مەكتەپتەگى تاماقتاندىرۋدىڭ بۇگىنگى ۇستانعان تاجىريبەسى ديابەت پەن ونكولوگيالىق اۋرۋلارعا اكەپ سوعادى. بۇل تۋرالى الماتى قالاسىندا وتكەن باسپاسوز-كونفەرەنسياسىندا سالاۋاتتى ءومىر سالتىن قالىپتاستىرۋ جانە بالالار باعدارلامالارىن جۇزەگە اسىرۋشى قوعامدىق ۇيىمداردىڭ وكىلدەرى حابارلادى.

باسپا ءسوز ءماسليحاتى بارىسىندا قازاقستان مەكتەپتەرىندەگى تاماقتانۋدىڭ قولدانىستاعى تاجىريبەسىنە تالداۋ جاسالدى. مۇنداعى قورىتىندىلار كوڭىلگە قونىمسىز، ياعني ق ر تاماقتانۋ اكادەمياسى ازىرلەگەن ستاندارتتارى مەن ديەتالىق راسيوندارعا سايكەس ەمەس، مەكتەپ اسحانالارى بازاسىنداعى جالعا الۋشىلاردىڭ يەلىگىندەگى تاماقتاندىرۋ اتا-انالاردىڭ ساپا تۋراسىندا قوياتىن تالاپتارىمەن ۇشتاسپايدى، ۇدەرىستى باسشىلىق تا، اتا-انالار دا باقىلامايدى، جەرگىلىكتى بيۋدجەت ساپالى ونىمدەردى پايدالانۋعا جەتكىلىكتى قاراجات بولمەيدى. باسپا ءسوز كونفەرەنسيالارىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ايتۋىنشا، دۇرىس تاماقتانۋ ادەتتەرىنىڭ قالىپتاسۋى مۇنداي جاعدايدا ورىن المايدى، راسيونالدى تاماقتانۋ بولمايدى جانە بۇل اۋرۋعا شالدىعۋ كورسەتكىشىن تەك ۇلعايتا تۇسەدى.

«ق ر بالا قۇقىقتارى تۋرالى زاڭىندا» ءاربىر بالانىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋعا ايرىقشا قۇقىعى بار ەكەندىگى جانە ونى قالاي ۇيىمداستىرۋ ءتارتىبى تۋرالى تولىق تۇسىندىرىلەدى. بالانىڭ دەنساۋلىعىن قورعاۋ قۇقىعى سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ناسيحاتتاۋ، بالالار اۋرۋلارىنىڭ الدىن الۋ، قولايلى ورتانى قۇرۋ، بالانىڭ ساۋ بولىپ ءوسۋى ءۇشىن قاجەتتى ساپاداعى تاعام ونىمدەرىن ءوندىرۋ مەن ونى ساتۋدى باقىلاۋ نەگىزىندە جۇزەگە اسادى.

-مەملەكەت دۇرىس تاماقتانۋدى ۇيىمداستىرۋ جانە ونى ءتيىمدى باقىلاۋدى قامتاماسىز ەتۋ ماقساتىندا جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردەن قاراجاتتى ءبولۋ پراكتيكاسىن قايتارۋى دۇرىس، - دەدى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ادام قۇقىقتارى جونىندەگى ۋاكىلىنىڭ جانىنداعى الماتى جانە الماتى وبلىسى بويىنشا ۇلتتىق الدىن الۋ مەحانيزمى توبىنىڭ مۇشەسى جانە «ۇلاعاتتى جانۇيا» قوعامدىق قورىنىڭ پرەزيدەنتى مارياننا گۋرينا. - بۇل جاعدايدا مەملەكەت ءتىپتى ۇنەمدەي دە الادى - بالالاردى كەيىن ۇزاق ۋاقىت ەمدەۋگە قاراعاندا، بالالاردى بۇگىن دۇرىس تاماقتاندىرۋعا باۋلۋ – ۇتىمدى شەشىم. بۇعان قوسا، اتا-انالار مەكتەپتىڭ قامقورشىلار كەڭەسى ارقىلى وسى ماسەلە بويىنشا بەلسەندىلىك تانىتۋى قاجەت.

تاماقتانۋ داعدىلارى ەرتە جاستان قالىپتاسادى. قازاقستاندا ددسۇ دەرەكتەرى بويىنشا، بارلىق بالالاردىڭ تورتتەن ءبىرى ارتىق سالماقتان، ال ولاردىڭ جارتىسى سەمىزدىكتەن جاپا شەگەدى. وسى بالالار ەگدە جاسىندا ينفەكسيالىق ەمەس اۋرۋلاردى دامىتۋعا بەيىم، بۇل ەرتە ءولىم ءقاۋپىن ارتتىرادى. دارىگەرلەردىڭ ايتۋىنشا، قانت ديابەتىنىڭ 44% -ى، جۇرەكتىڭ يشەميالىق اۋرۋى 23%-ى، ىسىك اۋرۋىنىڭ 40%-ى ارتىق تاماقتانۋدان تۋىنداعان سالماق پەن سەمىزدىكپەن بايلانىستى.

-ونكولوگيالىق حيميوتەراپيانىڭ ءبىر ءراسىمىنىڭ قۇنى 1 ميلليون تەڭگەگە جەتەدى. ەرتە جاستاعى دەنساۋلىق كۇتىمىنە قارجىنى ۇنەمدەۋ دۇرىس ەمەس جانە مۇمكىندىگىنشە وقۋشىلاردىڭ ەڭ كوپ سانىن تولىققاندى ازىق-تۇلىكپەن قامتامسىز ەتۋ ماڭىزدى. بۇل جاعدايدا مەكتەپكە ءسۇت جانە ءسۇت ونىمدەرىن قايتا ورالتۋ ەڭ وڭتايلى قادام بولىپ تابىلادى، - دەدى «امان ساۋلىق» قوعامدىق قورىنىڭ ساراپشىسى تاتيانا باجوۆا.

2016-2019 جىلدارعا ارنالعان «دەنساۋلىق» - مەملەكەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋدى دامىتۋ باعدارلاماسىن ىسكە اسىرۋ شەڭبەرىندە جانە «حالىق دەنساۋلىعى جانە دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسى تۋرالى» كودەكسىنە سايكەس قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەنساۋلىق ساقتاۋ مينيسترلىگىنىڭ تاپسىرىسى بويىنشا «مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ ديەتاسىنا ارنالعان ءبىرىڭعاي ستاندارتتار» اتتى ادىستەمەلىك ۇسىنىستار العا تارتىلدى جانە ونى بارلىق ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا جۇزەگە اسىرۋ ءتىپتى 2017 جىلى ورىندالۋى ءتيىس بولاتىن.

- بالالار اۋرۋلارى تۇرلەرىنىڭ ءوسۋى ۆيتاميندەر مەن ميكروەلەمەنتتەردىڭ جەتىسپەۋشىلىگىنەن تۋىندايدى، سونداي-اق بەلسەندى ءوسىم مەن جەتىلۋ كەزەڭىندە تەز كوپ ەنەرگيا جۇماسايتىندىقتان ولار تەز سارقىلادى، ياعني كوكونىستەر، جەمىستەر، ءسۇت جانە لاكتوزا جەتكىلىكسىزدىگى بار بالالارعا ۇسىنۋعا بولاتىن يوگۋرت ءتارىزدى قورەكتىك زاتتاردىڭ قاجەتتى مولشەردە تۇتىنۋى ماڭىزدى،  - دەپ اتاپ ءوتتى قازاق تاعامتانۋ اكادەمياسىنىڭ ۆيسە-پرەزيدەنتى يۋريي سينياۆسكيي.

دەگەنمەن، تاجىريبە كورسەتكەندەي، مۇنداي ازىق-تۇلىك ستاندارتتارى ساقتالمايدى جانە ونى ءجىتى قاداعالاۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلمەيدى. جوعارى ساپالى تاعام ءمازىرى وتە قىمبات، ءىشى جاستاعى توپتار ءۇشىن 650 تەڭگەدەن باستالىپ، ەگدە جاستاعى ازاماتتار ءۇشىن  960 تەڭگەنى قۇرايدى. بيلىك تاراپىنان مۇنداي قاراجاتتى ءبولى كوزدەلمەگەن.  جەرگىلىكتى بيۋدجەتتەردىڭ ەسەبىنەن تاماقتاندىرۋعا اقشا ءبولىنۋى ورىندى، سول جاعدايدا عانا  ديەتالىق ستاندارتتاردى ورىنداۋ جۇزەگە اسىرىلاتىن بولادى، كەز-كەلگەن كەز كەلگەن مونيتورينگ اشىق وتەدى جانە قامقورشىلىق كەڭەسىنىڭ قاتىسۋ ارقىلى، سونداي-اق قوعامداعى الەۋمەتتىك پروسەستەرگە بەي-جاي قارامايتىن، الەۋمەتتىك جوبالاردى اسىرۋعا نيەتتى دەمەۋشىلەردى دە تارتۋ كەرەك – دەدى باسپا ءسوز كونفەرەنسياسىنا قاتىسۋشىلار.

- ءبىز بيلىك پەن مەكتەپتەرگە ءارتۇرلى باعامەن تاماقتانۋعا ينتەگراسيالانعان ءتۇرلى تاسىلدەردى ۇسىنامىز: قول جەتىمدى، ورتا جانە تولىق تۇسكى اس. بالا دەنساۋلىعى ءۇشىن ەڭ ۇتىمدىسى – ءۇزىلىس ۋاقىتىندا ءسۇت جانە يوگۋرت ونىمدەرىمەن تۇتىندىرۋ. ەگەر مۋنيسيپاليتەت تولىق تۇسكى اسقا قاراجات تاپپاسا، وندا بيلىك وكىلدەرى مەكتەپتىڭ قامقورشىلار كەڭەسى ارقىلى جۇرتشىلىقتىڭ نازارىنادا باقىلاۋدى قولعا الۋى كەرەك. جارتىلاي قارجىلاندىرۋ ماقساتىندا دەمەۋشىلەرمەن ارىپتەستىكتى ىزدەستىرۋ دە جاعدايدى جاقسارتۋعا جەتەلەيدى، قول قۋسىرىپ وتىرماۋىمىز ورىندى، – دەدى مارياننا گۋرينا.

باسپا ءسوز كونفەرەنسياسىن ۇيىمداستىرۋشىلار سونداي-اق 2018 جىلدىڭ قىركۇيەك ايىنان باستاپ، الماتى قالاسىنىڭ مەكتەپتەرىنىڭ بىرىندە بارلىق نورمالار مەن ەرەجەلەر ساقتالعان، مەكتەپ باسشىلىعى، قامقورلىق كەڭەس جانە ازىق-تۇلىك ءبولىمىنىڭ قولداۋىمەن پيلوتتىق جوبا ىسكە قوسىلماق ەكەنىن العا تارتتى.  

بارلىق مەكتەپتىڭ وقۋشىلارىن جەتكىلىكتى تۇردە ازىق-تۇلىكپەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن دەمەۋشىلەر تارتىلعان. ۇيىمداستىرۋشىلار بۇل جوبادان تەك وڭ ناتيجەنى كۇتەدى – ياعني بالالار دەنساۋلىعىنىڭ جاقسارۋى، ولاردىڭ كوتەرىڭكى كوڭىل-كۇيى مەن ءبىلىم كورسەتكىشىنىڭ ءوسۋى - باستى ماقسات. بۇل باستاما قازاقستاننىڭ باسقا مەكتەپتەرىنە دە تاجىريبە تاراتۋ جانە مۇددەلى تاراپتارمەن ىنتىماقتاستىققا جولىندا ۇلگى بولماق.