بايتۇرسىن ۇلى مەموريالدىق ءۇيى قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرى كارتاسىنا ەندى.

الماتى قالاسى مەملەكەت باسشىسىنىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» ماقالاسىنداعى ايتىلعان مىندەتتەردى ورىنداۋدىڭ پراكتيكالىق كەزەڭىنە كوشتى. 

بيىل الماتى قالاسىنان قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرىنىڭ كارتاسىنا 5 نىسان ىرىكتەلىپ الىندى. بۇل نىسانداردىڭ بارلىعى جەرگىلىكتى تاريحي ماڭىزى بار ەسكەرتكىشتەر ساناتىنا كىرەدى. 

1000 جىلدىق تاريحى بار الماتى قالاسىندا قازاقستانىڭ كيەلى جەرلەرى كارتاسىنا ەنەتىن نىساندارى كوپ بولۋى زاڭدى. سەبەبى، الماتى تاريحتا  ەل استاناسى رەتىندە شەشۋشى ءرول ويناعان ورتالىق قالا بولعان.

سونداي نىسانداردىڭ ءبىرى، الاش كوسەمى، قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتىنىڭ رەفورماتورى، مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، قازاق ساناسىنىڭ شامشىراعى، اقىن، اۋدارماشى، تۇركىتانۋشى، لينگۆيست، ساياسي-قۋعىن سۇرگىن قۇربانى احمەت بايتۇرسىن ۇلى تۇرعان ءۇي بۇگىندە الماتىلىقتاردىڭ ءجيى باس سۇعاتىن تاريحي ورنى.

اتالعان نىسان الماتى قالالىق مادەنيەت باسقارماسىنىڭ قولداۋىمەن قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرى كارتاسىنا ەندى.

بۇل ۇيدە 1870-1937 جىلدارى بەلگىلى قوعام قايراتكەرى، الاش  زيالىسى احمەت بايتۇرسىن ۇلى وتباسىمەن تۇرعان.

ءۇي مۇراجاي رەتىندە 1998 جىلى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ 125 جىلدىق مەرەيتويى قارساڭىندا رەسمي تۇردە اشىلدى.

جالپى مۋزەي قورىندا عالىم ءومىرى مەن شىعارماشىلىق مۇراسىنا قاتىستى 550-گە جۋىق رەسمي قۇجات ساقتالعان. ونىڭ 300ء-ى مەملەكەتتىك مۇراعاتتان الىنعان رەسمي قۇجات. سونىمەن قاتار، جەكەلەگەن جانە ۇجىمدىق فوتوسۋرەتتەرى، مايلى بوياۋداعى بىرنەشە پورترەتتەرى بار.

مۋزەي اۋلاسىندا ا. بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ەسكەرتكىش-بيۋستى ورناتىلعان.  مۋزەي  2010 جىلى 10 قاراشادا الماتى قالاسى اكىمدىگىنىڭ  جەرگىلىكتى ماڭىزى بار تاريح جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ مەملەكەتتىك ءتىزىمىن بەكىتۋ تۋرالى 4/840 قاۋلىسى بويىنشا ەسكەرتكىشتەر تىزىمىنە ەنگىزىلگەن.

مۋزەي ەكسپوزيسيالارى، ءقۇندى جادىگەرلەر بۇكىل ەلدەن مىسقالداپ جينالعان. سەبەبى، مۋزەي ديرەكتورى رايحان يماحامبەت، قۋعىن- سۇرگىنگە تولى احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ارتىندا تاريحي جادىگەرلەردىڭ ساقتالۋى وتە قيىن بولعان دەيدى.

الاشوردا كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى، قازاقتىڭ ءتىل ءبىلىمىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى، العاشقى «قازاق» گازەتىنىڭ رەداكتورى ۇنەمى كوشىپ-قونىپ جۇرگەن.

1992 جىلى 18 قىركۇيەكتە ا.بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ەسىمى اقتالعاننان كەيىن ق ر «تاريحي مۇرانى قورعاۋ جانە پايدالانۋ تۋرالى» زاڭىنا سايكەس جەرگىلىكتى ماڭىزى بار تاريحي جانە مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرىنىڭ تىزىمىنە الىندى.

الايدا، قازاق ۇلتتىق عىلىمىنىڭ باسىندا تۇرعان احمەتتەي تۇلعانىڭ ارتىندا قالعان مۇرانى ساقتاپ ناسيحاتتاۋ ماسەلەسىندە دە شەشىلمەگەن تۇيتكىلدى ماسەلەلەر جوق ەمەس.

سوڭعى 20-25 جىلدا الاش مۇراسىن زەرتتەۋمەن، ناسيحاتتاۋمەن، ونىڭ ىشىندە احمەتتانۋ ماسەلەسىمەن  تىڭعىلىقتى اينالىسىپ كەلە جاتقان، ءومىرىنىڭ 25 جىلىن احمەت مۇراسىنا ارناعان تۇلعاتانۋشى يماحانبەت رايحان ساحىبەك قىزى مەموريالدىق ءۇيدى مەملەكەت ءوز قاراماعىنا السا دەگەن ويىن ءبىلدىردى.

ءقازىر مۋزەي احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ ۇرپاقتارى اشقان قوردىڭ مەنشىگىندە. نىساننىڭ كوممۋنالدىق شىعىندارىنىڭ ءوزى مۋزەي باسشىلىعى ءۇشىن اۋىر ءتيىپ وتىر.

«احمەت بايتۇرسىن ۇلى كىم دەسەڭىز، مىنا قازىرگى قابىلدانىپ جاتقان ءالىپبيدىڭ باسىندا احمەت بابامىز تۇر. 1912 جىلى تۇزەتۋدى قاجەت ەتپەيتىن الىپپەنى جازعان. عىلىمعا ەشكىم ۇلكەن جاڭالىق اكەلگەن جوق. قازاق ەلىنىڭ وزگە ەلدەردەن وزىپ كەتۋىنە مۇرىندىق بولعان تۇلعانىڭ ءبىرى ءارى بىرەگەيى احمەت بايتۇرسىن ۇلى. ونىڭ ارتىندا قالعان باي مۇراسىن كوزىمىزدىڭ قاراشىعىنداي ساقتاۋ - ءبىزدىڭ پەرزەنتتىك پارىزىمىز، مەملەكەتتىڭ بورىشى دەپ تۇسىنەمىز. مۇحتار اۋەزوۆ، ءسابيت مۇقانوۆ مۋزەيلەرى قالانىڭ بالانسىندا تۇر. احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ مەموريالدىق ءۇيى دە قالانىڭ نەمەسە مەملەكەتتىڭ بالانسىنا الىنۋى ءتيىس. سەبەبى، 1994 جىلى قۇرىلعان قوعامدىق قور ءوز دەڭگەيىندە مۋزەي جۇمىسىن جۇرگىزە الماي وتىر. قوعامدىق قوردا مەن عانا جۇمىس جاسايمىن. ونىڭ ءوزى تەگىن، ەشبىر اقىسىز. شىن قىزىعىپ جۇرگىزىپ وتىرعان باسشى جوق. قوعامدىق قور جەتەكشىسى بايتۇرسىنوۆ سەرىك سامۇرات ۇلى جارعىدا جازىلعان  احمەت بايتۇرسىن ۇلى شىعارماشىلىعىن ناسيحاتتاۋ، ءبىر رەتتىك شاكىرتاقى تاعايىنداۋ، جاڭا ەكسپوناتتارمەن تولىقتىرۋ پۋنكتتەرىن ورىنداماي وتىر. مەن مىندەت قىلمايمىن. بۇل مەنىڭ پەرزەنتتىك پارىزىم»، - دەدى رايحان ساقىبەك قىزى.

احمەت بايتۇرسىن ۇلىنىڭ مەموريالدىق مۋزەيى  - ۇلت كوسەمى ۇلاعاتتى ۇستاز، قازاق عىلىمى مەن ءبىلىمىنىڭ بيىك شىڭى احمەتتىڭ مۇراسىن، كوزىنىڭ قاراشىعىنداي ساقتاپ كەلە جاتقان مەكەمە.

بۇل تۇلعانىڭ ءتول مۇراسىمەن قايتا تابىسىپ، عۇلاما عيبراتتىعىن وسكەلەڭ ۇرپاققا تانىتاتىن قۇرال. وتكەندى ءبىلۋ بۇگىنگى ۇرپاقتىڭ مىندەتى. «وتكەنسىز بۇگىن، بۇگىنسىز كەلەشەك جوق» ادامزاتتىڭ ادام بولىپ قالىپتاسۋىنا قاعيدا بولىپ قالعان ىسپەتتى.