! سەن باسشىلىقتى ەشقاشان سۇراما! كىمدە كىم باسشىلىقتى سۇراسا، اللا تاعالانىڭ جاردەمىنەن ماقۇرىم قالىپ، ءىستىڭ بارلىق اۋىرتپالىعى وزىنە جۇكتەلەدى. ال كىمگە سۇراماستان، ءوزىنىڭ قالاۋىنسىز بەرىلسە، ونداي ادامعا اللانىڭ جاردەمى مەن كومەگى بولادى». سونداي-اق، ال-بۇحاريدەگى ءابۋ حۋرايرادان ريۋايات ەتىلگەن باسقا ءبىر حاديستە اللا ەلشىسى (س.ا.ۋ.): «سەندەر باسشىلىققا ۇمتىلاسىڭدار. الايدا، ول سەندەرگە قيامەتتە وكىنىش اكەلەدى»، – دەپ ەسكەرتكەن.

 اسىلىندە، دىنگە، ەلگە قىزمەت ەتۋ ءۇشىن باس ءمۇفتي بولۋ شارت ەمەس دەپ ويلايمىن. قايدا جۇرسەك تە، قانداي قىزمەتتە بولساق تا اللانىڭ ريزالىعى ءۇشىن قىزمەت ەتۋ باستى ماقساتىمىز بولۋعا ءتيىس. ال مۇفتيلىكتى اڭساپ جۇرگەندەر بولسا، اللا ولاردىڭ جاردەمشىسى بولسىن!

 – بۇل قارالاۋلار قاشاننان باستالدى؟

 – مەنى ناقاق قارالاپ، ماعان قيىننان قيىستىرىپ، جالا جابۋ – مەنىڭ قمدب-عا اپپارات باسشىسى بولىپ تاعايىندالعاننان كەيىن باستالدى. سول ۋاقىتتا ماعان گازەت بەتتەرىندە بىرنەشە دۇركىن جالا جابىلدى.

 – ءسىزدى «نۇرشى» دەپ جۇرگەندەر دە بار... وعان نە ايتاسىز؟

 – 2011 جىلى قاراشا ايىنىڭ باسىندا ەلباسىنىڭ تىكەلەي باستاماسى ءارى قولداۋىمەن سول كەزدە قۇرىلىسى ءالى اياقتالا قويماعان، ەلىمىزدىڭ ماقتانىشى مەن مۇسىلمانداردىڭ قۋانىشىنا اينالعان «ازىرەت سۇلتان» مەشىتىنە باس يمام ءارى قمدب-نىڭ ءبىرىنشى نايب ءمۇفتيى بولىپ تاعايىندالعان ساتتە تاعى دا كەزەكتى قارالاۋ ناۋقانى باستالدى. مىنە، وسى كەزدە مەنى تۇرىكتەردىڭ «نۇرشى» جاماعاتىنىڭ قازاقستانداعى نەگىزگى وكىلى ءارى كوسەمى، «پانتۋركيست» دەپ تاعى دا اۆتورى بەلگىسىز بىرەۋلەر سايت بەتتەرىندە سۇيكەپ سالدى. بيلىكتىڭ نازارىن ماعان بۇرىپ، باس ءمۇفتيدىڭ تاعايىنداۋىن بۇزعىسى كەلدى. ءبىراق، ولاردىڭ دەگەندەرى بولمادى. نەگە؟ ويتكەنى، ولاردىڭ ماعان تاققان ايىبى نەگىزسىز ەدى.

 – بۇلار دا جاپتىم جالا، جاقتىم كۇيە دەيسىز عوي...

 – ولاردىكى نەگىزسىز جالا ەكەنىن بيلىك تە، ءابساتتار قاجى دا، سول ماقالالاردى وقىعان كوكىرەگى وياۋ ءاربىر ازامات تا ءتۇسىندى. سەبەبى، مەنىڭ وقۋ ءبىتىرىپ، ەلگە ورالعانىما اتتاي ون ءبىر جىل ءوتىپتى. وسى ۋاقىت ىشىندە اللا تاعالام ءناسىپ ەتىپ بىرنەشە جىل «نۇر-مۇباراك» ۋنيۆەرسيتەتىندە، يمامداردىڭ ءبىلىمىن جەتىلدىرۋ «يسلام» ينستيتۋتىندا ساباق بەردىم. «التىن قالام» باسپاسىنىڭ باس رەداكتورى بولىپ، قىزمەت اتقاردىم. ەل-ەلدى ارالاپ، مەشىتتەردە، ءتۇرلى وقۋ ورىندارى مەن قوعامدىق ورىنداردا ۋاعىز ايتتىم. بۇگىنگى كۇنگە دەيىن گازەت-جۋرنال بەتتەرىندە ءدىن تاقىرىبىندا جۇزگە تارتا ماقالا، بىرنەشە كىتاپ جازدىم. تەلارنالارداعى ءدىني باعدارلامالارعا ءجيى شىعىپ، پىكىر ءبىلدىرىپ ءجۇرمىن. جۇمىستان كەيىنگى بوس ۋاقىتتارىمدا مەنەن ءدىني اڭگىمە تىڭداعىسى كەلەتىن كەيبىر جاستاردىڭ ۇسىنىستارىن دا جەرگە تاستاماي، اراسىندا ولارمەن دە كەزدەسىپ تۇرامىن. ءبىراق، وسى ۋاقىتقا دەيىن الگى وقىعان دارىستەرىمدە، نە جازعان كىتاپتارىم مەن ماقالالارىمدا، ياكي ايتقان ۋاعىزدارىمدا ءبىر دە ءبىر رەت قانداي دا ءبىر اعىمنىڭ نەمەسە الدەبىر سىرت مەملەكەتتەردىڭ مۇددەسىن قورعاپ، ءسوز سويلەگەن ەمەسپىن. كەرىسىنشە، ۇنەمى ءداستۇرلى ءدىنىمىز بەن ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى ناسيحاتتاپ، بىرلىك پەن ىنتىماققا، مەملەكەتىمىزدى قۇرمەتتەۋگە شاقىرىپ ءجۇرمىن. مۇنىڭ ەشبىرىن مىندەتسىنۋ ءۇشىن ايتىپ، پۇلدانىپ وتىرعان جوقپىن. تەك الگى قاڭقۋ سوزدەرگە جاۋاپ رەتىندە ايتىپ وتىرمىن.

 – جاقىندا ءبىر سايتتا «قايرات جولدىباي ۇلى جۇما نامازىنان كەيىن جاڭاوزەندەگى قازا تاپقانداردى شەيىتتەرگە تەڭەپ، قۇران باعىشتادى. ەندەشە، قايرات بيلىككە قارسى شىققان بۇزاقىلاردى قولداپ وتىر» دەپ تاعى ءبىر ماقالا جارىق كورىپتى. سولاي دەگەنىڭىز راس پا؟

 – مۇنى جاقىندا وسى muslim.kz سايتىنا ياسساۋي بابامىزدىڭ جولى، جالپى تازا سوپىلىق مەكتەپتەرى شاريعات شارتتارىنا ساي ەكەندىگىن ەگجەي-تەگجەيلى تۇسىندىرگەن سۇحباتىم جاريالانعاننان كەيىن الگى سوپىلىققا جانى قاس اعىم وكىلدەرى جازىپ وتىر دەپ ويلايمىن. ولار بيلىكتىڭ نازارىن ماعان قايتا بۇرىپ، مەنى اسا ءقاۋىپتى ادام ەتىپ كورسەتكىسى كەلگەن.

 ەستەرىڭىزدە بولسا، جاڭاوزەن وقيعاسىندا قازا بولعانداردىڭ تۋىستارىنا ەلباسىنىڭ ءوزى ءبىرىنشى بولىپ كوڭىل ايتىپ، سابىرعا، بىرلىككە شاقىرىپ، قازاسىنا ورتاقتاسقان. مەملەكەت باسشىسىنىڭ ىنتىماقشىل ساياساتىن ىلگەرىلەتىپ، دۇعا باعىشتاپ، ولىگە يمان، تىرىگە سالاۋات تىلەگەننىڭ قانداي قاتەلىگى بار. الدە ەلباسىنىڭ تىكەلەي تاپسىرماسىمەن جاڭاوزەندىكتەردىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرى شەشىلىپ، جاعدايلارىنىڭ جاقسارعانى، سوعان شۇكىرشىلىك قىلىپ، مەشىتتەردە دۇعا باعىشتالىپ جاتقانى پيعىلى بولەك بىرەۋلەرگە ۇناماي ما؟

 ماقالانى ۇيىمداستىرۋشىلار «جۇما نامازىندا «16 جەلتوقساندا قازا بولعان جاڭاوزەندىك باۋىرلارىمىزدى شاھيدكە تەڭەپ» قۇران باعىشتاپ، دۇعا جاسادى» دەپ ايتپاعان ءسوزدى ايتتى دەپ، مەنى قارالاعىسى كەلەدى. ەسكەرتەرىم، بىرىنشىدەن، جۇما نامازى بەينەتاسپاعا جازىلىپ وتىرادى. ەكىنشىدەن، اۋزىمنان «شاھيد» ءسوزى شىقپاعاندىعىنا جۇما نامازىنا جينالعان ءدۇيىم جۇرت كۋا. ءتىپتى، «جۇما نامازىن ماعان ۇيىپ وقىعانىن» جازعانىنا قاراعاندا، ماقالانى جازۋشى جۇماعا دا بارماعان سەكىلدى. سەبەبى، سول كۇنگى جۇما نامازدى مەن ەمەس، نايب يمام وتكىزگەن ەدى.

 ولاي بولسا، ايتپاعاندى «ايتتى»، دەمەگەندى «دەدى» دەپ ارنايى ماقالا دايىنداپ وتىرعان توپتىڭ ۇستانعان ماقساتى قانداي؟ جاڭاوزەندىكتەرگە باعىشتاعالعان دۇعانى ىلىك ەتىپ، ەل ىنتىماعىنا، مەملەكەتتىك تۇتاستىققا ادەيى سىنا قاعىپ وتىرعانداردىڭ كوكسەگەنى نە؟ بۇل ماقالانىڭ ىشىندە ەلگە جانى اشىعان بولا وتىرىپ، تاۋەلسىزدىك كۇنى قارساڭىندا ادەيى قوعامدا قولايسىز كوڭىل-كۇي تۋدىرۋدى كوزدەيتىن سوزدەر جەتەرلىك. ولاردىڭ جاسىرىلعان كەيبىر نيەتتەرىن ارنايى ورىندار تەكسەرىپ، اقيقاتىنا جەتەدى دەگەن ۇمىتتەمىن.

 ال ماقالا اۆتورى ءاربىر جازعان جالا ءسوزى ءۇشىن عاراسات مايدانىندا اللانىڭ قۇزىرىندا جاۋاپ بەرەتىنىن دە ۇمىتپاۋى ءتيىس.

 – جالپى جاڭاوزەندە قازا تاپقاندارعا قۇران باعىشتاۋعا بولاتىن شىعار؟

 – جاڭاوزەن وقيعاسىندا قازا تاپقاندار، ەڭ اۋەلى، ولار – مۇسىلماندار. يمامدارىمىز ولاردىڭ ەشقايسىسىن الالاماي ءبارىنىڭ جانازالارىن شىعارىپ، رۋحتارىنا قۇران باعىشتادى. قۇران باعىشتالمايتىنداي ولار كاپىر مە ەدى؟ بيىلعى جەلتوقساننىڭ 9-ى كۇنى ماڭعىستاۋداعى تەڭگە اۋليە باسىنداعى جاڭاوزەندە قازا تاپقاندارعا ارنالىپ بەرىلگەن اسقا ءدىني باسقارمانىڭ ارنايى وكىلى قاتىسىپ، مارقۇمداردىڭ وتباسىن ارالاپ، كوڭىل ايتتى، رۋحتارىنا قۇران باعىشتادى. سوندا، الگى اۆتوردىڭ ويىنشا حالىقتى سابىرعا شاقىرىپ، مارقۇمدارعا قۇران باعىشتاۋ كۇنا ما؟ بۇل ءىسىمىز مەملەكەتكە، بيلىككە قارسى كەلىپ، باس كوتەرىپ، بۇلىك شىعارۋعا جاتا ما؟ مۇنىڭ ونداي ەمەس ەكەنىن ماقالانىڭ اۆتورى دا، سول ماقالانى جازۋعا تاپسىرىس بەرىپ وتىرعان توپ تا جاقسى بىلەدى. تەك ولاردىڭ كوكسەگەندەرى – مەنى بيلىككە بۇلىكشى، ءقاۋىپتى ادام ەتىپ كورسەتۋ عانا.

 – ماقالا اۆتورى ءسىزدى «ءقاۋىپتى ادام. ويتكەنى، ول مىسىرداعى حۇسني مۇباراك رەجيمىن قۇلاتۋعا اتسالىسقان يۋسۋف ءقارداۋيدىڭ شاكىرتى»، «ماقالالارىندا كارداۋيدىڭ سوزدەرىن ۇنەمى ۇلگى ەتىپ وتىرادى» دەيدى. بۇعان قانداي ءۋاج ايتاسىز؟

 – مەنى كەشە نۇرشى دەپ ەدى، بۇگىن يۋسۋف ءقارداۋيدىڭ شاكىرتى. سوزدەرىندە ءپاتۋا جوق. مەن سول ايتىپ وتىرعان يۋسۋف قارداۋي دەگەننىڭ ءبىر دە ءبىر ساياسي پىكىرىن ەشبىر ماقالامدا، كىتاپتارىمدا قولدانعان ەمەسپىن. ونىڭ بەرگەن ءدىني ءپاۋتالارىنىڭ كوبى دۇرىس بولعانىمەن، ساياسي جانە كەيبىر اقيداداعى پىكىرلەرىنە مۇلدەم قوسىلمايمىن.

 – اتالمىش ماقالادا ءسىزدى «بولاشاقتا ول وپپوزيسيانىڭ كوسەمىنە اينالىپ، بۇلىك شىعارادى» دەگەن سىڭايدا دا سوزدەر ايتىلىپتى. بۇعان نە دەيسىز؟

 – بيلىككە قارسى كەلىپ، بۇلىك شىعارۋدى كۇنا سانايتىن اداممىن. ويتكەنى، بۇل – قۇراننىڭ ءامىرى. قازاقتىڭ قازاق بولىپ جەر بەتىندە قالۋى ءۇشىن بىزگە تەك تىنىشتىق پەن ىنتىماق كەرەك. از عانا حالىقتىڭ وسىناۋ بايتاق جەردى ساقتاپ قالۋى ءۇشىن بۇل اۋاداي قاجەت. سوندىقتان، بۇعان نە كۇلەرىمدى، نە جىلارىمدى بىلمەي وتىرمىن؟!

 – تىلەگىڭىز؟

 – بۇگىندە «جاۋ – جاعادان، ءبورى ەتەكتەن العان» زاماندا قازاققا ىركىتتەي بۇزىلماي، ايرانداي ۇيۋ ءۇشىن بەرىك بىرلىك، جاراسقان ىنتىماق قاجەت. قوي تەرىسىن جامىلعان نەبىر ارام پيعىلدى، قارا نيەتتى قاسقىرلاردىڭ قاپتاپ جۇرگەنى ونسىز دا جەتەرلىك. سوندىقتان دا، ءبىر قازاق بولىپ ءبىر بىرىمىزگە كۇيە جاعىپ، جالا جاۋىپ جۇرگەنىمىز جاراماس. «اۋىلدىڭ ءيتى الا بولسا دا، ءبورى كەلگەندە بىرىگەدى» ەمەس پە؟ سول ءۇشىن ءبىر ەل، ءبىر ءدىن، ءبىر ءمازھاب بولساق، ەشكىم بەيبىتشىلىكتىڭ بەتىنە سىزات ءتۇسىرىپ، تۇتاستىعىمىزدىڭ شىرقىن بۇزباق ەمەس. «توپتانىپ ۇشقان تورعايعا، تۇرىمتاي دا باتا الماس»...

 سۇحباتتاسقان سالتان سايران ۇلى