ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلامالىق ماقالاسى جاريالانعالى بەرى ونىڭ پراگماتيكالىق رۋحى بۇكىل قوعامنىڭ بەلسەندىلىگىن وياتىپ، جىگەرلەندىرىپ جىبەرگەندەي كورىنەدى بىزگە. ماڭگىلىك ەلگە قاراي نىق قادام باسۋىمىز ءۇشىن دە، ءبىرتۇتاس ۇلت بولۋىمىز ءۇشىن دە، باسەكەلىك قابىلەت پەن زاماناۋي قازاقستاندىق مادەنيەتتى قالىپتاستىرۋ ءۇشىن دە، بولاشاعىمىزدى باياندى ەتە ءتۇسۋ ءۇشىن دە، پرەزيدەنتىمىز ايتقانداي، بىزگە تەڭدەسسىز تاريحي مۇمكىندىك بەرىلىپ وتىر. سوندىقتان سول مۇمكىندىكتى بارىنشا پايدالانىپ، ەل مۇددەسى، مەملەكەتىمىزدىڭ مۇددەسى جولىندا ءبىر ماقساتقا جۇمىلىپ، ورتاق ىسكە ۇلەس قوسۋ – ءبىزدىڭ ۇرپاققا جۇكتەلگەن امانات دەپ بىلەمىز.
ماقسات – عىلىمي-زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنە اينالۋ
مەملەكەت باسشىسى «ءبىلىمدى، كوزى اشىق، كوكىرەگى وياۋ بولۋعا ۇمتىلۋ – ءبىزدىڭ قانىمىزدا بار قاسيەت» ەكەنىن، «ەلىمىزدە وتە جوعارى دەڭگەيدەگى ءبىرقاتار ۋنيۆەرسيتەتتەر اشىلعانىن» تۇجىرىمداي كەلە، «ءبىلىمنىڭ سالتاناتى جالپىعا ورتاق بولۋعا تيىستىلىگىن» مىندەتتەپ وتىر. راسىندا دا، ەلباسى ايتقانداي، تەحنولوگيالىق ريەۆوليۋسيانىڭ بەتالىسىنا قاراساق،تاياۋ ونجىلدىق ۋاقىتتا قازىرگى كاسىپتەردىڭ جارتىسى جويىلىپ كەتەدى. ەكونوميكانىڭ كاسىپتىك سيپاتى بۇرىن-سوڭدى ەشبىر داۋىردە مۇنشاما جەدەل وزگەرمەگەن. مۇنداي جاعدايدا كاسىبىن نەعۇرلىم قينالماي، جەڭىل وزگەرتۋگە قابىلەتتى، اسا ءبىلىمدار ادامدار عانا تابىسقا جەتەتىنى زاڭدىلىق. بىزدەرگە «تابىستى بولۋدىڭ ەڭ ىرگەلى، باستى فاكتورى ءبىلىم» ەكەنىن، «قۇندىلىقتار جۇيەسىندە ءبىلىمدى بارىنەن بيىك قوياتىن ۇلت قانا تابىسقا جەتەتىنىن» اماناتتاعان پرەزيدەنت، جاستار باسىمدىق بەرەتىن مەجەلەر قاتارىندا ءبىلىم ءاردايىم ءبىرىنشى ورىندا تۇرۋى شارت دەگەن تالاپ قويادى.
ءبىز ءدارىس الىپ جاتقان حالىقارالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ۋنيۆەرسيتەتى – ورتا ازيا وڭىرىندە ورنالاسقان، حالىقارالىق دەڭگەيدەگى بىلىكتى ءىT ماماندارىن دايىندايتىن جەتەكشى وقۋ ورنى. اقپاراتتىق جۇيەلەر، ەسەپتەۋ تەحنيكاسى جانە باعدارلامالارمەن قامتاماسىز ەتۋ، ينفورماتيكا، ماتەماتيكالىق جانە كومپيۋتەرلىك مودەلدەۋ، راديوتەحنيكا، ەلەكترونيكا جانە تەلەكوممۋنيكاسيا، جۋرناليستيكا ماماندىقتارى بويىنشا وقىتادى. ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇردىسىندەگى ستراتەگيالىق نەگىزگى ارىپتەسى — Carnegءىe Mellon Unءىversءىty بولىپ تابىلادى. امەريكا قۇراما شتاتتارىنىڭ بۇل ۋنيۆەرسيتەتى الەم بويىنشا الگوريتم، كومپيۋتەرلىك جەلىلەر، باعدارلامالاۋ تىلدەرى، روبوتوتەحنيكا، كومپيۋتەرلىك لينگۆيستيكا، باعدارلامالىق جاساقتامالار قۇراستىرۋ باعدارىندا كوشباسشىلار ساپىنداعى جوعارى وقۋ ورنى. بىزدە Erasmus+، ءىAESTE، DAAD، Brءىtءىsh Counclءىl، ت.ب. ءبىلىم بەرۋ باعدارلامالارى مەن جوبالارى تاجىريبەگە ەنگىزىلگەن. ستۋدەنتتەر جىل سايىن اكادەميالىق ۇتقىرلىققا، قوس ديپلوم باعدارلامالارىنا، حالىقارالىق ىس-تاجىريبەلەرگە جانە جازعى مەكتەپتەرگە قاتىسادى.
جوعارى دەڭگەيدەگى ماتەريالدىق-تەحنيكالىق جابدىقتالۋىمەن ەرەكشەلەنەتىن ۋنيۆەرسيتەتىمىزدىڭ سالالىق تەحنولوگيالاردى، وزىق مەنەدجمەنتتى دامىتۋداعى، ەكونوميكانى بىلەتىن، كوممۋنيكاتيۆتىك داعدىسى بار، اعىلشىن ءتىلىن تەرەڭ يگەرگەن جاڭا بۋىن ماماندارىن قالىپتاستىرۋداعى ءرولى زور. 2020 جىلعا قاراي حاتۋ كوللەدج-باكالاۆريات-ماگيستراتۋرا-PhD جۇيەسىندە حالىقارالىق دەڭگەيدە تانىلعان ءىت ماماندارىن دايارلايتىن جانە ورتا ازيا ايماعىنداعى اكت سالاسىنداعى يننوۆاسيالار مەن عىلىم ورتالىعى بولاتىن، الەمدىك رەيتينگكە يە عىلىمي-زەرتتەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنە اينالۋدى ماقسات ەتىپ وتىر.
ACM ءىCPC 2015-2016، NEERC، Kazakhstan Subregءىonal Contest – بۇل ءبىزدىڭ ستۋدەنتتەرىمىزدىڭ جىل سايىن قاتىساتىن، قازاقستاننىڭ ەڭ بەدەلدى باعدارلامالاۋ جارىسى. حالىقارالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى وسى جارىس تۇرىنەن – قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ چەمپيونى. 2014 جىلى سپورت تىق باعدارلامالاۋدان الەم چەمپيوناتىنا قاتىسقان 122 ۋنيۆەرسيتەت ىشىنەن ەڭ مىقتى، ۇزدىك دەگەن 20 كوماندانىڭ ساپىنا ەندىك.
«GLUCO WAYS» — قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ناۋقاستارعا ارنالعان ءموبيلدى قوسىمشا
2015 جىلى حاتۋ-دىڭ وليمپيادالىق قۇراماسى ACM ءىCPC — 2015 سپورتتىق باعدارلامالاۋ جارىسىندا الەم چەمپيوناتىنىڭ شيرەك فينالىندا ءبىرىنشى ورىن الدى. سونداي-اق، حاتۋ تۇلەكتەرى جىل سايىن ABU ROBOCONاتتى جارىسقا قاتىسادى. ABU ROBOCON جارىسى 2002ء-شى جىلدان بەرى، ازيا-تىنىق مۇحيتتىق حابار تاراتۋ وداعىنىڭ ۇيىمداستىرۋىمەن وتكىزىلەدى. العاش رەت، بۇكىل قازاقستان اتىنان 2012 جىلى گونكونگتا وتكەن حالىقارالىق دەڭگەيدە وتكەن سايىسقا قاتىسىپ، ەلىمىزدەگى روبوت تەحنيكاسىنىڭ دامۋى دەڭگەيىن كورسەتتىك. 2015 جىلى يندونەزيادا ءبىزدىڭ قۇرامامىز شىڭ بادمينتون ويىنىن (بەرۋ جانە الۋ) كورسەتكەن ەكى روبوتتى قۇراستىردى.
سونىمەن بىرگە، حالىقارالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى Tech Garden Fest 2015بايقاۋىنىڭ دا جەڭىمپازدارى! ءۇش كۇننىڭ ىشىندە 700-گە جۋىق جوبا ۇمىتكەرلەرى باس جۇلدە ءۇشىن تالاستى. ناتيجەسىندە، ەكى ءبىرىنشى ورىن، 5 000 000 تەڭگەلىك جۇلدە قورى حاتۋ ستۋدەنتتەرىنە بۇيىردى. قازىلار القاسى، ءبىزدىڭ ستۋدەنتىمىز ەرداۋلەت بەكوۆتىڭ «Gluco Ways» اتتى جوباسىن قارجىلاندىرۋعا لايىقتى دەپ شەشىم شىعاردى. «Gluco Ways» — بۇل قانت ديابەتىمەن اۋىراتىن ناۋقاستارعا ارنالعان ءموبيلدى قوسىمشا. ديابەتتەن ازاپ شەگەتىن ناۋقاستارعا ءوزىنىڭ ساۋساقتارىن كۇنىنە بىرنەشە رەت ينەمەن شانشۋعا تۋرا كەلەدى، ال «Gluco Ways» قوسىمشاسى شانشۋسىز، سىرعالىق جانە كليپستەر ارقىلى قانت دەڭگەيىن ولشەۋگە مۇمكىندىك بەرەدى تاعى ءبىر ارىپتەسىمىز دانيلا دروزدوۆ بيىكتىكتەن فوتو جانە بەينەتۇسىرىلىم ارقىلى ناقتى ۋاقىتتا جەردەگى وبەكتەردى باقىلاۋعا ارنالعان «سۋنكار 4م» اتتى ۇشقىشسىز اۆياسيالىق جوباسىن ۇسىنىپ، 5 000 000 تەڭگە ۇتىپ الدى. ەڭ جوعارى جىلدامدىعى – 110 شاقىرىم/ساعاتقا جەتەتىن بۇل درون جالپى جوعالعان ادامداردى ىزدەۋ مەن قۇتقارۋ شارالارىندا قولدانىلادى.
تاعى ءبىر جەتىستىگىمىز، ءىT ۋنيۆەرسيتەت ستۋدەنتتەرى ءىmagءىne Cup-2014 حالىقارالىق تەحنولوگيالىق سايىسىندا ءۇش اتالىم: يننوۆاسيالىق، الەۋمەتتىك جانە Wءىndows Phone-عا ارنالعان قوسىمشالار بويىنشا جەڭىمپاز اتاندى. سپورتتىق الماتى باعدارلاماسى بويىنشا دا ءبىزدىڭ ءبىلىم ورداسىنىڭ سپورتشىلارى بەلسەندىلەر قاتارىندا، ۋنيۆەرسيتەتتە سپورتقا ەرەكشە كوڭىل بولىنەدى. ءبىزدىڭ قۇراما كوماندالارىمىز باسكەتبول، فۋتبول، ۇستەل تەننيسى، شاحماتتان ءتۇرلى قالالىق جارىستارعا قاتىسىپ، جۇلدەلى ورىنداردى الىپ ءجۇر.
HACKDAY – يدەيالار جۇزەگە اساتىن الاڭ
حاتۋ بۇكىل الەمدە جىل سايىن ءوتىپ تۇراتىن جوبالاردىڭ HackDay اتتى يننوۆاسيالىق فەستيۆالىنىڭ قازاقستانداعى نەگىزگى ۇيىمداستىرۋشىسى. HackDay – بۇل قاتىسۋشىلار ءوز ويلارىن پروتوتيپكە اينالدىراتىن شارا. ول ەلىمىزدە پايدا بولعان العاشقى جىلدان-اق قوعامدىق سيپات الدى. بەلسەندى جاستاردىڭ تەز ارادا كوماندا جيناپ، ەكى كۇندە جوبا جاساپ شىعارۋعا مۇمكىندىكتەرى بار. بۇكىل قازاقستاننىڭ بوزبالالارى مەن بويجەتكەندەرى ءوز ويلارىن ورتاعا سالىپ، نەبارى ءبىر ءتۇن ىشىندە ونى دايىن جوباعا اينالدىرادى. HackDay – يدەيانى جۇزەگە اسىراتىن الاڭ دەسەك تە بولار، مۇنداعى باس جۇلدە – ءوز جوباسىن جۇزەگە اسىرۋ مۇمكىندىگى.
وسى ورايدا ۇرپاقتار ۇندەستىگى مەن ساباقتاستىعىنا جوعارى جاۋاپكەرشىلىكپەن قارايتىن باسشىلارىمىزدىڭ تاعى ءبىر جاقسى باستاماسىن ايتا كەتكىمىز كەلەدى. ءبىز اعا بۋىن وكىلدەرىنىڭ بەيرەسمي تۇردە كومپيۋتەرلىك ساۋاتىن اشۋعا باعىتتالعان جوبانى ىسكە اسىردىق. ءقازىر 40-تان استام زەينەتكەر وقۋدىڭ ءبىرىنشى كۋرسىن اياقتاپ، قولدارىنا سەرتيفيكات الدى. العاشقى كۋرستىڭ تىڭداۋشىلارى – بوستاندىق اۋدانىنىڭ زەينەتكەرلەرى بولدى. كەلەشەكتە مۇنداي كۋرستارمەن الماتى قالاسىنىڭ اۋماعىندا تۇراتىن اعا ۇرپاق وكىلدەرىن تۇگەل قامتۋ كوزدەلىپ وتىر.
مەملەكەت باسشىسىنىڭ «سيفرلى قازاقستان» مەن «ءۇش تىلدە ءبىلىم بەرۋگە» ەرەكشە ماڭىز بەرىپ، بۇل باعدارلامالار «ۇلتىمىزدى، ياعني بارشا قازاقستاندىقتاردى ءححى عاسىردىڭ تالاپتارىنا دايارلاۋدىڭ قامى» دەگەن تۇجىرىمى ءاربىر وقۋ ورنى ءۇشىن ۇلكەن مىندەتتەر جۇكتەيتىنى ءسوزسىز. بۇل رەتتە ۋنيۆەرسيتەتىمىزدەدارىس بەرۋ بارىسىندا ەڭ ۇزدىك ادىستەمەلەر، زاماناۋي وقىتۋ ادىستەرى قولدانىلادى. ماسەلەن، تىلدەر كافەدراسى باكالاۆريات جانە ماگيستراتۋرا باعدارلامالارىنىڭ ستۋدەنتتەرىنە «قازاق ءتىلى»، «كاسىبي قازاق ءتىلى»، «ىسكەرلىك قازاق ءتىلى»، «ورىس ءتىلى»، «كاسىبي ورىس ءتىلى»، «ىسكەرلىك ورىس ءتىلى»، «اعىلشىن ءتىلى»، «كاسىبي اعىلشىن ءتىلى»، «ىسكەرلىك اعىلشىن ءتىلى»پاندەرىن وقىتۋدى قامتاماسىز ەتەدى، ءۇش تىلدىلىك ساياساتتى جۇزەگە اسىرۋدى، وقۋ مەن تاربيە ۇردىستەرىن ۇشتاستىرۋدى باسشىلىققا الادى. جالپى، كافەدرالار سوڭعى ۇلگىدەگى كومپيۋتەرلىك تەحنيكامەن جانە باعدارلامالارمەن جابدىقتالعان ءتورت زەرتحانالىق سىنىپ، ينتەراكتيۆتى تاقتامەن جابدىقتالعان ەكى لەكسيا زالى بار. ستۋدەنتتەر مەن وقىتۋشىلار جۇمىس ىستەيتىن ەكى عىلىمي-زەرتتەۋ لابوراتورياسى ۇيىمداستىرىلعان. وسى لابوراتوريالاردا باعدارلامالىق قامتاماسىز ەتۋدى وڭدەۋ بويىنشا عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى جۇرگىزىلەدى. لابوراتوريالاردا جۇمىس ىستەۋ ستۋدەنتتەرگە ءوز مۇمكىندىكتەرىن بايقاۋعا جانە العان بىلىمدەرىن قولدانۋعا، ءىت بويىنشا تاجىريبە جيناقتاۋعا ءمۇمكىندىك بەرەدى.
توقسان اۋىز ءسوزدىڭ توبىقتاي ءتۇيىنى، ەلباسى ايتقانداي، «بولاشاقتا ۇلتتىڭ تابىستى بولۋى ونىڭ تابيعي بايلىعىمەن ەمەس، ادامدارىنىڭ باسەكەلىك قابىلەتىمەن ايقىندالادى». وسى ورايدا، باعدارلامالىق ماقالادا كورسەتىلگەندەي، «ءاربىر قازاقستاندىق، سول ارقىلى تۇتاس ۇلت ءححى عاسىرعا لايىقتى قاسيەتتەرگە يە بولۋى كەرەك. مىسالى، كومپيۋتەرلىك ساۋاتتىلىق، شەت تىلدەرىن ءبىلۋ، مادەني اشىقتىق سياقتى فاكتورلار اركىمنىڭ العا باسۋىنا ءسوزسىز قاجەتتى العىشارتتاردىڭ ساناتىندا». بۇل باعىتتا «بولاشاققا باعدار: رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسىنداعى ماقسات-تالاپتاردى ساپالى ءبىلىم دەڭگەيىندە جۇزەگە اسىرۋعا، ءبىلىم بەرۋ سالاسىندا ۇلتتىق بىرەگەيلىكتى قالىپتاستىرۋعا حالىقارالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار ۋنيۆەرسيتەتى ۇجىمىنىڭ، ونىڭ تۇلەكتەرىنىڭ الەۋەتى تولىق جەتەدى.
دينا ءشارىپحانوۆا،
احمەتۋلا شاياديلوۆ،
نۇريلا ەرمەكبايەۆا،
حالىقارالىق اقپاراتتىق تەحنولوگيالار
ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ ستۋدەنتتەرى.
پىكىر قالدىرۋ