قارا ساقار سابىن دەگەن ءسوز قازاقتاردىڭ كوپشىلىگىنە تانىس. كەيىنگى جاستار بىلمەسە دە، جاسى ۇلعايعان اتا-اجەلەرىمىز ونىڭ شيپاسى مەن پايداسىن ەستىپ وسكەن بولار. قازاقتىڭ قارا ساقار سابىنى تەرى اۋرۋلارىنا تاپتىرماس. ونى قولدانۋ ءتاسىلى وتە وڭاي. ءبىراق ازىرلەۋى قيىن، دايىندالۋى ۇزاق جۇمىس. مىنە، وسى ساقار سابىندى الماتىلىق ەربول ەسىمدى ازامات جاساپ ءجۇر.

بەزەۋدى دە، جارانى دا جوق ەتەدى دەيدى

«مۇنى مەن انامنان ۇيرەندىم. انام ونى ناعاشى اجەمنەن ۇيرەنگەن ەكەن. ياعني مۇنى ءبىزدىڭ اتا كاسىبىمىز دەسەم دە بولادى.

بالا كەزىمدە دەنەسىن جارا باسقان، شاشى ءتۇسىپ، تاز بولعان تانىس-تۋىستار ءبىزدىڭ ۇيگە قولقا سالىپ كەلەتىن. ولاردىڭ كوڭىلىن قيماي، انام ساناۋلى عانا سابىن دايىنداۋشى ەدى. بىردە ماعان: «نەگە وسىنى كوبىرەك جاساپ، جالپى حالىقتىڭ قولدانىسىنا جاراتپاسقا؟» – وي كەلدى. قارا ساقار سابىن شىن مانىندە شيپالى بولۋى ءۇشىن وعان قوسىلاتىن زاتتاردىڭ مولشەرىن، قايناتۋ ءتاسىلىن ءبىلۋ ماڭىزدى ەكەن. ونى ۇيرەنۋىمە التى اي كەتتى. تولىق ۇيرەنىپ بولعان سوڭ ناعاشى اتاما بارىپ، رۇقساتى مەن باتاسىن الدىم.

ناعاشى اتام سەيىتباتتال تالعار اۋدانىندا تۇرادى. ول كىسى ايماققا تانىمال حالىق ەمشىسى. بۇگىندە جاسى 80-گە كەلىپ قالدى. ءالى كۇنگە الدىنان ادام ۇزىلمەگەن جان. اتام ماعان بۇل ءىستى باستاماس بۇرىن زاڭدى قۇجاتتار جاساتىپ الۋعا كەڭەس بەردى. ءسويتىپ «قازاقستان حالىق ەمشىلەرى قاۋىمداستىعىنان» رۇقسات الۋىمدى، ءوزىمنىڭ جەكە ەمشى رەتىندە تىركەلۋىمدى تاپسىردى. سودان زيادان قوجالىموۆ اتاعا بارىپ، وسىمدىكتەردەن جانە جانۋارلاردان الىناتىن زاتتار ارقىلى ادام ەمدەۋگە رۇقسات دەگەن قۇجاتتار الدىم»، - دەيدى ە. اكىمعالي.

ايتۋىنشا، قارا ساقار سابىن بەتتەگى بەزەۋ، دەنەدەگى بورتپە، قىشىما، ەكزەما، پسورياز، قابىنۋدان بولعان، اللەرگيالىق ءبورتۋدىڭ تۇرلەرى، سابيلەردىڭ دەنەسىنىڭ ءبورتۋى، قىشىما، قوتىر، شاش ءتۇسۋى، قايىزعاق، تەمىرەتكى، سۇيەلدى وتە جاقسى كەتىرەدى ەكەن. گەموررويعا دا جاقسى كومەكتەسەدى دەيدى. شۋاش پەن قولاڭسا ءيىسىن دە جوياتىن كورىنەدى. ناتيجە كوپ كۇتتىرمەيتىنىن ەمدەلۋشىلەردەن ەستىگەنبىز. اتىراۋدا ءۇش ايلىق ءسابي دەنەسىندەگى بورتپە، اقتوبەدە 16 جاستاعى بوزبالانىڭ قولىنداعى سۇيەل وسى سابىننىڭ ارقاسىندا جازىلعانىنان قۇلاعدارمىز. الماتىلىق 41 جاستاعى كەلىنشەكتى 13 جىل مازالاعان پسورياز جاراسى دا قىرىق كۇندە  جازىلا باستاپتى. ايتا بەرسەك، مۇنداي مىسالدار كوپ. جالپى، قارا ساقار سابىندى قولدانعانداردىڭ 90 پايىزىندا جاقسى ناتيجە بار دەسەدى.

شيپاسى كوبىگىندە كورىنەدى

«سەبەبى سابىننىڭ كوبىگى جارانىڭ تۇپكى تامىرىن جويادى. ەت پەن تەرى اراسىنداعى تامىر وزەگى كۇيگەن سوڭ جارا ەشقاشان قايتا شىقپايدى. سوندىقتان قارا ساقار سابىن اسىرەسە پسورياز بەن ەكزەمادا تاپتىرماس ەم بولىپ وتىر. وسىعان سۇرانىس جاقسى. كوپ ادام جازىلدى.

سوسىن شاش پروبلەماسى مازالايتىندار كوپ ەكەن. وسى ءوزىمىزدىڭ وبلىستان 14 جاسار بالانىڭ اناسى كەلگەن. حيميا العاننان بالاسىنىڭ شاشى ءتۇسىپ قالىپتى. سول اپاي بالاسىنا 21 كۇندە شاش شىعا باستادى دەدى. ءبىر جارىم جىلدا تاعى 6 ادامدا وسىنداي ناتيجە بولدى. شاشتىڭ تىم سيرەك بولۋى، اراسىنان دوڭگەلەنىپ ءتۇسىپ قالۋى ايەلدەردە كوپ كەزدەسىپ ءجۇر. سوسىن ەكى سامايى مەن ارت جاعىندا عانا شاش بار، توبەسى قاسقا، تاز ەر ادامدار كوپ. قارا ساقار سابىن وسى پروبلەمانىڭ ءبارىن جويادى.

ول ءۇشىن ەڭ الدىمەن كۇندە­لىكتى پايدالاناتىن حيميكات سابىن، شامپۋن، بالزام قولدانۋدى توقتاتۋ كەرەك. دەرت تۇرىنە قاراي شاشتى نە دەنەنى وسى سابىنمەن جاقسىلاپ ءبىر جۋىپ، شايىپ تاستايدى. سوسىن قايتادان كوپىرتىپ، كوبىگىن كرەم سياقتى جاعىپ قويۋ كەرەك. كوبىك قۇرامىنداعى پايدالى قاسي­ەتتەرى دەنەگە ءسىڭۋى كەرەك. ۋاقىتى 10-15 مينۋتتان اسپاۋى ءتيىس. ايتپەسە تەرىنى كۇيدىرىپ جىبەرۋى مۇمكىن. ءتيىستى ۋاقىتى وتكەن سوڭ تازا سۋمەن شايىپ تاستايدى. كۇندەلىكتى 1-2 رەت قولدانىلادى. سوندا ناتيجەسى تەزىرەك بايقالادى.

ال سۇيەل بولسا سابىننىڭ كىشكەنتاي بولشەگىن الىپ، بەتىنە جاۋىپ قويسا بولادى.  مۇنى كۇنى بويى جاساي بەرۋ كەرەك، سوندا تەز جازىلادى. ودان كەيىن قانداي سابىن، شامپۋن قولدانادى، ول اركىمنىڭ ءوز قالاۋى»، – دەيدى كەيىپكەرىمىز.

كۇلدى قايناتىپ، قويدىڭ مايىن قوسادى ەكەن

ەربولدىڭ بۇل كاسىپتى قولعا العانىنا ءبىر جارىم جىل بولعان. كوپ ۋاقىت دەۋگە كەلە قويماس. ايتكەنمەن سابىنىنا سۇرانىس كوپ. ازىرلەۋشى دە، تاراتۋشى دا جالعىز ءوزى بولعاندىقتان، ۇلگەرمەي قالاتىن كەزدەرى دە بولادى ەكەن.

«بۇل 100 پايىز تابيعي ءونىم. قارا ساقار سابىن سەكسەۋىل مەن الابوتا وسىمدىكتەرىنەن جاسالادى. وعان قويدىڭ مايىن قوسامىن. سابىندى ازىرلەۋ وڭاي شارۋا ەمەس. مىسالى، الابوتانىڭ ەمدىك قاسيەتى ارتىپ، پىسەتىن ۋاقىتى بولادى. ونى سول كەزدە الۋ كەرەك. ونى جاز بويى ءوزىم جينايمىن. ال سەكسەۋىل «قىزىل كىتاپقا» ەنگەن وسىمدىك. سوندىقتان ونى زاڭدى قۇجاتى بار ارنايى ورىنداردان ساتىپ الامىن. بۇل ەكى وسىمدىك تە ءشول، شولەيتتى جەردە وسەدى. ۋلى، ءدامى اششى بولعاندىقتان ونى مال جەي بەرمەيدى. قايناتۋ ءۇشىن وسىمدىكتى تازا جەرگە ورتەپ، كۇلىپ الامىن. ولاردى بىر-بىرىمەن ارالاستىرعاندا مولشەرى ارتىق، نە كەم بولماۋى كەرەك. كوپ قوسىلىپ كەتسە، ادامنىڭ تەرىسىن كۇيدىرىپ جىبەرۋى مۇمكىن. مولشەردەن تومەن بولسا، ەمدىك اسەرى ازايادى. دۇرىس جاسالماعان سابىن كو­پىرمەيدى، تەز سىنعىش، پايدالانۋعا قولايسىز بولادى.

كۇلدى 200 ليتر سۋعا تاڭەرتەڭنەن كەش باتقانشا توقتاۋسىز، سۋ تولىق بۋعا اينالىپ كەتكەنشە ساقىرلاتىپ قايناتامىن. قايناتۋ كەزىندە بەت اۋزىمدى تۇمشالاپ الامىن. ودان سونداي ءبىر اششى، وتكىر ءيىس شىعادى. ول مۇرىن مەن تاماق ارقىلى وكپەگە وتسە، كۇيدىرىپ جىبەرۋى مۇمكىن. قاۋىپسىزدىككە ەرەكشە كوڭىل ءبولۋ كەرەك: قايناپ جات­قان كەزدە كىشكەنتاي ءتۇيىر دەنەگە نەمەسە بەتكە ءتيىپ كەتسە، قورعاسىن قۇي­عانداي كۇيدىرىپ جىبەرەدى. قويدىڭ مايىن قوسقاندا مولشەرى اسىپ كەتسە «ۆۋلكان» سياقتى اۋاعا اتقىلايدى. جان-جاققا شاشىرايدى. سوندىقتان مولشەرن ءبىلۋ ماڭىزدى. 12 ساعاتقا جۋىق قايناعاندا 200 ليتردەن ءبىر باقىرداي عانا قويۋ قومالجىڭ قالادى. ونى قالىپقا سالىپ كەپتىرىپ، سابىن كولەمىندەي ەتىپ كەسەمىن. قوراپتاپ، سۇراعاندارعا اۆتوبۋس نە پويىز ارقىلى سالىپ جىبەرەمىن»، – دەيدى ەربول.

وسىنداي اۋىر بەينەتپەن الىناتىن سابىننىڭ باعاسى قىمبات تا ەمەس: داناسى مىڭ تەڭگەدەن ءسال-اق اسادى. دەگەنمەن ودان كوپتەپ الىپ، ەكى مىڭ تەڭگەدەن ساتىپ جۇرگەن جاندار دا بار.

ە. اكىمعالي جاقىندا قارا ساقار سابىنعا «حالال ءونىم» دەگەن سەريفيكات الماق ەكەن. ودان كەيىن پاتەنتتەۋ ماسەلەسىن قاراستىرماق. وتىز جاس­تاعى ازامات وتباسىن وسى كاسىپپەن اسىراپ-باعىپ ءجۇر. بۇل كۇنى ۇمىتىلۋعا جاقىن قازاقتىڭ كونە ەمىنىڭ ءبىرىن جاڭعىرت­قان جىگىت، بۇيىرتسا، كاسىبىن كەڭەيتۋدى جوسپارلاپ وتىر. ءبىز ونىڭ ويعا العان ءىسى ورىندالۋىنا تىلەكتەستىك بىلدىردىك.

دەرەكتەر نە دەيدى؟

- ەرتەرەكتە سەكسەۋىلدىڭ ساقارىنان جاسالعان قارا سابىندى ۋلانعان كەزدە ءىش ايداتۋعا، قۇستىرۋعا پايدالانعان دەگەن دەرەك بار.

- مالدىڭ سۇيەگىن قايناتىپ، وعان ءسال ءسىلتى قوسىپ، مايىن قالقىپ الىپ، ءىش اۋىرعاندا، تۇماۋ تيگەندە ازداپ ىشكىزگەن.

- باس اۋىرعاندا ادامدى قارا سابىنمەن باسىن جۋىپ، جىلى بۇركەپ جاتقىزىپ قويسا، باس اۋىرۋى قويادى.

- كوز، قۇلاق ىرىڭدەپ اۋىرعاندا قارا سابىنمەن جۋاتىن بولعان.

• دەنەگە شىققان شيقاننىڭ اۋزىنا قارا سابىن تارتادى.
• قۇرت بولعان جىلقىعا 9-11 سىقپا ساقار جۇتقىزۋ ارقىلى ەم جاساعان.
• دەرەككوز: zamana.kz
• اۆتور: ر.ساعات قىزى