19 ماۋسىمدا ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ "قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ اكىمشىلىك-اۋماقتىق قۇرىلىسىنىڭ كەيبىر ماسەلەلەرى تۋرالى" زاڭعا قول قويدى. زاڭناماعا سايكەس، وڭتۇستىك قازاقستان وبلىسى تۇركىستان وبلىسى دەپ اتالىپ، ونىڭ ورتالىعى تۇركىستان قالاسى بولدى. ال شىمكەنت استانا جانە الماتىمەن قاتار رەسپۋبليكالىق ماڭىزى بار قالالاردىڭ قاتارىنا كىردى. ەلباسىنىڭ اتالمىش شەشىمىنە ءدۇيىم قازاق قۋاندى. ەندىگى تۋريستەردى جاڭا وبلىستىڭ كوركەم ءارى تىلسىم جەرلەرى قىزىقتىرارى ءسوزسىز. سوعان وراي Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى تۇركىستان وبلىسىنداعى ەل بىلە بەرمەيتىن ەڭ كوركەم جەرلەرىن وقىرمان نازارىنا ۇسىنادى. 

بايجانساي شاتقالىنا وزەن ارقىلى وتەتىن كوپىر

بۇل جەردە ۇشكىر جارتاستار بىر-بىرىنە تىم جاقىن ورنالاسقان. سول سەبەپتى كوپىر سىرتتاي سۇرىقسىز كورىنگەنىمەن ودان وتكەندەگى سەزىم ەرەكشە.

كوپىر شىمكەنت قالاسىنان 120 شاقىرىم قاشىقتىقتا ورنالاسقان.

سۇلۋ ۇڭگىر

تولە بي اۋدانىندا ورنالاسقان ۇڭگىردىڭ قابىرعالارى شىن مانىندە قىنا جانە كوندەنساتپەن جابىلعان. الايدا كوزگە جارقىراعان التىن سەكىلدى كورىنەدى.

«قاراۇڭگىر» سارقىراماسى

بىزگە ءمالىم، تۇلكىباس اۋدانىنداعى «قاراۇڭگىر» - سوناۋ نەوليت داۋىرىنەن قالعان تۇراق. قابىرعاسىنان ءالى كۇنگە دەيىن  وتىننىڭ كۇيەسى ساقتالعان. وتىندى اتا-بابالارىمىز وسىدان 7 مىڭ جىل بۇرىن جاققان دەگەن حالىق اۋزىندا ءسوز بار.

اششىساي اۋىلىنداعى قاراۋسىز قالعان شاحتا

وتكەن زامانداردا اششىساي اۋىلىندا 18 مىڭ تۇرعىن بولعان. ءقازىر ەكى مىڭعا جۋىق ادام تۇرادى. كەنتاۋدان 50 شاقىرىم جەردە ورنالاسقان.

جىلاعان اتا

بۇل مەكەندە ءوزىڭىزدى تروپيكالىق مەملەكەتتە جۇرگەندەي سەزىنەسىز. جىلاعان اتا ۇڭگىرى – تۇركىستان قالاسىنان 80 شاقىرىمداي جەردە ورنالاسقان. قاراتاۋ جوتاسىنىڭ جىلاعان اتا شاتقالىندا، اباي ەلدى مەكەنىنەن سولتۇستىككە قاراي جىلاعان اتا وزەنى بويىنداعى ۇڭگىر. «بابالار سوزىندە» جىلاعان اتا ۇڭگىرى تۋرالى اڭىز بار.

بالالى بولا الماي جۇرگەن بايدىڭ ايەلى قۇدايدان جالىنىپ-جالبارىنىپ ءجۇرىپ قۇرساق كوتەرەدى. اي-كۇنى جەتىپ، تولعاتىپ، ايەل ىركىلدەگەن مەس تۋىپتى. بۇعان ريزا بولماعان ايەل جىلاپ-ەڭىرەپ مەستى قۇشاقتاپ ۇيدەن شىعىپ كەتەدى. ءبىر كۇنى مەس جەرگە ءتۇسىپ، ىشىنەن بالا جىلاپ شىعىپ، توعايعا قاراي جۇگىرە جونەلەدى. اناسى ارتىنان قۋىپ بارسا، ۇڭگىردىڭ ىشىنە قاشقان بالا اناسىنان ءوزىن ىزدەمەۋىن وتىنەدى. الايدا انا جۇرەك بۇعان كونبەيدى. منى بىلگەن بالا اناسىنا كەلىپ ءوزىنىڭ اقىرەتتىك بولاتىنىن جەتكىزىپ، اناسىن كوندىرىپ، ۇيىنە قايتاردادى. اناسى اقىرى كۇدەر ءۇزىپ، تاۋدان شىققان سوڭ، ءالى دە قيماي، ارتىنا جالت قارايدى. ارتىنا قاراسا، قىزىل سۋ ونى وكشەلەي باسىپ كەلە جاتىر ەكەن. ايەل ارتىنا قاراعان زاماتتا قىزىل سۋ جەرگە ءسىڭىپ كەتەدى. ەگەر ايەل ارتىنا قاراماعاندا، سول قۇلا ءتۇز دالا جايقالعان جاسىل جەلەك بولادى ەكەن. «جىلاعان اتا» دەپ بالا كىرىپ كەتكەن ۇڭگىر سول ۋاقىتتان بەرى اتالىپ كەلەدى

توبولينو عيباداتحاناسى

بۇرىنعى وقو سارىاعاش اۋدانىندا ورنالاسقان عيباداتحانا شامامەن 1890 نەمەسە 1915 جىلدارى سالىنعان. سارىاعاش اۋدانىنداعى دەربىسەك اۋىلىندا ورنالاسقان.

سۋسىڭگەن كولى

سۋسىڭگەن كولى تەڭىز دەڭگەيىنەن 1900 م بيىكتىكتە قارجانتاۋ جوتاسىنىڭ وڭتۇستىك جاعىندا ورنالاسقان. وزەن اۋماعى 3،5 مىڭ ش.م. ۋاقىت سايىن ول تەز تارتىلادى، وسىدان «سۋسىڭگەن» اتاۋى پايدا بولعان. كولدىڭ سولتۇستىگىنەن باستاپ قۇلىنشاق تاۋى مەن قىرجىلساي اسۋىنىڭ اراسىنداعى ۇلكەن اۋماقتا ورنالاسقان (2610 م) كوپتەگەن بۇلاقتاردى وزىنە قوسىپ سۋسىڭگەن وزەنى قۇلاپ اعادى. 

قايىڭدى سارقىراماسى

اقسۋ-جاباعىلى قورىعىندا ورنالاسقان قايىڭدى بىرنەشە ساتىلى سارقىرامادان تۇرادى.

كەلىنشەكتاۋ

قاراتاۋداعى ءبۇتىن ورنالاسقان جارتاستار. بۇل مەكەنگە قاتىستى حالىق اراسىندا مىناداي اڭىز تاراعان: قىزىنا قاتتى اشۋلانعان اكە وعان تەرىس باتاسىن بەرەدى. ناتيجەسىندە تۇرمىس قۇرماق بولعان قىز جاساۋىمەن قوسا تاسقا اينالادى.  جارتاس سوزاق اۋدانىندا ورنالاسقان.

قىرىق قىز

تابيعاتتىڭ تىلسىم كۇشىنەن پايدا بولعان قۇمدى قۇزدارعا قاتىستى دا اڭىز كوپ. سونىڭ ءبىرى مىناۋ: «تاۋ قويناۋىنداعى اۋىلدىڭ داۋلەتتى شاڭىراق يەسى جالعىز قىزىن سان-سالتاناتىمەن كۇيەۋگە ۇزاتقالى جاتىپتى. سۇيگەن جىگىتىن كۇتىپ، ءوزىنىڭ قۇربىلارىمەن توي جابدىعىن ىقىلاسپەن تانىستىرا باس­تايدى.

كۇيەۋ جىگىت كەلەتىن ۋاقىت بولدى-اۋ دەگەندە قىرعا شىعىپ بايقاپ كورەيىك دەپ تاۋ باسىنا كوتەرىلە بەرگەندە تۇتقيىلدان شاپقان جاۋدىڭ قورشاۋىندا قالادى. تاۋدى تەربەتكەن ادەمى اۋەن مەن سىڭعىرلاعان كۇمىس كۇلكى ساپ تىيىلادى. سۇيگەنىنە ۇزاتىلعالى وتىرعان بەكزادا بويجەتكەن جانىنداعى وتىز توعىز نوكەرىمەن قوسىلىپ سىڭسىعاندا توسىن ۇننەن ابدىراپ قالادى. سىڭسىپ تۇرىپ بوتەنگە كۇڭ بولعانشا تاسقا اينالىپ كەتكەندەرىن تىلەيدى. جانى تازا، كوڭىلدەرى پاك، سۇيگەنىنە ادال قىز قۇربىلارىمەن بىرگە سول كۇيىندە تاسقا اينالعان دەسەدى»،

 بۇل مەكەندە قىزداردىڭ سىڭسىپ سالعان سىرلى اۋەنى ەستىلىپ تۇرادى ەكەن.