بۇگىن – مەملەكەت جانە قوعام قايراتكەرى، تۇركىستان رەسپۋبليكاسى حالىق كوميسسارلارى كەڭەسىنىڭ ءتوراعاسى، تۇركسىب قۇرىلىسىنىڭ نەگىزىن سالۋشىلاردىڭ ءبىرى تۇرار رىسقۇلوۆتىڭ تۋعان كۇنى.
قايراتكەردىڭ ۇلتتىق ەكونوميكانىڭ، ونەركاسىپتىڭ، ءتىپتى تۇرعىن ءۇي جانە كوممۋنالدىق شارۋاشىلىقتىڭ، ت.ب. الەۋمەتتىك-ساياسي ماڭىزى بار وندىرىستىك سالالاردىڭ دامۋىنا قوسقان ۇلەسى ۇشان-تەڭىز.
1907-1910 جىلدارى تۇرار مەركەدەگى ورىس-قازاق باستاۋىش مەكتەبىندە، ال، 1910-1914 جىلدارى پىشپەكتەگى (قازىرگى بىشكەك) اۋىل شارۋاشىلىق ۋچيليششەسىندە وقيدى. ونى بىتىرگەننەن كەيىن باۋباقشاشى ماماندىعىن الادى.
1914-1916 جىلدارى تۇرار مەركەدە جانە تاشكەنت تۇبىندەگى دالادا جۇمىس جاسايدى. 1916 جىلدىڭ جازىندا ول اۋليەاتا ويازىندا وتارشىلدىققا قارسى قارۋلى كوتەرىلىستى ۇيىمداستىرادى، سونىسى ءۇشىن قاماۋعا الىنادى. قازاق حالقىنىڭ 1916 جىلعى ۇلت-ازاتتىق قوزعالىسى جاس ينتەلليگەنتتەردىڭ ساياسي ساۋاتتانۋىنىڭ مەكتەبى بولدى جانە ولاردىڭ الداعى تاعدىرىن كوپ جاعىنان ايقىنداپ بەردى.
1916 جىلى كۇزدە تۇرار رىسقۇلوۆ تاشكەنتتەگى مۇعالىمدەر ينستيتۋتىنا تۇسەدى. 1917 جىلعى ريەۆوليۋسيا كەزىندە پاتشانىڭ تاقتان قۇلاعانى جونىندە حابار العان ساتتەن باستاپ، ت.رىسقۇلوۆ تاشكەنتتەگى وقۋدى تاستايدى، ءسويتىپ، اۋليەاتا ويازىنداعى مەركە اۋدانىنا كەلەدى، وندا ول جەرگىلىكتى كۋلاكتاردىڭ «1916 جىلعى كوتەرىلىس كەزىندە ورىس تۇرعىندارىنا زيان كەلتىردى» دەگەن جەلەۋمەن، سونىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا، جەرگىلىكتى حالىقتان اسا مول كونتريبۋسيا تولەتۋ جونىندەگى جوسپارىن بۇزادى.
ەركىندىك پەن تاۋەلسىزدىك ءۇشىن جان-جاقتى كۇرەس جۇرگىزۋ ماقساتىندا 1917 جىلدىڭ باسىندا اۋليەاتادا تۇرار «قازاق جاستارىنىڭ ريەۆوليۋسيالىق وداعىن» ۇيىمداستىردى، 1918 جىلى ول اۋليەاتا ويازى سوۆدەپى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىن اتقاردى. ءوزىنىڭ قوعامدىق قىزمەتىنىڭ ءاۋ باسىنان كوشپەلى اۋىلدىڭ جاعدايىن جاقسارتۋمەن اينالىستى.
1918 جىلعى قازاندا كەڭەستەردىڭ VI سەزىندە ت.رىسقۇلوۆ تۇركىستان ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ قۇرامىنا كىرەدى، ونان كەيىن ول تۇركىستان رەسپۋبليكاسىنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ حالكومى بولىپ تاعايىندالادى. كەيىنىرەك تۇركىستان رەسپۋبليكاسى واك ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتىنە تاعايىندالادى.
1919 جىلى تۇرار تۇركىستان واك جانىنداعى اشتىقپەن كۇرەسۋ جونىندەگى تك ورتالىق كوميسسياسىنىڭ ءتوراعاسى، فەرعاناداعى باسماشىلارمەن كۇرەسۋ جونىندەگى كوميسسيا ءتوراعاسى بولدى. ول تۇركىستاندى مەكەن ەتكەن تۇركى تىلدەس حالىقتىڭ بىرەگەي باسشىسى بولادى.
1920 جىلى تۇركىستان كومپارتياسى وك-نىڭ مۇشەسى جانە تۇركىستان اكسر واك ءتوراعاسى بولىپ سايلانادى.
1920 جىلى تۇرار رىسقۇلوۆ باكۋدەگى شىعىس حالىقتارىنىڭ ءبىرىنشى سەزىنىڭ جۇمىسىنا قاتىسىپ، سول جىلى جەلتوقساندا رسفسر-دىڭ ۇلتتار ءىسى جونىندەگى حالكومىنىڭ ورىنباسارى بولىپ قىزمەت ەتەدى.
تۇرار رىسقۇلوۆ — قازاق ولكەلىك كوميتەتى بكپ(ب) باسپا ءسوز ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى جانە «ەڭبەكشى قازاق» گازەتىنىڭ جاۋاپتى رەداكتورى، 1926-1937 جىلدارى ماقتا جونىندەگى تۇراقتى ءماجىلىس ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى قىزمەتتەرىن اتقارعان.
1937 جىلى 21 مامىردا كيسلوۆودسكىدە دەمالىستا جۇرگەن رىسقۇلوۆ «پانتۇرىكشىل»، «حالىق جاۋى» دەگەن ايىپپەن تۇتقىنعا الىنىپ، اتۋ جازاسىنا كەسىلەدى. رىسقۇلوۆتىڭ ايەلى ءازيزا دا كەڭەستىك قۋعىن-سۇرگىن قۇرىعىنا ىلىگىپ، الجير-دە 18 جىل ايداۋدى باستان كەشتى. جالعىز ۇلى ەسكەندىر دە تۇرمەدە قايتىس بولعان.
رىسقۇلوۆ ەسىمى كسرو اسكەري كوللەگياسى جوعارعى سوتىنىڭ شەشىمىمەن 1956 جىلى 8 جەلتوقساندا اقتالدى. قازىرگى كەزدە جامبىل وبلىسىنىڭ ءبىر اۋدانىنا رىسقۇلوۆ ەسىمى بەرىلگەن.
تاراز قالاسىندا رىسقۇلوۆ ەسىمىمەن اتالاتىن دەمالىس پاركى بار، وندا رىسقۇلوۆقا ەسكەرتكىش قويىلعان الماتى قالاسىنداعى باسقارۋ اكادەمياسىنا رىسقۇلوۆ ەسىمى بەرىلگەن.
كورنەكتى قازاق جازۋشىسى، مەملەكەت قايراتكەرى شەرحان مۇرتازانىڭ «قىزىل جەبە» (1-2-كىتابى)، «جۇلدىزدى كوپىر»، «قىل كوپىر»، «تامۇق» اتتى رومان حامساسىندا رىسقۇلوۆ كەلبەتى سومدالعان.
پىكىر قالدىرۋ