«بولاشاق» باعدارلاماسى مەملەكەت باسشىسى ن.نازاربايەۆتىڭ قاۋلىسىمەن 1993 جىلعى 5 قاراشادا «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياسى تاعايىندالدى. ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العاننان كەيىن بار سالادا رەفورمالار جۇرگىزۋ ءۇشىن ماماندارعا ءزارۋ بولعان ەدى. وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋ ماقساتىندا اسا بىلىكتى مامانداردى شەتەلدەردە دايارلاۋ ءۇشىن وسى جوبا قولعا الىنعان ەدى. كەڭەس وكىمەتى كەزىندە مۇنداي ۇردىستەر تەك ماسكەۋ ارقىلى عانا جۇزەگە اسقاندىقتان، قازاقستان سياقتى رەسپۋبليكالار ءۇشىن قولايلى مۇمكىندىكتەر بولماعان ەدى. سوندىقتان دا جاس مەملەكەت شەتەلدىك ءبىلىم لاىپ، تاجىريبەدەن وتكەن مامانداردى اسا قاجەت ەتتى. بۇل باعدارلاما ءتىپتى پوستكەڭەستىك كەڭىستىكتىڭ وزىندە جوعارى ءبىلىم بەرۋ سالاسىنداعى ەڭ ءبىرىنشى قولعا الىنعان ەرەكشە جوبا بولدى.

سول جىلدىڭ 13 جەلتوقسانىندا قازاقستان رەسپۋبليكاسى مينيسترلەر كابينەتىنىڭ قاۋلىسىمەن شەتەلدە كادرلار دايىنداۋ جونىندەگى رەسپۋبليكالىق كوميسسيا قۇرىلسا، كەلەسى 1994 جىلى العاشقى ستۋدەنتتەر شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارىنا اتتاندى.

1997 جىلى ەلىمىزدىڭ ورتالىعى الماتىدان اقمولاعا كوشىپ، ۇلى وزگەرىستەر بولىپ جاتقان كەز ەدى. ءدال سول جىلى ەلباسى «قازاقستان-2030» ستراتەگياسىن حالىققا ۇسىنعان بولاتىن. سوعان سايكەس «بولاشاق» باعدارلاماسىنا دا وزگەرىستەر ەنىپ، پرەزيدەنت جارلىعىمەن ۇمىتكەرلەردەن قۇجات قابىلداۋ جانە ولاردى ىرىكتەۋ، ستيپەندياتتار كەيىن وقۋ ءبىتىرىپ كەلگەننەن كەيىن ولاردىڭ مەملەكەتتىك ورگاندارعا جۇمىسقا تۇرۋى تۋرالى ەرەجەلەر بەكىتىلدى.

1994 پەن 1997 جىلدار ارالىعىندا ستيپەنديا نەگىزىنەن ەكونوميكالىق جانە گۋمانيتارلىق باعىتتاردا كوپتەپ بەرىلسە، تەحنيكالىق ماماندىقتار شەت قالىپ جاتقان ەدى. وسىعان بايلانىستى تەپە-تەڭسىزدىكتى بۇزىپ، بارلىق سالا ماماندىقتارى قامتۋ قاجەت بولدى.

العاشقى كەزدە شەتەلدەگى ءبىلىم الۋشىلار تەك اقش، ۇلىبريتانيا، گەرمانيا جانە فرانسيا سياقتى الەمنىڭ دامىعان ءتورت مەملەكەتىندە عانا ءبىلىم الدى. ءبىراق بىرتىندەپ ەلىمىز باسقا دا مەملەكەتتەرمەن الىس-بەرىستى جولا قويىپ، ديپلوماتيالىق قاتىناستار قالىپتاسقان سايىن ستۋدەنتتەردىڭ ءبىلىم الۋ جاعىراپياسى كەڭي باستادى. وعان قوسا ستيپەندياتتار قاتارىنا بۇرىن ءوز كۇشىمەن وقۋعا ءتۇسىپ، شەتەلگە اتتانعان جاستار دا كىرە باستادى.

2000 جىلدان باستاپ شەت ءتىلىن ەركىن بىلمەسە دە ينجەنەرلىك تەحنيكالىق ءبىلىمى بار ۇمىتكەرلەر دە كونكۋرسقا تۇسە الاتىنداي  وزگەرىستەر پرەزيدەنت جارلىعىمەن ەرەجەلەرگە كىرگىزىلدى.

ەلباسى 2005 جىلعى ءوز جولداۋىندا ەندى ءۇش مىڭ جاس تا تالانتتى قازاقستاندىقتارعا الەمنىڭ الدىڭعى قاتارلى وقۋ وردالارىندا ءبىلىم الۋعا بولاتىنىن مالىمدەدى. ونىڭ ارتىنشا 4 ساۋىردەگى № 301 ۇكىمەت قاۋلىسىمەن «حالىقارالىق باعدارلامالار ورتالىعى» اكسيونەرلىك قوعامى قۇرىلدى.

ال، 2008 جىلدان باستاپ عىلىم جانە پەداگوگيكا سالاسىنىڭ قىزمەتكەرلەرىنە دە عىلىمي تاعىلىمدامادان وتەتىن مۇمكىندىكتەر تۋدى. وعان قوسا اۋىلدىق جاستارعا، مەملەككەتتىك قىزمەتكەرلەرگە، عىلىمي جانە پەداگوگتىق قىزمەتكەرلەرگە ارنايى كۆوتا ەنگىزىلدى.

باعدارلاما اياسىندا ءبىلىم ساپاسىن كوتەرۋ ماقساتىندا ءبىلىم الاتىن جانە عىلىمي تاعىلىمداما وتەتىن شەتەلدىك جوعارى وقۋ ورىندارى، عىلىمي ورتالىقتار مەن لابوراتوريالار ءتىزىمى قىسقارتىلىپ، 2011 جىلدان باكالاۆرلار وقىتۋ توقتاتىلدى. بۇدان بىلاي جۇمىس بەرۋشى، ستيپەنديات جانە «حالىقارالىق باعدارلامالار ورتالىعى» اق اراسىندا ءۇش جاقتى كەلىسىمشارت جاسالاتىن بولدى.

«بولاشاق» باعدارلاماسى اشىلعالى بەرى 25 جىل ىشىندە 12 898 ادام وقىسا، ونىڭ 785ء-ى تەك العاشقى 10 جىلدا بولىپ، قالعاندارىنىڭ بارلىعى (12 113 ادام) 2005 جىلدان بۇگىنگى كۇنگە دەيىن ستيپەنديات اتانعان. ولاردىڭ 53 پايىزى گۋمانيتارلىق سالا بويىنشا ءبىلىم السا، 37،8 % - ينجەنەرلىك-تەحنيكالىق، 7،4 % - مەديسينالىق جانە 1،8 % - تۆورچەستۆولىق ماماندىقتار بولعان.

قازىرگى تاڭدا باعدارلاما بويىنشا 1 255 ءبىلىم الىپ جاتىر. ولاردىڭ 14ء-ى باكالاۆرياتتا، 1067ء-سى ماگيستراتۋرادا، 120 ادام دوكتورانتۋرادا، 1 ادام اسپيرانتۋرادا بولسا، قالعان 53ء-ى تاعىلىمدامادان وتۋدە.

ستيپەندياتتاردىڭ ەلدەر بويىنشا ۇلەسى تومەندەگىدەي: ۇلىبريتانيا مەن يرلانديا – 48،8%، ەۋروپانىڭ قالعان ەلدەرى – 4،7%، ازيا مەن وكەانيا – 4،8 % جانە رەسەي فەدەراسياسى – 4،6 %.

2001 جىلى «بولاشاق» حالىقارالىق ستيپەندياتتارىنىڭ قاۋىمداستىعى قۇرىلدى. 2013 جىلعى 29 قاراشادا بولاشاقتىقتاردىڭ مەرەيتويلىق فورۋمىندا ەلباسى ن.نازاربايەۆ قاتىسىپ، 20 جىل بۇرىن ەلىمىز قيىن جاعدايدا بولعان كەزدە شەت ەلدە ماماندار دايىنداپ، جاڭا لەپ پەن بىرگە مامانداردىڭ جاڭا تولقىنىن اكەلۋ قاجەتتىگى بولعانىن ايتتى. وسى ارقىلى ەكونوميكانى دامىتۋ ماقساتى بولعانىن جانە ول ويداعىداي جۇزەگە اسقانىن مەملەكەت باسشىسى ماقتانىشپەن جەتكىزدى.

كونكۋرسقا قاتىسۋ ءۇشىن ۇمىتكەردىڭ اتتەستات نەمەسە ديپلومىنىڭ ورتا بالى جوعارى بولۋى جانە ول مەملەكەتتىك جانە شەت تىلدەرىن ءبىلۋى كەرەك. العاشقى كەزەڭدە قۇجاتتاردىڭ، ورتاشا بالدىڭ جانە تاعى باسقا مالىمەتتەردىڭ سايكەستىگى تەكسەرىلسە، ارتىنان قازاق تىلىنەن «قازتەست» باعدارلاماسى ارقىلى جانە ءبىلىم الاتىن ەلدىڭ تىلىنەن تەستىلەۋ بولادى. تىلدىك سىناقتان وتكەن ۇمىتكەرلەر جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ وكىلدەرى، شەنەۋنىكتەر جانە پسيحولوگتارمەن اڭگىمەلەسۋدەن وتەدى. وسى جۇمىستارعا باسشىلىق جاسايتىن شەتەلدە كادرلار دايىنداۋ جونىندەگى رەسپۋبليكالىق كوميسسيا قازاقستان رەسپۋبليكاسى پرەزيدەنتى جانىنداعى كونسۋلتاتيۆتىك-كەڭەسشى ورگان بولىپ تابىلادى. كوميسسيا قۇرامىن قازاقستان پرەزيدەنتى بەكىتەدى جانە ونى قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك حاتشىسى باسقارادى. كوميسسيا باسشىسىنىڭ ورىنباسارى - ءبىلىم جانە عىلىم ءمينيسترى، ال حاتشىسى ءبىلىم جانە عىلىم ۆيسە-مينيسترى بولىپ تابىلادى.

رەسپۋبليكالىق كوميسسيانىڭ جۇمىسشى ورگانى رەتىندە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگى جۇمىس ىستەيدى. كوميسسيا جىل سايىنعى قاجەت ماماندىقتاردى ءتىزىمى مەن ەرەجەگە ساي ستيپەندياتتار سانىن بەكىتىپ، وقۋىن ءبىتىرىپ كەلگەن بولاشاقتىقتاردىڭ جۇمىسقا تۇرۋىمەن اينالىسادى.

جىلدار وتە كەلە «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ تيىمدىلگى تۋرالى ايتساق، ونىڭ ەلىمىزگە تيگەن پايداسى ۇشان-تەڭىز دەۋگە بولادى. حالىقارالىق ستاندارتتارعا ساي ءبىلىم العان جوعارى بىلىكتى ماماندار ەكونوميكانىڭ بارلىق سەكتورلارىندا جۇمىس ىستەپ قانا قويماي، ولار «بولاشاقتىڭ» ءوزىن اقتاعان، ماتەريالدىق جانە ماتەريالدىق ەمەس پايدا كەلتىرگەن جوبا ەكەندىگىن دالەلدەدى. مىسالى، كارديوحيرۋرگيا ماماندىعىندا وقىعان دارىگەرلەر 32 مىڭنان استام تەگىن وتا جاساعان. ءار وتانىڭ قۇنى 300 مىڭنان 10 ملن تەڭگە ارالىعىندا ەكەندىگىن ەسكەرسەك، قانشاما مۇقتاج  جاندارعا قانداي كومەك كورسەتىلىپ، ولارعا باعا جەتپەس ۇلكەن سىيلىق بولعانى قۋانتادى.

«بولاشاق» تۇلەكتەرى مەملەكەتتىك قىزمەت پەن ۇلتتىق كومپانيالاردا، بيزنەس پەن ازاماتتىق سەكتوردا جەمىستى قىزمەت ەتۋدە. قازاقستانداعى ەڭ ۇزدىك جوعارى وقۋ ورىنى - نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتىندەگى كادرلاردىڭ نەگىزىن وسى بولاشاقتىقتار قۇرايتىنىن مىسالعا كەلتىرسەك، بۇل باعدارلامانىڭ قانشالىقتى وزىق جانە ءتيىمدى بولعانىنا كوز جەتكىزەمىز.

«قازاقستان-2050» ستراتەگياسىنىڭ قابىلدانۋىنا بايلانىستى مەملەكەت دامۋىندا جاڭا بەلەستەر پايدا بولىپ، اشىلعانىنا 25 جىل بولعان «بولاشاق» باعدارلاماسىنىڭ بۇدان ارى دا سۇرانىسقا يە جوبا بولىپ قالا بەرەتىندىگىندە ەشقانداي كۇمان تۋماسى انىق.

سەكەن نازار