جەرگىلىكتى جۇرتشىلىق، اسىرەسە، قۇرمانعازىلىقتار «قاراعاي جاتاقحانا» اتاپ كەتكەن بۇل عيماراتتىڭ تاريحى تىم ارىدە جاتىر.

ول كاسپيي تەڭىزى جاعالاۋى ءى جانە ءىى وكرۋگتەرىنىڭ اكىمى، اعارتۋشى، ەتنوگراف ماقاش شولتىر ۇلى بەكمۇحامەدوۆتىڭ ۇسىنىسىمەن 1895 جىلى (كەيبىر دەرەكتەر بويىنشا – 1894 جىلى) ەكى سىنىپتىق ۋچيليششە بولىپ اشىلعان. سول كەزدەگى قۇنى 13088 سوم 35 تيىن تۇرعان، ونىڭ 9000 سومىن قازاق (قىرعىز) قوعامى تولەگەن. 1911 جىلى ەكى سىنىپتىق ورىس-قىرعىز (قازاق) مەكتەبى، 1924 جىلدان ءبىر باسقىشتى «مەكتەپ – كوممۋنا» بولىپ جۇمىس جاسادى. كەيىننەن گانيۋشكينو مەكتەپ-ينتەرناتىنىڭ، اباي اتىنداعى ورتا مەكتەپتىڭ جاتاقحاناسى بولدى. ودان سوڭ عيماراتتا د.نۇرپەيىسوۆا اتىنداعى ونەر مەكتەبى، بالالار كىتاپحاناسى ورنالاستى. 2014 جىلى ورتكە شارپىلىپ، عيماراتقا ەداۋىر زيان كەلۋى سەبەپتى پايدالانۋدان قالعان ەدى.

بۇگىندە تاريحي جانە مادەني ەسكەرتكىش رەتىندە مەملەكەتتىك قورعاۋ رەەسترىندە تىركەلگەن عيمارات قايتا جاڭعىرتىلىپ جاتىر. قازىرگى تاڭدا عيماراتتىڭ توبەسى تولىقتاي اشىلىپ، ورتەنگەن، كۇيىك شالعان اعاشتارى الىنىپ اۋىستىرىلدى. شاتىرى قايتا جابىلىپ، تەرەزەلەرى اۋىستىرىلدى. قۇرىلىس پرورابى ايدىن مامەنوۆ قاجەتتى ماتەريالداردىڭ دەر ۋاقىتىندا جەتكىزىلۋىن قاداعالايدى. ال، سەرىكتەستىكتىڭ نىسان باسىنداعى وكىلى ەسەنتاي عيلاجيەۆ قۇرىلىسقا پايدالانىلاتىن اعاشتاردىڭ الدىمەن بيولوگيالىق، حيميالىق، باسقا دا وڭدەۋلەردەن وتەتىنىن ايتادى. «ءبىزدىڭ ماقساتىمىز – عيماراتتىڭ ءبىر عاسىر بۇرىنعى ساۋلەتىن بارىنشا قالپىنا كەلتىرۋ» دەيدى ول. قۇرمانعازى اۋداندىق ورتالىقتاندىرىلعان كىتاپحانا جۇيەسىنىڭ ديرەكتورى باقىت عابدولوۆانىڭ ايتۋىنشا، عيمارات قايتا اشىلعان سوڭ مۇندا ونلاين عالامتور جەلىسى، كوۆوركينگ ورتالىعى جۇمىس جاسايتىن بولادى.