«ساعىمى سايران قۇرادى،

بورانى ۇلىپ تۇرادى،

قىس – اق كەبىن، جاز – سارى.

ورمانى جوق، شۋى جوق،

تاۋى دا جوق، سۋى جوق،

ماڭگى ولىك ساحاراسى.

سارىارقا دەگەن جەرىم بار،

نەگە ەكەنىن بىلمەيمىن –

سول ارقامدى سۇيەمىن!»، - دەپ ماعجان جىر ارناعان ارقانىڭ ساۋلەتتى قالاسى — استانا.

بىرەۋ استانانى – جەلدىڭ استاناسى دەسە، بىرەۋ ايازدى مەكەن دەيدى. تاعى ءبىرى قالتالى مەن شەندىنىڭ قالاسى دەسە، ەندى ءبىرى قىمبات قالا دەيدى. كىم نە دەسە دە ارقانىڭ توسىندە ارۋ قالا بوي كوتەردى. سول استانانى ماعجانشا سۇيەتىن ميلليوننان استام تۇرعىنى بار. ۇلانباتىردان ءسال جىلى، وتتاۆادان سۋىق استانانىڭ 20 ەرەكشەلىگىن سانامالاساق. البەتتە اڭگىمەنى ايازىنان باستايمىز.

جەل مەن ايازدىڭ استاناسى

استانادا بيىل مامىردا بولعان وتكىنشى نوسەرلى ۇيتقىعان بوراندى ەشكىم ۇمىتپايتىن بولار. استانانىڭ قىسى سۋىق، ايازدى. ىزعارلى اياز شامامەن 245 كۇنگە، قىركۇيەكتىڭ اياعىن الا كەلگەن قىس مامىرعا دەيىن سوزىلادى. 52°س-قا دەيىن سۋىپ كەتەتىن قاڭتار ايىنىڭ ايازدى كۇندەرىنىڭ ورتاشا تەمپەراتۋراسى -25°س. مۇنداي كۇندەردىڭ ۇزاقتىعى جىلىنا 10-14-تەن 38-45 كۇنگە دەيىن اۋىسىپ وتىرادى. قىس ايلارىنىڭ شامامەن 30 كۇنى بوراندى، بوران وڭتۇستىك-باتىستان سوعادى. ايازدى مەزگىل 120 كۇندى قۇرايدى.

تۇرىكتىڭ اتلاس جۋرنالى بىردە استانا تۋرالى «استانا - جەلدىڭ استاناسى» دەپ ماقالا جازعان. ارحيتەكتۋرالىق، الەۋمەتتىك جانە مادەني ومىرىمەن الەمنىڭ تاڭداۋلى قالاسى دەپ سيپاتتالعان وسى ماقالادا اۆتور استانانىڭ ەرەكشەلىكتەرىنە توقتالادى. «استانالىقتار ءبىر كۇنى 365 كۇن جەل تۇراتىن استانانى، بۇكىل قالانى قاپتايتىن، ولارعا جەلسىز ءبىر الەم اكەلەتىن قالقانعا نە ءۇشىن سەنەتىنىن ءتۇسىندىم» دەپ اياقتايدى ماقالانى.

راس، استاناعا كۇمبەز قالقان سالۋ تۋرالى ويلار ايتىلمادى ەمەس، ايتىلدى. الايدا استانانىڭ جەلدەن قورعاۋشى كۇمبەزى ارحيتەكتۋرالىق قانداي دا ءبىر الىپ قۇرىلىس ەمەس. ەلباسىنىڭ ءوزى باستاپ وتىرعىزعان ورمان.

استانانىڭ تابيعي قالقانى – جاسىل ورمانى

استانا ىرگەسىندە استانامەن بىرگە ەكىنشى بۋراباي بوي كوتەردى. بۇل 2 جىل بۇرىن پرەزيدەنت ايتقان ءسوز. ەلباسى استانانىڭ 15 جىلدىعىندا سويلەگەن قۇتتىقتاۋ سوزىندە «2020 جىلعا دەيىن قالا ىشىندەگى جانە ەلوردا ماڭىنداعى جالپى كولەمى 100 مىڭ گەكتار اۋماق جاسىلداندىرىلاتىن بولادى. استانا قۇرىلىسىنىڭ نەگىزگى يدەياسى تەمىربەتون مەن تابيعاتتىڭ ۇندەستىك-سيمبيوزىندا جاتىر. بىرتىندەپ، ەلوردامىز جاسىل جەلەككە «ورانۋدا»، بۇگىن شاڭ-توزاڭ جوق، ال قالا اينالاسىنداعى جاسىل كوشەتتەر دالا بورانى مەن كۇشتى جەلدەن قورعايتىن تابيعي قالقاعا اينالدى. مەن استانا اينالاسىنداعى «جاسىل بەلدەۋ» شورتاندى-بۋراباي ايماعىنىڭ ورمانىنا ۇلاسىپ، ءبىرتۇتاس ورماندى الاپقا اينالاتىنىنا، قالالىقتار مەن قوناقتارعا تابيعات اياسىندا دەمالىپ، بوي جازۋعا مۇمكىندىك تۋعىزاتىنىنا سەنەمىن»، – دەگەن ەدى.

ەلباسى استانانى سارىارقاعا كوشىرە سالا ەلوردا ىرگەسىنەن «جاسىل ايماق» قۇرۋ تاپسىرماسىن بەرگەن. سول باستاما ناتيجەسىندە استانا ىرگەسىندە ورمان پلانتاسيالارى جانە «اق قايىڭ» تۇقىمباعى بوي كوتەرگەن. جالپى 1997-2016 جىلدار كەزەڭىندە استانا قالاسىنىڭ جاسىل ايماعىنىڭ القابى 75،1 مىڭ گەكتاردى قۇرادى، ونىڭ ىشىندە قالا شەتىنەن قۇرىلعان 14،8 مىڭ گەكتار القاپ استانا قالاسى اكىمدىگىنىڭ تەڭگەرىمىنە بەرىلدى. بولاشاقتا استانانىڭ جاسىل ايماعىنا اقمولا وبلىسى اقكول اۋدانىنىڭ ورمانىن بىرىكتىرۋ جوسپارلانىپ وتىر. 2017 جىلى قاراشاداعى ەسەپ بويىنشا استانانى قورشاعان «جاسىل بەلدەۋدىڭ» اۋماعى 78 مىڭ گەكتارعا جەتتى. قالانىڭ اۋماعى 73 مىڭ گەكتار ەكەنىن ەسكەرسەك، ورمان القابىن 100 مىڭ گەكتارعا جەتكىزۋ جوسپارى استانانى ورماندى قالا ستاتۋسىنا ابدەن لايىقتى ەتكەلى تۇر. بۇل 2023 جىلعا مەجەلەنگەن. قالانىڭ «جاسىل ايماعىندا» تۋريزم مەن دەمالىس ورىندارىن دامىتۋ ماقساتىمەن 2014 جىلى «جاسىل ايماق» قىزىلجار ورمان شارۋاشىلىعى اۋماعىندا سافاري-ساياباعى قۇرىلدى. 2015 جىلى جابايى جان-جانۋارلار ءتۇرى مەن سانىن كوبەيتە وتىرىپ، ساياباق اۋماعىن 300 گەكتارعا دەيىن كەڭەيتۋ جونىندە جوبا ازىرلەندى.

استانانىڭ ءىشى دە پارك پەن گۇلزارعا تولى

استانادا نەشە ءتۇرلى عيماراتتاردان بولەك حالىقتىڭ دەمالىسى مەن بوس ۋاقىتىن وتكىزۋىنە، سالاۋاتتى ءومىر سالتىن ۇستانۋىنا ارنالعان ساياباقتار، سۋ بۇرقاقتارى، گۇلزارلار مەن جايقالعان جاسىل اللەيالار كوپ. ولاردىڭ ەڭ ءىرىسى 80 گەكتار جەردى الىپ جاتقان – «پرەزيدەنت» ساياباعى؛

استانا اۋماعىنداعى كونە ساياباقتىڭ ءبىرى كوپەس ۆ.كۋبرينىڭ باستاماسىمەن ءحىح عاسىردىڭ سوڭىندا قولعا الىنعان «ورتالىق» قازىرگى – «استانالىق» ساياباعى؛

قازاقستاننىڭ كونە زامانعى تاريحىنا ساياحات جاساۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن – «اراي» ەتنيكالىق ساياباعى؛

رومانتيكالىق اتاۋى سوندا ورناتىلعان عاشىقتاردىڭ قولا مۇسىنىمەن بايلانىستى – «جاستار ساياباعى»؛

قالانىڭ ءدال ورتالىعىندا «بايتەرەك» كومپوزيسياسى ورنالاسقان – «جەرۇيىق» ساياباعى بار.

ال جالپى استانادا ءىرىلى-ۇساقتى ون بەسكە جۋىق ساياباق پەن اللەيا بار. ولاردىڭ بارلىعى سۋ بۇرقاقتار مەن اتتراكسيوندارمەن قامتىلعان.

قالانىڭFcnf بۇرىن پرەزيدەنت ايتقان ءسوز ە سىنرعا دەيىن سوزىلادى. 20 جىلدىعىنا وراي استانا اكىمى اسەت يسەكەشيەۆ ەلوردا كۇنىنە 7 جاڭا ساياباق پەن گۇلزار اشىلىپ، 40 مىڭنان استام اعاش وتىرعىزىلاتىنىن مالىمدەدى.  استانا اكىمى جاۋاپتى تۇلعالارعا 2018 جىلى 1 شىلدەگە دەيىن 7 ساياباق پەن گۇلزاردىڭ قۇرىلىسىن اياقتاۋدى، ال جىل سوڭىنا دەيىن التاۋىن، 2019 جىلى 5 گۇلزار مەن بۋلۆاردىڭ قۇرىلىسىنا كىرىسۋ كەرەكتىگىن تاپسىردى. وسى ايتىلعان ساياباقتار مەن گۇلزارلارعا 120 گەكتار جەر ءبولىندى.

ەلوردانىڭ 20 جىلدىعىنا 2018 جىلى 386 مىڭ اعاش وتىرعىزىلادى، ونىڭ 208 مىڭى استانانىڭ جاسىل بەلدەۋىنە، تاعى 178 مىڭى - گۇلزار مەن ساياباقتاردان ورىن تابادى. وتكەن جىلى جالپى وتىرعىزىلعان اعاشتاردىڭ سانى - 312 مىڭ بولعان.

استانا ىرگەسىندەگى ورمانداردان تىس 2016 جىلى اشىلعان بوتانيكالىق ب ا ق بار. وندا بيىل استانانىڭ 20 جىلدىعىنا وراي 94 مىڭ ءتۇپ اعاش ەگىلدى. جوبانى ىسكە اسىرۋ بارىسىندا دوڭگەلەك الاڭ (كىرەبەرىس)، جابىق جىلىجاي، جاساندى سۋ قويماسى، اقپارات ورتالىعى، جاياۋ جۇرگىنشىلەر كوپىرى دە قاراستىرىلعان. سونداي-اق باقتا عىلىمي زەرتتەۋلەر، تانىمدىق، وقۋ-اعارتۋ، ويىن-ساۋىق، ەكولوگيا جانە تابيعاتتى قورعايتىن ءىس-شارالار وتكىزىلىپ تۇرادى. استانا تۇرعىندارى مەن قوناقتارى باققا جىلدىڭ بارلىق مەزەتىندە كەلە الادى.

ەسىل اعادى، ەسىل اعادى…

پاريجدىڭ سەنا وزەنىندەي، لوندوندى قاق جارعان تەمزاداي، امستەردامنىڭ امستەلىندەي ەركەلەپ اققان ەسىلگە 20 جىل بۇرىن الىپ سامۇرىق كەلىپ «جۇمىرتقالاعان». انە سودان بەرى الىپ بايتەرەك ورتا ازيانىڭ كىندىگىنەن الەمگە نۇر شاشىپ تۇر.

قالا حالقىنا ەسىل وزەنىنىڭ تيگىزىپ وتىرعان پايداسى زور. بۇل وزەن ارۋ قالامىزدىڭ اجارىن ودان سايىن كوركەيتىپ، ەكولوگياعا وڭ اسەر ەتەتىنى بىلاي تۇرسىن، قالا قوناقتارى مەن تۇرعىندارى ءۇشىن جىل ون ەكى اي تازا اۋامەن تىنىستاپ، اپتاپ ىستىقتا وزەنگە شومىلۋعا زور مۇمكىندىك تۋعىزىپ وتىر. استانا قالاسىنىڭ اكىمشىلىك شەكاراسى شەگىندە كەنەسارى ايلاعىنان باستالىپ، سول جاعالاۋعا دەيىن 45 مينۋتقا سوزىلاتىن تۋريستىك سۋ جولى بار. اسىرەسە، جىل ون ەكى اي ەسىلگە قارماق سالعان بالىقشىلار ءۇشىن وزەننىڭ ورنى بولەك. بۇل تۇرعىدان العاندا، ەسىل وزەنى شورتان، تۇقى، سازان، اق شاباعىمەن باي. ەسىلدىڭ بالىق رەسۋرستارىن مولايتۋ ماقساتىندا جىل سايىن وزەن باعالى بالىق تۇرلەرىمەن تولىقتىرىلىپ وتىرادى.

استانا قالاسىنداعى نەگىزگى ءارى ماڭىزدى سۋلى ارتەرياسى ەسىل وزەنى. ءبىر كەزدەرى تىڭ يگەرۋ ناۋقانى كەلىپ، ارناسى سۋ العان ەسىلگە دە استانا سالىنعان سوڭ جان ءبىتتى دەۋگە بولادى.  

توعىز جولدىڭ تورابى

استانا بۇگىنگى كۇندە اۆتوكولىك، تەمىرجول جولدارىن جانە اۋە سىزىقتارىن قوسىپ تۇرعان ءىرى كولىكتىك ءتۇيىن. ەلوردانىڭ قارقىندى دامۋى، دەموگرافيالىق سىيىمدىلىق، ءوڭىر حالقى تىعىزدىعىنىڭ ءوسۋى، كوشى-قون اعىمى، رەسۋرستىق قور (جەر، سۋ، جەر قورلارى) ينفراقۇرىلىمنىڭ دامۋىنا دا زور سەپتىگىن تيگىزەدى. وسى ايادا استانا قالاسى مەن باسقا قالالاردى جالعايتىن اۆتو جانە تەمىرجول ماگيسترالدارى سالىندى. ولاردىڭ ىشىندە استانا-قاراعاندى، استانا-بۋراباي سياقتى جوعارى قارقىندى تراسسانى ەرەكشە اتاپ وتۋگە بولادى. تەمىرجول تورابىن جاقسارتۋ ماقساتىندا جاڭا ۆوكزال دا سالىندى.

نازاربايەۆتىڭ قازاقستان حالقىنا «نۇرلى جول – بولاشاققا باستار جول» اتتى 2014 جىلعى 11 قاراشاداعى جولداۋىندا: «ءقازىر دە قايناعان تىرشىلىك كۇرە جولداردىڭ بويىندا. جول – شىن مانىندە ءومىردىڭ وزەگى، باقۋاتتى تىرلىكتىڭ قاينار كوزى. بارلىق ايماقتار تەمىرجولمەن، تاس جول مەن، اۋە جولىمەن ءوزارا تىعىز بايلانىسۋى كەرەك. استانادا توعىسقان توعىز جولدىڭ تورابى ەلوردانىڭ جاسامپازدىق رۋحىن تاراتاتىن ءومىر-تامىرعا اينالۋى ءتيىس»،– دەگەن ەدى. سول جولداۋدا باتىس جۇڭگو – باتىس ەۋروپا؛ استانا – الماتى؛ استانا – وسكەمەن؛ استانا – اقتوبە – اتىراۋ؛ الماتى – وسكەمەن؛ قاراعاندى – جەزقازعان – قىزىلوردا؛ اتىراۋ – استراحان اۆتوجولدار جوباسىن جۇزەگە اسىرۋدى تاپسىرعان. مىسالى «استانا – تورعاي – قارابۇتاق» جولىنىڭ تيىمدىلىگىن ايتايىق، ءقازىر اقتوبە قالاسىنان استاناعا باراتىن جول اينالما، 18 ساعاتتىق، 1458 شاقىرىم. ال تراسسا قارابۇتاقتان تورعايعا تۋرا تۇسسە ەلورداعا دەيىنگى ءجۇرىس ۋاقىتى ەكى ەسەنىڭ ۇستىندە، 9-10 ساعاتقا قىسقارادى. ماڭعىستاۋ تۇبەگىن استانامەن جالعايتىن بولاشاقتاعى «بەينەۋ – شالقار – ىرعىز – تورعاي» تاس جولى جايلى دا ەل ىشىندە اڭگىمە بار.

مۋلتيمودالدى ەۋرازيالىق ترانسكونتينەنتتىك ءدالىز استانانى اينالىپ وتپەيدى. مىسالى، پەكين-استانا-ماسكەۋ-بەرلين باعىتىندا ەۋرازيالىق جوعارى جىلدامدىقتى تەمىر جول (ەججم) سالۋ ماسەلەسى ءبىر اپتا بۇرىن قىتايدىڭ سينداو قالاسىندا شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى مەملەكەت باسشىلارى كەڭەسىنىڭ وتىرىسىندا تالقىلاندى. جوعارى ساپالى ەكونوميكالىق ءوسىم ءۇشىن قازاقستان پرەزيدەنتى قۋاتتى مۋلتيپليكاتيۆتىك اسەرىن قامتاماسىز ەتەتىن جانە شىۇ-عا مۇشە مەملەكەتتەردىڭ عىلىمي، قارجىلىق جانە ادام الەۋەتىن پايدالانۋعا مۇمكىندىك بەرەتىن ينفراقۇرىلىمدىق «مەگاجوبا» ەنگىزۋدى ۇسىندى.

قالانىڭ كورنەكتى جەرلەرى

استانا دەسە ەڭ الدىمەن كوپ ادامنىڭ ەسىنە بايتەرەك كەلەدى. ءقازىر استانادا ساۋلەتى بىر-بىرىمەن باسەكەلەسكەن، كوزىڭ جاۋىن الاتىن عيمارات كوپ. ولار: سۋلى-جاسىل بۋلۆار–استانانىڭ جاڭا الاڭىنداعى كوشە؛ اق وردا–قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتىنىڭ رەزيدەنسياسى؛ بايتەرەك مونۋمەنتى – استانانىڭ سيمۆولى جانە باستى كورىكتى جەرى؛ تاۋەلسىزدىك  سارايى – ديپلوماتيالىق جانە باسقا دا حالىقارالىق ماڭىزدى كەزدەسۋلەر وتكىزەتىن ورىن؛ بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايى – الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر باسشىلارىنىڭ كونگرەسسى وتەتىن جەر؛ حان شاتىر –  ءىرى ساۋدا، ويىن-ساۋىق ورتالىعى؛ «شابىت» شىعارماشىلىق سارايى – قالانىڭ مادەنيەت جانە ونەر ورتالىعى؛ «قازاق ەلى» مونۋمەنتى – قازاقستان تاۋەلسىزدىگىنىڭ سيمۆولى. بۇلاردىڭ كەيبىرى وتكەن جىلى «رۋحاني جاڭعىرۋ» باعدارلاماسى اياسىندا قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرى تىزىمىنە ەنگەن.

«قاسيەتتى قازاقستان» تىزىمىندە

قازىرگى تاڭدا استانادا قاسيەتتى دەپ تانىلعان تاريحي جانە مادەني 20 ەسكەرتكىش بار. ولاردىڭ اراسىندا «قاراوتكەل» مۇسىلمان زيراتى، قاسىم ۇلى باستاعان ۇلت-ازاتتىق كوتەرىلىس باتىرلارىنىڭ كەسەنەلەرى بار. سونداي-اق، استانانىڭ ساۋلەتىنىڭ ءتول تۋىندىلارى اشارشىلىق قۇرباندارىنا ارنالعان مونۋمەنت، «وتان-انا» - ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا قازا تاپقان مايدانگەرلەرگە جانە وتان قورعاۋشىلارعا ارنالعان مونۋمەنت، «ساياسي قۋعىن-سۇرگىن قۇرباندارىنىڭ «الجير» مەموريالدى كەشەنى، رەسپۋبليكا الاڭى (تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى، «تاۋەلسىزدىك تاڭى»)، استانا-بايتەرەك» مونۋمەنتى، «قازاق ەلى» مونۋمەنتى جانە «ماڭگىلىك ەل» سالتاناتتى اركاسى قازاقستاننىڭ 100 كيەلى نىسانى تىزىمىندە. كيەلى جەرلەر تىزىمىندە استانانىڭ ورنىندا ەرتە كەزدە وركەنيەت قۇرعان بوزوق قالاشىعى دا بار.

6 عاسىرلىق استانا. بوزوقتان استاناعا دەيىن

ارقا توسىندەگى اقمولاعا ەل استاناسى اۋىسقان 1997 جىلعا دەيىن دە وسى جەردە عاسىرلارعا سوزىلعان قالالىق مادەنيەت بولدى. ەلباسىنىڭ «ەۋرازيا جۇرەگىندە» اتتى ەڭبەگىندە اقمولا قالاسى تاريحىنىڭ ورلەۋ كەزەڭدەرى ءسوز بولادى. ءبىرىنشى ورلەۋ كەزەڭى قازىرگى استانا قالاسىنان بەس شاقىرىم جەردە ورنالاسقان ورتاعاسىرلىق بوزوق قالاسىنىڭ گۇلدەنۋ كەزەڭىمەن بايلانىستىرىلادى. بوزاق قالاسى قىپشاق حاندىعىنىڭ استاناسى بولعان. وسى اۋماق ارقىلى حVءى عاسىردا ءسىبىر – ورتا ازيا كەرۋەن جولى وتكەن. تاعى ءبىر ەڭبەگىندە «ورتاعاسىرلىق بوزوق قالاسىن اقمولانىڭ تۇپكى اتاسى دەپ ساناۋعا بولادى، ال، ونىڭ سوڭعى مۇراگەرى قازىرگى قازاقستاننىڭ استاناسى – استانا قالاسى» ەكەنى ايتىلادى. استانا قالاسىنىڭ ماڭىنا ورنالاسقان بوزوق قالاسىنىڭ ورنى 1998 جىلى انىقتالىپ، 1999 جىلى ەسىل ارحەولوگيالىق ەكسپەديسياسىنىڭ جەتەكشىسى، تانىمال عالىم كەمال اقىشيەۆ باستاعان ارحەولوگتاردىڭ وسى جەردە العاش رەت قازبا جۇمىستارىن جۇرگىزگەنى بەلگىلى. تۇركى ۇعىمىندا «بوز» ءسوزى «بوز دالا»، «اق سەلەۋلى قۇتتى قونىس» دەگەن ماعىنادا تۇسىندىرىلەدى. بوزوق قالاسى Vءىىى-حVءىىى عاسىرلاردا ءومىر سۇرگەن، بىرنەشە كەزەڭدەردەن تۇرادى. ال  ءحىV عاسىردان باستاپ بوزاق قالاسى نۇرا-ەسىل ايماعىنىڭ يسلامدانعان ەليتالى رۋحاني ورتالىعى بولعان.

استانانىڭ بايىرعى قالا ەكەنىنىڭ ءبىر دالەلى ەسكىدەن كەلە جاتقان عيماراتتار. ەڭ ەسكى قۇرىلىستارى قالانىڭ ءوز ىشىندە، ونىڭ ەڭ مىقتى ەسكەرتكىشى قازىرگى سينە-تەمپورە، بۇرىنعى كەرۋەن ساراي. قاي جەردە بولسا دا تۇرعىنداردىڭ ءبىرىنشى سالاتىنى ساۋدا ورنى مەن قۇلشىلىق ورىن، ياعني كەرۋەن ساراي مەن مەشىت. 1832 جىلدارى ورىستار سالعان بەكىنىس-قورعاننىڭ الدىنان، قازىرگى يمانوۆ پەن رەسپۋبليكا كوشەلەرى قيىلىسقان جەردەن قوڭىرقۇلجا سۇلتان كوتەردى دەيتىن ەسكى مەشىتتىڭ دە تاريحى كونە داۋىرگە بارادى. وعان قوسا استانا قالاسىنىڭ ەڭ ءبىر كورنەكتى كوشەلەرىنىڭ ءبىرى اباي كوشەسى ەكەنى بەلگىلى. وسى كوشەنى بويلاپ قالانىڭ ەسكى ورتالىعىنا جاقىنداساڭىز وڭ جاعىڭىزدان بيىك قىزىل كىرپىشتەن قالانعان باعاندارى بار شارباق، بيىك قاقپا كەزدەسەدى. بۇل زامانىندا جاسىل مەشىت نەمەسە تاتار مەشىت اتالعان قۇرىلىستان قالعان قالدىق.

قازاقستانداعى ەڭ كوركەم مەشىتتەر

استانا تاريحىنان، مەشىتىنەن ءسوز بولعاندا قالاداعى ساۋلەتتى مەشىتتەردى ايتپاي كەتۋ مۇمكىن ەمەس. ەلوردانىڭ استانا بولعاننان كەيىنگى ەڭ العاشقى مەشىتى — نۇر استانا. مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن «نۇر استانا» ورتالىق مەشىتىنىڭ قۇرىلىسى 2002 جىلى باستالىپ، 2005 جىلعى 22 ناۋرىزدا پايدالانۋعا بەرىلدى. جالپى سىيىمدىلىعى – 10 000 ادام. بۇل مەشىت قاتار مەملەكەتىنىڭ ءامىرى شەيح حاماد بين حاليفا ءال-تانيدىڭ قايتارىمسىز سىي رەتىندە بولگەن قارجىسىنا تۇرعىزىلدى. مەشىتتىڭ جوباسىن ليۆاندىق ساۋلەتشى چارلز حافيزا جاساسا، قۇرىلىسىنىڭ باس مەردىگەرى – تۇركيانىڭ «پاسينەر» كومپانياسى.

ءسادۋاقاس قاجى مەشىتى - اقمولالىق جاماعات 1943-1944 جىلدارى قۇسايىن دەگەن ازاماتتىڭ ەكى بولمەلى شاعىن ءۇيىن ساتىپ الىپ، جوندەپ مەشىت ەتكەن. ول وڭىردەگى ەڭ العاشقى مەشىت بولاتىن. سول مەشىتتىڭ ورنىنا سالىنعان قازىرگى عيباداتحانانىڭ قۇرىلىسى 1991 جىلى باستالىپ، 1996 جىلى اياقتالدى. اشىلۋ سالتىنا ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆ قاتىستى. 2005 جىلعا دەيىن اتالمىش مەشىت العاشىندا اقمولا، سوسىن استانا مۇسىلماندارىنىڭ  رۋحاني ورتالىعى بولىپ كەلگەن. 2005 جىلى وعان قازاقستاندا 20 جىل (1952-1972) قازي قىزمەتىن اتقارعان، سارىارقا ءوڭىرىنىڭ تۋماسى سادۋاقاس قاجى عىلماني (ساكەن قالپە) ەسىمى بەرىلدى.

«ءالجان انا» مەشىتى — جەكە كاسىپكەر كەڭەس راقىشيەۆتىڭ باستاۋىمەن «ءالجان انا» مەشىتىنىڭ قۇرىلىسى 2013 جىلى باستالىپ، 2014 جىلعى 27 ماۋسىمدا پايدالانۋعا بەرىلدى. مەشىتتىڭ جالپى سىيىمدىلىعى 1500 ادام. بۇل مەشىت جەكە كاسىپكەر كەڭەس راقىشيەۆتىڭ قايتارىمسىز سىيى رەتىندە بولىنگەن قارجىسىنا تۇرعىزىلعان.

«ازىرەت سۇلتان» مەشىتى — مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ باستاماسىمەن «ازىرەت سۇلتان» مەشىتىڭ قۇرىلىسى 2009 ماۋسىم ايىندا باستالىپ، 2012 جىلدىڭ 6 شىلدە كۇنى سالتاناتتى تۇردە اشىلۋى ءوتتى. جالپى سىيىمدىلىعى – 14 000 ادام. جالپى اۋدانى – 18 مىڭ، ال جالپى قۇرىلىس اۋماعى 20،6 مىڭ شارشى مەتر. باس كۇمبەزدىڭ نولدىك  بيىكتىگى – 52، شەڭبەرى – 28 مەتر. كۇمبەز سانى – 8، ولاردىڭ ديامەترلەرى – 10،45 مەتر. ءتورت مۇنارانىڭ ءارقايسىنىڭ بيىكتىگى – 77 مەتر. مەشىت اۋماعىندا ارنالعان 745 كولىككە ارنالعان اشىق اۆتوتۇراق بار.

جاقىندا عانا اشىلعان رىسكەلدى قاجى مەشىتى استاناعا ەرەكشە ساۋلەت بەرىپ تۇر. ەسىل وزەنىنىڭ وڭ جاعالاۋىندا ورنالاسقان مەشىتتىڭ قۇرىلىسى 2016 جىلى باستالدى. «اللانىڭ گ ۇلى» دەپ تە اتالاتىن جاڭا مەشىت قايىرىمدىلىق ماقساتپەن جينالعان قاراجات ەسەبىنەن تۇرعىزىلدى. مەشىت عيماراتى ءداستۇرلى ورنەكتەر مەن دەكوراتيۆتى ەلەمەنتتەر قولدانىلا وتىرىپ، پوستمودەرنيزم ستيلىندە سالىنعان. نەگىزگى عيمارات كۇردەلى ءارى جارتىلاي سفەرالىق نىساندى ەلەستەتەدى. ونىڭ قابىرعالارى ءۇشبۇرىشتانا سۇيىرلەنىپ، ديامەترى 26 مەترلىك كۇمبەزبەن جالعاسقان. مەشىتتىڭ سىرتقى ديزاينى گۇلدى ءارى الماستىڭ قىرلارىن ەسكە سالادى. مەشىتتىڭ باستى عيماراتىنىڭ سولتۇستىك جاعىندا ورنالاسقان مۇنارانىڭ بيىكتىگى – 43،5 مەتر. ول «قالام» – «قاسيەتتى قاۋىرسىن» تۇرىندە بوي كوتەرگەن. جاڭا مەشىتتى ەنەرگيا قۋاتىمەن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن پايدالانىلاتىن بالامالى ەنەرگيا كوزدەرى قاجەتتى مولشەردەن ءۇش ەسە كوپ ەلەكتر قۋاتىن وندىرەدى. جاڭا مەشىت 750 ادامعا لايىقتالعان.

استانادا تۇرعىنداردىڭ ءدىني قۇلشىلىعىنا ارنالعان پراۆوسلاۆيەلىك ۋسپەن كافەدرالدىق سوبورى، كاتوليكتىك قۇداي انانىڭ تىنبايتىن كومەك سوبورى، «بەيت راحەل – حابباد ليۋباۆيچ» سيناگوگاسى سياقتى تاماشا ءدىني-رۋحاني نىساندارى دا 20 جىلدىڭ ىشىندە سالىندى.

ەستەن كەتپەس EXPO

بۇگىنگى اسەم استانامىز ەلىمىزدىڭ تەك اكىمشىلىك ورتالىعى بولۋمەن شەكتەلمەيدى،  سونىمەن قاتار  بابالارىمىز اڭساعان ازاتتىق پەن ۇلتتىق قايتا تۇلەۋدىڭ دە ورتالىعىنا اينالدى. ەلىمىزدىڭ شەتەلدەرمەن جوعارى دەڭگەيدەگى رەسمي كەزدەسۋلەرى، ءبىلىم مەن عىلىم، مادەنيەت پەن ونەر، سپورت پەن تۋريزم سالاسىنداعى ءىس-شارالاردىڭ ءبارى ءبىزدىڭ استانامىزدا وتەدى. ولاردىڭ ەڭ ۇلكەنى 2017 جىلى وتكەن EXPO-2017 حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسى. جالپى، 3 اي بويى كورمەگە الەمنىڭ 178 مەملەكەتىنەن 4 ميلليونعا جۋىق ادام كەلگەن. وسى ۋاقىتتا 3،5 مىڭ مادەني شارا ۇيىمداستىرىلىپ، 33 مىڭداي ءارتىس ونەر كورسەتكەن. سونداي-اق، «ەكسپو-2017» كورمەسىندە ادامزات ومىرىنە ەلەۋلى وزگەرىستەر اكەلگەن 153 جاڭا ونەرتابىس تانىستىرىلعان. كورمەگە 112 مەملەكەت پەن 22 حالىقارالىق ۇيىم قاتىسىپ، «بولاشاقتىڭ ەنەرگياسى» تاقىرىبىندا 130-دان استام ەكسپوزيسيا ۇسىندى. كورمە جوباسى ەل ەكونوميكاسىنا وڭ اسەرىن تيگىزدى جانە شامامەن 50 000 جاڭا جۇمىس ورىندارىن اشۋعا مۇمكىندىك بەردى. سونداي-اق، كورمە قۇرىلىسى استانا ءۇشىن جالعاستى جۇمىس ىستەي بەرەدى. ونىڭ ەڭ نەگىزگىسى EXPO-عا ارناپ سالىنعان عيماراتتىڭ استانا حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنا پايدالانۋعا بەرىلۋى.

قارجى ورتالىعى

2018 جىلدىڭ العاشقى ايتۋلى وقيعالارىنىڭ ءبىرى «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ 1 قاڭتاردان ءوز جۇمىسىن باستاعانى. 1996 جىلى پرەزيدەنت جارلىعىمەن ارنايى ەكونوميكالىق ايماق قۇرىلدى. 1996 جىلدىڭ 26 قاڭتارىندا «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى ارنايى ەكونوميكالىق ايماقتار تۋرالى» قر-نىڭ زاڭىنا سايكەس اقمولا ارنايى ەكونوميكالىق ايماعى (1996-1999 جج.)، سوسىن «استانا – جاڭا قالا» اەا (2001-2027 جج.) قۇرىلادى. وسى نەگىزدە استانانى ەۋرازياداعى ءىرى قارجى ورتالىقتارىنىڭ بىرىنە اينالدىرۋ جوسپارلانعان. 8-استانا ەكونوميكالىق فورۋمىندا نازاربايەۆ استانادا قۇرىلاتىن قارجى ورتالىعى قازاقستان «قارجى ينفراقۇرىلىمىنىڭ ورتالىعىنا»، ودان ارى ورتالىق ازيانىڭ «قارجى ورتالىعىنا» اينالادى دەپ مالىمدەگەن. 2015 جىلدىڭ جەلتوقسان ايىندا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ تاريحي باستاما – «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىن (احقو) قۇرۋ تۋرالى كونستيتۋسيالىق زاڭعا قول قويىپ، 2016 جىلدان باستاپ ۇلتتىق بانك پەن وعان باعىنىشتى مەكەمەلەر استاناعا كوشتى.

بيىلعى استانا ەكونوميكالىق فورۋمىنىڭ اشىلۋىندا ءسوز سويلەگەن ەلباسى قارجى ورتالىعىنىڭ 5 شىلدەدە وتەتىن رەسمي اشىلۋىنا الەم جۇرتشىلىعىن شاقىردى.

ءبىر اپتا بۇرىنعى قىتايعا مەملەكەتتىك ساپارى اياسىندا وسى ەلدىڭ بيزنەس كاپيتاندارىمەن كەزدەسكەن ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعىنىڭ جۇمىسى تۋرالى ايتىپ، «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى، حالىقارالىق جاسىل تەحنولوگيالار جانە ينۆەستيسيالىق جوبالار ورتالىعى، حالىقارالىق IT-ستارتاپتار تەحنوپاركىن ىسكە قوسۋ اياسىندا حالىقارالىق ساۋدا مەن قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتۋدى كەڭەيتۋ دە نازارعا الىنعانىن جەتكىزگەن.

پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتە تۇڭعىش رەت اعىلشىن قۇقىعىنىڭ قاعيداتتارى ەنگىزىلىپ، قارجى ورتالىعىنىڭ رەسمي ءتىلى اعىلشىن ءتىلى بولىپ بەلگىلەندى. احقو-نىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى قارجىلىق قىزمەت سالاسىندا ينۆەستيسيالاۋ ءۇشىن تارتىمدى ورتا قۇرۋ ارقىلى ەل ەكونوميكاسىنا تىكەلەي شەتەل ينۆەستيسيالارىن تارتۋعا جاردەمدەسۋ، قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ باعالى قاعازدار نارىعىن دامىتۋ، ونىڭ حالىقارالىق كاپيتال نارىقتارىمەن ىقپالداسۋىن قامتاماسىز ەتۋ بولىپ تابىلادى. «استانا» حالىقارالىق قارجى ورتالىعى ارقىلى بولاشاقتا قازاقستان الەمنىڭ 20 الدىڭعى قاتارلى قارجى ورتالىعىنىڭ قاتارىنا ەنۋى كوزدەلگەن.

كەلىسىم مەن بەيبىتشىلىك قالاسى

1998 جىلى يۋنەسكو شەشىمى استانا قالاسىن «بەيبىتشىلىك قالاسى» دەگەن اتاۋعا ساي دەپ تانىپ، مەدالمەن ماراپاتتادى. برازيليادا وتكەن دۇنيەجۇزىلىك بايقاۋدا الەم بويىنشا 12 جاس قالانىڭ ىشىنەن استانا جوعارى اتاقتى يەلەندى. استانا زاماناۋي، گۇلدەنگەن قازاقستاننىڭ سيمۆولىنا اينالدى جانە بۇكىل ەلدىڭ دامۋى ءۇشىن باستى فلاگمان رەتىندە ارەكەت ەتۋدە. ودان بەرى  قاراي استانا الەمدىك ايتۋلى وقيعالاردىڭ جارشىسىنا اينالدى. اتاپ ايتقاندا  2010 جىلعى ەقىۇ ءسامميتى، الەمدىك جانە ءداستۇرلى دىندەر كوشباسشىلارىنىڭ سەزدەرى، سيريا جونىندەگى استانالىق پروسەسى، يىۇ، شىۇ، تمد، ۇقشۇ، تمىك، «ەكسپو-2017»  حالىقارالىق مامانداندىرىلعان كورمەسى سياقتى ماڭىزدى وقيعالار ءوتتى. ءتۇرلى فورۋمدار ءتىپتى ءداستۇرلى تۇردە جىل سايىن ۇيىمداستىرىلىپ كەلەدى. قىسقا مەرزىم ارالىعىندا استانا ءوزىن وڭىرلىك جانە جاھاندىق ماسەلەلەردى شەشۋگە باعىتتالعان ءبىرقاتار باستامالار مەن جاھاندىق ماڭىزى بار ءىس-شارالاردى وتكىزۋ ورنى رەتىندە تانىتتى.

ميلليونەر قالا

استاناداعى تۇرعىندار سانى 20 جىل بۇرىن 290 مىڭداي بولعان. ىشكى كوشى-قون ەسەبىنەن باس قالامىزعا قونىس اۋىستىرعاندار سانى 1999 جىلدان باستاپ قارقىن الدى. سول جىلدارى ەلىمىزدىڭ تۇكپىر-تۇكپىرىنەن ەلورداعا 62 مىڭعا جۋىق ادام كوشىپ  كەلگەن. سوناۋ 2013 جىلى ەلباسى «استانا حالقىنىڭ سانى ميلليونعا جەتكەن شىعار دەپ ويلايمىن» دەپ ميلليوننان العاشقى بولىپ ءسوز ەتكەن. وسى سوزىندە ول قازاقستانعا ميلليون تۇرعىنى بار بىرنەشە قالا قاجەت ەكەنىن ايتقان. 2016 جىلى 5 شىلدەدە استانا اكىمدىگى استانانىڭ ميلليونىنشى تۇرعىنى ومىرگە كەلدى دەپ مالىمدەدى. 2018 جىلى 1 مامىرداعى ستاتيستيكا بويىنشا استانا حالقىنىڭ سانى 1 030 577 ادام. الايدا استانانىڭ ىرگەسىندەگى ەلدىمەكەندەر مەن ەلدىڭ ءار تۇپكىرىنەن كەلگەن جۇمىس كۇشتەرى جانە ستۋدەنتتەر بۇل ساناقتا جوق.

مادەني استانا

ارينە ميلليون تۇرعىنى بار قالانىڭ مادەني ءومىرى ايتارلىقتاي وزگەشە. قالا حالقىنا قىزمەت ەتىپ جاتقان ك.بايسەيتوۆا اتىنداعى ۇلتتىق وپەرا جانە بالەت تەاترى، ق.قۋانىشبايەۆ اتىنداعى قازاق مۋزىكالىق-درامالىق تەاترى، م.گوركيي اتىنداعى ورىس درامالىق تەاترى وسى سالادا ايتارلىقتاي ەڭبەك ەتىپ جاتىر. قالانىڭ مادەني-اعارتۋ ورىندارىنا، سونىمەن بىرگە، كونگرەسس-حولل، جاستار سارايى، پرەزيدەنتتىڭ مادەنيەت ورتالىعى، «شابىت» شىعارماشىلىق سارايى، بەيبىتشىلىك جانە كەلىسىم سارايىن جاتقىزۋعا بولادى. بايتەرەك مونۋمەنتى قالانىڭ باستى سيمۆولى بولىپ سانالادى.

استانادا وتكەن جىلدىڭ وزىندە 9926 مادەني ءىس-شارا وتكىزىلدى، 2017 جىلى وتكىزىلگەن مادەني شارالاردىڭ بارلىعى دەرلىك حالىقارالىق «استانا ەكسپو-2017» مامانداندىرىلعان كورمەسىنە ارنالدى.

استانا ستۋدەنتتەر قالاسى

استانا جاس قالا بولسا دا قازاقستاننىڭ جەتەكشى جوعارى وقۋ ورىندارى ورنالاسقان. استانادا ەڭ العاشقى بولىپ ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتى اشىلدى. سەلينوگراد ينجەنەرلىك-قۇرىلىس ينستيتۋتى مەن سەليناگراد پەداگوگيكالىق ينستيۋتىنىڭ بىرىگۋى نەگىزىندە قۇرىلعان ۋنيۆەرسيتەتتە ءقازىر 16 مىڭعا جۋىق ستۋدەنت وقيدى. وقۋ ورنى قۇرامىندا باكالاۆرياتتا - 61 ماماندىق، ماگيستراتۋرادا - 64 ماماندىق، Ph.D دوكتورانتۋراcىندا - 29 ماماندىق بويىنشا ماماندار دايارلانۋدا. ال، ساكەن سەيفۋللين اتى بەرىلگەن اگروتەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتتە ءقازىر 12 مىڭعا جاقىن ستۋدەنت ءبىلىم الادى. قازىرگى ۋاقىتتا ۋنيۆەرسيتەتتە 44 كافەدرا جۇمىس ىستەيدى. سەگىز فاكۋلتەتتە ون مىڭنان استام ستۋدەنت باكالاۆرياتتىڭ 37 ماماندىعى، ماگيستراتۋرا 31 ماماندىق جانە PhD دوكتورانتۋرا  9 ماماندىق بويىنشا وقىتىلادى.   استانا مەملەكەتتىك مەديسينا اكادەمياسى  بولسا، دارىگەر ماماندار دايارلايتىن مەملەكەت جوعارى وقۋ ورنى. ال، استانادا 2010 جىلى نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى اشىلدى. سونداي-اق ەلوردادا ءتۇرلى ماماندىقتاردا باعىتتاپ وقىتاتىن بىرنەشە كوللەدج بەن تەحنيكۋم بار. قازىرگى تاڭدا استانادا 90 مىڭعا جۋىق ستۋدەنت وقيدى.

استانا اۋەجايى

استانا قالاسىنىڭ اۋەجايى 1931 جىلى كىشىگىرىم ۇشاقتارعا قىزمەت كورسەتۋ ءۇشىن اشىلعان. 90 جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلە جاتقان اۋەجاي ەۋرازياداعى ەڭ زاماناۋي اۋەجايلاردىڭ بىرىنە اينالدى. وندا تاۋلىك بويى الىس جانە جاقىن شەتەل ايماقتارىنا ۇشاتىن 80 شاقتى ۇشاققا قىزمەت كورسەتىلەدى. 1948 جىلدان باستاپ اۋىر ۇشاقتاردى قابىلداي باستاعان اۋەجاي 1956 جىلى تاۋلىك بويى جۇمىس رەجيمىنە كوشتى. بۇگىندە استانا اۋەجايى اۋە كەمەلەردىڭ بارلىق تۇرلەرىن شەكتەۋسىز قابىلداي الادى. استانالىق اۋەجايدى دامىتۋ جۇمىستارى ياتا (اۋە قاتىناسىنىڭ حالىقارالىق قاۋىمداستىعى) جانە يكاو (ازاماتتىق اۆياسيانىڭ حالىقارالىق ۇيىمى) حالىقارالىق ستاندارتتارىنا سايكەس جۇرگىزىلەدى.

2017 جىلدىڭ 31 مامىرىندا مەملەكەت باسشىسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ استانا اۋەجايىنىڭ جالپى اۋدانى 47 مىڭ شارشى مەتر بولاتىن جاڭا تەرمينالىن اشتى. جاڭا تەرمينال جىلىنا 5 ملن. جولاۋشىنى قابىلدايدى. ەسكى عيماراتپەن بىرگە اتالعان كورسەتكىشتى 8،2 ملن جولاۋشىعا دەيىن جەتكىزۋگە مۇمكىندىك بار. قازاقستان رەسپۋبليكاسى ۇكىمەتىنىڭ  2017 جىلعى 20 ماۋسىمداعى № 381  قاۋلىسىنا سايكەس استانا حالىقارالىق اۋەجايىنا ق ر پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ ەسىمى بەرىلدى.

استانا ەسكەرتكىشتەر قالاسى

 2001 جىلعى 18 مامىردا ەلباسى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ پارمەنىمەن «كۇلتەگىن» ەسكەرتكىشىنىڭ كوشىرمەسى ەلوردامىزعا جەتكىزىلدى. استانادا بۇدان دا بولەك كوپتەگەن ەستەتيكالىق جانە تاريحي ەسكەرتكىشتەر بار. ءبىز جوعارىدا اتاپ وتكەن تاۋەلسىزدىك مونۋمەنتى، قازاقتان تاريحىنداعى وتان قورعاۋشىلارىنا، ەرجۇرەك باتىرلارىنا استانا قالاسىنداعى «وتان انا» مونۋمەنتى، استانا قالاسىنداعى اشارشىلىق قۇرباندارىنا ورناتىلعان ەسكەرتكىش سولاردىڭ ءبىرى. پارسىلاردىڭ كير پاتشاسىن جەڭگەن «ءتورت قۇبىلانىڭ تۇتاس بيلەۋشىسى» اتانعان ساق حانشايىمى تۇمار حانشانىڭ (توميريس) ءمۇسىنى الىپ بۇقانىڭ ۇستىندە بەينەلەنگەن «جەر انا» اتتى مونۋمەنتتە ورنالاسقان ەسكەرتكىش تە ايرىقشا.

سونداي-اق، استانادا باتىرلار جانە قازاق ادەبيەتىنە، مادەنيەتىنە ولشەۋسىز ۇلەس قوسقان تۇلعالاردىڭ دا ەسكەرتكىشتەرى كوپ. كەرەي مەن جانىبەك، بيلەر، ابىلايحان، كەنەسارى حان، اباي، جامبىل، قۇرمانعازى، جاياۋ مۋسا، سەيفۋللين، پۋشكين ەسكەرتكىشتەرى بار. وعان قوسا، الدار كوسە، قاڭباق شال، ماقتا قىز، قوجاناسىر، كۇن استىنداعى كۇنىكەي قىز سياقتى ەرتەگى كەيىپكەرلەرىنە دە ەسكەرتكىش قويىلعان.

استاناداعى قونايەۆ كوشەسىندەگى استانا قالاسىنداعى قولادان جاسالعان قوس عاشىقتىڭ ءمۇسىنى ماڭگىلىك ماحاببات سيمۆولىن سيپاتتايدى. سونىمەن قاتار استانا قالاسىنىڭ عاشىقتار ساياباعىندا «التىن جۇرەك» ءمۇسىنى بەينەلەنگەن.

استانا بولاشاقتىڭ، جاستاردىڭ قالاسى

استانا ەڭ الدىمەن، جاستار قالاسى. ەلوردا تۇرعىندارىنىڭ سانىن ەلىمىزدىڭ بارلىق ايماقتارىنان بىلىمگە تالپىنىپ، جۇمىس ىزدەپ، ارمان قۋىپ كەلگەن جىگىتتەر مەن قىزدار ەسەلەپ وسىرۋدە. ولاردىڭ بىر-بىرىمەن تانىسىپ، جۇرەكتەرى تابىسىپ، شاڭىراق قۇرىپ جاتقانى ەلىمىز بەن قوعامنىڭ ىرگەتاسىن نىعايتىپ جاتقانىنىڭ بەلگىسى. استانانىڭ بۇگىنگى اجارىن جاستاردىڭ كەسكىن-كەلبەت، بەت-بەينەسى، ءومىر سالتى، ارماندارىمەن سالىستىرۋ ءلازىم. ەكەۋىنە دە جاستىق جىگەر، البىرتتىق، تالپىنىس، جاڭاشا ويلاۋ ەركىندىگى، سۇلۋلىق پەن سىمبات ءتان. استانا – بولاشاقتىڭ قالاسى، مادەنيەتتىڭ وشاعى، عىلىم مەن ءبىلىمنىڭ ورداسى بولىپ تابىلاتىن جاس قالا، بارشامىزدىڭ ارمان قالامىز. ەلىمىزدىڭ كوگىلدىر تۋى جەلبىرەگەن تاۋەلسىزدىگىمىزدىڭ ورداسى.

استانا ءارتۇرلى تاريحي تاعدىر تاۋقىمەتىمەن ەلىمىزگە تابان تىرەگەن وزگە حالىقتاردىڭ دا مەكەنى. استانا  - ءبىزدىڭ ورتاق شاڭىراعىمىز.  استانا ءوزىنىڭ جاڭا تاريحىندا وزگە ۇلتتاردى عانا ەمەس، بۇكىل ادامزاتتى بەيبىتشىلىك پەن كەلىسىمگە شاقىرىپ وتىر جانە شاقىرا بەرمەك ەۋرازيا جۇرەگىندە ورنالاسقان استانا قالاسىنىڭ جاڭا تاريحى –  بۇل تاۋەلسىزدىك تاريحى، بۇل مەملەكەتتىلىك تاريحى، بۇل ۇلتتىق تاريح. ال استانا قالاسىنىڭ قۇرىلىسى - ءتول تاريحىمىزدىڭ جاڭا بەتتەرىن قۇرايدى. 22 پايىزى جاستار بولىپ تابىلاتىن قالانىڭ ۇشتەن ءبىر بولىگى بيزنەسپەن اينالىساتىنىن دا ايتا كەتۋ كەرەك.

استاناعا نازاربايەۆتىڭ اتىن بەرۋ باستاماسى

استانا قالاسىنا پرەزيدەنت نازاربايەۆتىڭ اتىن بەرۋدى 2008 جىلى دەپۋتات ءسات توقپاقبايەۆ العاشقى بولىپ كوتەردى. ونى قۋانىش سۇلتانوۆ قوشاتدى. كەيىن تاۋەلسىزدىكتىڭ 20 جىلدىعىندا دا دەپۋتاتتار قالاعا پرەزيدەنت اتىن بەرۋدى ايتىپ قالدى.

2016 جىلى قاراشادا ق ر پارلامەنتى پالاتالارىنىڭ بىرلەسكەن وتىرىسىندا «تاۋەلسىزدىكتىڭ 25 جىلدىعى قازاقستان جەتىستىكتەرىنىڭ دەكلاراسياسىن» قابىلداعاننان كەيىن ءماجىلىس دەپۋتاتى قۋانىش سۇلتانوۆ تاعى دا استانا قالاسىنا نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ اتىن بەرۋدى ۇسىندى. قۋانىش سۇلتانوۆ باستاما كوتەرگەن سوڭ بەكبولات تىلەۋحان سياقتى دەپۋتاتتار قولداعان بولاتىن. 2013 جىلى ۇلتتىق عىلىم اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى سۇلتان سارتايەۆ ەلوردانى «نۇرسۇلتان قالاسى» دەپ اتاۋدى ۇسىنعانى تاعى بار.

ەلباسى – استانانىڭ اۆتورى ءھام ساۋلەتشىسى

استاناعا پرەزيدەنت نازاربايەۆتىڭ اتى بەرىلمەسە دە استانا مەن نۇرسۇلتان ءابىش ۇلىنىڭ ەسىمىن ءبولىپ قاراۋ مۇمكىن ەمەس. استانادا پرەزيدەنت اتى بەرىلگەن «نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتى»، نازاربايەۆ اتىنداعى مادەني ورتالىق، قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۇڭعىش پرەزيدەنتى – ەلباسىنىڭ كىتاپحاناسى، «نۇرسۇلتان نازاربايەۆ» اتىنداعى حالىقارالىق اۋەجاي بار.

ءيا، استانا – ەلباسىنىڭ ءتول پەرزەنتى. ەلباسى – استانانىڭ اۆتورى ءھام ساۋلەتشىسى. استانا كيشو كۋروكاۆا مەن نۇرسۇلتان نازاربايەۆتىڭ قولتاڭباسى.  ەركە ەسىل جاعاسىنان بوي كوتەرگەن جاڭا استانانىڭ قۇرىلىسى الەمدىك قاۋىمداستىق الدىنداعى ەلباسى قايراتكەرلىگى مەن كورەگەندىگىنىڭ پارقىن ايعاقتاي ءتۇستى. ەڭ اۋەلى، استانا – ەلىمىزدىڭ مەملەكەتتىك قاۋىپسىزدىگىنىڭ كەپىلى.

ەل ۇكىمەتى 2014 جىلدىڭ وزىندە اس­تانانى 2050 جىلعا دەيىن الەمنىڭ ەڭ ۇزدىك قالالارىنىڭ وندىعىنا كىرگىزۋ مىندەتىن قويعانى ءمالىم. قالا قازىرگى كەزدە بىرتىندەپ، جۇيەلى تۇردە سول كوزدەلگەن ماقساتقا قاراي ىلگەرىلەپ كەلەدى. استانا قالاسىنىڭ مەرەيتويى قۇتتى بولسىن!