-اللو، دارىگەر، تەزىرەك كەلىڭىزدەرشى؟ بالام سىرقاتتانىپ قالدى... قاتتى قورقىپ وتىرمىن.
-نە بولدى؟ قىزۋى كوتەرىلدى مە؟ تالىپ قالدى ما؟ ءاتى-جونى كىم؟
-سۇراقتىڭ استىنا الا بەرمەي كەلە بەرسەڭىزدەر قايتەدى. مەكەنجايىم...
قوعامدا مۇنداي جاعداي ءجيى ورىن الىپ تۇرادى. دارىگەردىڭ سۇراقتارىنا سابىرمەن جاۋاپ بەرۋدىڭ ورنىنا دورەكىلىك تانىتىپ، ءتىپتى بالانى ۇمىتىپ، قورقىنىشتىڭ ارباۋىنا تۇسەدى.
بىرەر اپتا بۇرىن اقتوبەدە ورىن العان جاعداي جۇرتشىلىقتىڭ جاعاسىن ۇستاتتى. جەدەل جاردەمدى 40 مينۋت كۇتكەن اتا-انا قارشاداي قىزدارىنان ايىرىلدى. تالماسى ۇستاعان قىز بالا ءتىلىن جۇتىپ قويىپ، دارىگەرلەر كەلەمىن دەگەنشە قايتىس بولادى. بۇل جاعدايعا كىمنىڭ كىنالى ەكەنىن ەندى زاڭ شەشەدى. جەدەل جاردەم بريگاداسىنداعى دارىگەر دە، قوڭىراۋلاردى قابىلداپ وتىرعان ديسپەچەر دە ورىندارىن بوساتتى. ال قىزىنىڭ اۋىرىپ جاتقانىن كورگەن اتا-انا شە؟ جالپى وسىعان ۇقساس جاعدايلار ەلىمىزدە ءجيى كەزدەسىپ جاتادى. ارينە، بار كىنانى جەدەل جاردەمگە جابا سالۋ وڭاي-اق. ال بالانىڭ، ناۋقاستىڭ الدىنداعى ءسىزدىڭ مىندەتىڭىز شە؟ ول نە بولماق؟ ءيا، ناۋقاس ادامنىڭ ومىرىنە دارىگەر جاۋاپتى. ال دارىگەر كەلگەنشە ناۋقاسقا جانىنداعى ادام جاۋاپتى ەكەنىن بىلەسىز بە؟ بۇل تۋرالى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگىنىڭ تىلشىسىنە بەرگەن سۇحباتىندا گەرمانيادا بىرنەشە جىل قىزمەت ەتكەن قازاقستاندىق دارىگەر عابيت نۇرحان ۇلى تولىعىراق ايتىپ بەردى.
-جەدەل-جاردەم شاقىرىلعان مەكەنجايعا نەشە ۋاقىتتا جەتۋى ءتيىس؟
-بىلتىرعى جىلدان بەرى قازاقستاندا جەدەل جاردەم جاڭا ەرەجەلەر بويىنشا جۇمىس ىستەيدى. ول ەرەجەلەرگە سايكەس، جەدەل-جاردەمدى شاقىرۋلار 4 ساناتقا بولىنەدى:
1-سانات: پاسيەنتتىڭ ومىرىنە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇرسا، مەديسينالىق كومەككە مۇقتاج جاعداي. وندايدا جەدەل جاردەم 10 مينۋتقا دەيىن كەلۋ كەرەك.
2-سانات: پاسيەنتتىڭ جاعدايى اسا ءقاۋىپتى ەمەس، الايدا مەديسينالىق كومەكتى قاجەت ەتەتىن جاعداي. جەدەل جاردەم 15 مينۋتقا دەيىن كەلۋى كەرەك.
3-سانات: پاسيەنت مەديسينالىق كومەكتى اسا قاجەت ەتپەيتىن، كۇتۋگە مۇمكىندىگى بار جاعداي. جەدەل جاردەم 30 مينۋتقا دەيىن كەلەدى.
4-سانات: ناۋقاستىڭ ومىرىنە دە، دەنساۋلىعىنا دا ءقاۋىپ ءتونىپ تۇرماسا، سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ اسەرىنەن بولعان شاقىرۋلارعا جەدەل جاردەم 40 مينۋتتان 1 جارىم ساعاتقا دەيىن كەلەدى.
-جەدەل جاردەم كەلگەنشە ناۋقاستىڭ جانىنداعى ادام نە ىستەۋ كەرەك؟
-وقىس جاعدايدا ناۋقاسقا جانىنداعى ادام العاشقى كومەك كورسەتۋگە تىرىسۋ كەرەك. الايدا ول ادامنىڭ مەديسينالىق ءبىلىمى بولماۋى مۇمكىن عوي. وندايدا نە ىستەۋگە بولادى؟ ەگەر ادام ناۋقاستانىپ قالسا، ارينە الدىمەن 103-كە حابارلاسىپ، جەدەل جاردەم شاقىرۋ كەرەك. جەدەل جاردەم بولىمىندە ديسپەچەرمەن قوسا، كەز كەلگەن سۇراعىڭىزعا جاۋاپ بەرەتىن بىرنەشە دارىگەر بولادى. جاقىنىڭىزدىڭ سىرقاتىنا بايلانىستى دارىگەردەن كومەك سۇراي الاسىز. دارىگەر دە جەدەل جاردەم كولىگى كەلگەنشە سىزگە اقىل-كەڭەس ايتۋعا مىندەتتى.
ال باسقا جاعدايدا، ەگەر ناۋقاستىڭ تالماسى ۇستاسا، ءتىلىن شىعارىپ، تىنىس جولدارىن اشىپ، اۋا جىبەرۋ كەرەك. ەڭ باستىسى ءتىلىنىڭ جۇتىپ قويماۋىن باقىلاۋ. ال ەگەر قان كەتسە، توقتاتۋ كەرەك.
-جەدەل-جاردەم بولىمىندەگى ەڭ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىك كىمگە ارتىلعان؟
-ەڭ الدىمەن حابارلاسقان ادامنىڭ قوڭىراۋىن ديسپەچەر قابىلدايدى. قوڭىراۋ تۇسكەن بويدا ديسپەچەر تومەندەگى دۇنيەلەردى انىقتاپ الۋى ءتيىس: ناۋقاستىڭ ءاتى-جونى، جاسى، جىنىسى. ناۋقاستىڭ جاعدايى جايلى اقپارات. ءمان-جايىن ءتۇسىندىرۋ. مەكەنجاي مەن تەلەفون.
ءبارىن انىقتاعان ديسپەچەر جەدەل جاردەم قىزمەتكەرىنە حابارلايدى. 5 مينۋتتىڭ ىشىندە ديسپەچەر دارىگەرگە اقپاراتتى تولىق ايتىپ ءوتۋى ءتيىس. جالپى جەدەل جاردەم بريگاداسىندا فەلدشەرلەر، دارىگەرلەر، جۇرگىزۋشى مەن رەانيماسيا بولادى. ەڭ العاشقى جاۋاپكەرشىلىك ءبارىن انىقتاپ، جەدەل جاردەم قىزمەتكەرلەرىنە حابارلايتىن ديسپەچەرگە جۇكتەلەدى. ودان كەيىن ناۋقاستىڭ دەنساۋلىعىنا، ومىرىنە جاۋاپتى فەلدشەرلەر مەن دارىگەرلەرگە بايلانىستى. قىزمەت ءپۋلتتىڭ باسىندا وتىراتىن ديسپەچەر ارقىلى جۇمىس ىستەيدى. الايدا بار جاۋاپكەرشىلىكتى جەدەل جاردەم قىزمەتكەرلەرىنە جابا سالۋ – قاتە. جەدەل جاردەم كەلگەنشە ناۋقاستىڭ ءومىرى ءۇشىن جانىنداعى ادام دا كۇرەسۋگە تىرىسۋ كەرەك
-جەدەل جاردەمدى قانداي جاعدايدا شاقىرۋ كەرەك؟
-بۇل سۇراققا ناقتى جاۋاپ بەرۋ قيىنداۋ. سەبەبى ءتۇرلى جاعدايلار بولىپ جاتادى. ماسەلەن، جاي عانا قىزۋ كوتەرىلۋدىڭ سالدارى قايعىلى جاعدايعا اكەلىپ سوعۋى مۇمكىن. گەرمانيادا جەدەل-جاردەمدى تەك ەمدەلۋشى دارىگەردىڭ رۇقساتىمەن شاقىرا الاسىڭ.
بۇعان قوسا جەدەل جاردەمدى «ەرىككەننەن» شاقىراتىن جاعدايلار دا كەزدەسىپ جاتادى. ارينە، جەدەل جاردەمنىڭ قىزمەتى تەگىن، شاقىرساڭ بولدى، جەتىپ بارادى. ماسەلەن، مەن جەدەل جاردەمدە جۇمىس ىستەپ جۇرگەنىمدە «ءيتىم اۋىرىپ قالدى» نەمەسە «ءپۋلتىم جوعالىپ قالدى» دەپ شاقىرتقاندار دا بولعان. ونىڭ ۇستىنە ءبىر مەكەن - جايعا 16 مارتە بارعان كەزىمىز بولعان. سوزىلمالى ونكولوگيالىق اۋرۋعا شالدىققان ناۋقاستىڭ جاعدايى ساعات سايىن ناشارلايدى. ال «قايتا-قايتا شاقىرتىپ جاتىر» دەپ قوڭىراۋىنان باس تارتۋ – ءبىزدىڭ مىندەتىمىزگە جات.
كەي كەزدەرى تەلەفون ارقىلى «ناۋقاس ەسسىز جاتىر» دەپ ايتادى، بارىڭدى سالىپ باراسىڭ، الگى «ناۋقاسىڭ» اراققا شىلقيا تويىپ الىپ ورنىنان قوزعالا الماي جاتىر ەكەن. نەمەسە جاي عانا «تەمپەراتۋرا» دەپ ايتادى، بارساڭ ناۋقاستىڭ جاعدايى تىم اۋىر.
-جەدەل جاردەم قىزمەتكەرلەرى ءۇشىن ادامنىڭ دەنساۋلىعى قانشالىقتى ماڭىزدى؟
-باستى ماقسات، باستى مىندەت – ناۋقاسقا كومەكتەسۋ. ءبىراق جەدەل جاردەم دەگەن اتاۋدى پايدالاناتىندار كوپ. ادامداردا «جەدەل-جاردەمسىز اۋرۋحاناعا بارساڭ، قابىلدامايدى» دەگەن تۇسىنىك قالىپتاسقان. سول سەبەپتى كەز كەلگەن سەبەپكە بولا شاقىرتىپ الادى. شىنى كەرەك، جەدەل جاردەم تاكسي بولىپ ساندالىپ ءجۇر.
دارىگەر ءۇشىن ادامنىڭ دەنساۋلىعىنان، ومىرىنەن ارتىعى جوق. ناۋقاستى جازۋ، ەمدەۋ – باستى مىندەتى.
-ال اقتوبەدە بولعان جاعدايعا بايلانىستى نە ايتار ەدىڭىز؟ جالپى كىم كىنالى؟
-ول جاعدايدا ءبارىنىڭ كىناسى بار. ديسپەچەر دە، دارىگەر دە جاۋاپ بەرەدى، بىلە بىلسەڭىز، ەڭ ۇلكەن قاتەلىك بالاسى ناۋقاستانىپ قالسا دا، كومەك كورسەتپەگەن اتا-اناسىندا. كومەك كورسەتپەگەن. تەمپەراتۋرانى ءتۇسىرۋدىڭ 20 ءتۇرى بار. Googleء-دى اشىپ، سۇراي سالساڭىز، ءبارىن كورسەتىپ بەرەدى. ال قىزدىڭ اناسى جەدەل جاردەمدى كۇتىپ وتىرا بەرگەن. ءسويتىپ دارىگەر كەلگەنشە، بالا قايتىس بولىپ كەتتى، ءتىپتى الگى دارىگەر نە ىستەرىن بىلمەي قالعان. ال كەشىگىپ كەلگەنىنە دارىگەر ەمەس، وعان حاباردى جەتكىزگەن ديسپەچەر كىنالى. سەبەبى دارىگەرگە قانشا ۋاقىتتا بارۋى كەرەك ەكەنىن شەشەتىن – سول ديسپەچەر. 10-15 مينۋت دەسە، جەدەل جاردەم كولىگى ءتىپتى كەپتەلىس بولىپ جاتقاننىڭ وزىندە، سول ۋاقىتتا ءتيىستى مەكەن جايعا جەتۋى ءتيىس. ال ودان بۇرىن بۇل جاعدايدا ديسپەچەرگە بالاسىنىڭ جاعدايىن دۇرىس حابارلاماعان اتا-انانىڭ دا قاتەلىگى وراسان.
♦جەدەل جاردەم 40 مينۋتتا كەلەمىن دەگەنشە كىشكەنتاي قىز ءولدى
نەگىزىنەن دارىگەردى جۇمىستان شىعارا سالۋمەن ەشتەڭە شەشىلمەيدى. ول كەتەدى، ەرتەڭ ورنىنا باسقا ادام كەلەدى. ءدال وسى قاتەلىك قايتالانباسىنا كىم كەپىل؟
-جەدەل جاردەمدە جۇمىس ىستەيتىن دارىگەرلەردىڭ قىزمەتىنە كوڭىلىڭىز تولا ما؟
-شىن مانىسىندە، جەدەل جاردەم قىزمەتكەرىنىڭ جۇمىسى كوزگە جەڭىل كورىنگەنىمەن، ونىڭ موينىنداعى اۋىر جۇكتى قاراپايىم ادام كورە بەرمەيدى. جەدەل جاردەمدە ءوزىم دە جۇمىس ىستەدىم، كوپ تاجىريبە جينادىم. جالپى قىزىعى مەن شىجىعى كوپ ءارى اۋىر ماماندىق. اۋرۋحانادا دارىگەر دياگنوز قويۋ ءۋشىن ناۋقاستان ونداعان اناليز الىپ جاتادى، ونىڭ ناتيجەسى ءبىر اپتا، ارى كەتسە، ءبىر ايدا دايىن بولادى. ال جەدەل جاردەم دارىگەرىنىڭ دياگنوز قويۋعا 10-15 مينۋت ۋاقىتى بار. سول ارالىقتا ناۋقاس قانداي جاعدايعا ۇشىرادى، بۇعان دەيىن ماسەلە بولدى ما، ءبارىن انىقتاپ ۇلگەرۋى ءتيىس. جاعدايى اۋىر بولسا، جەدەل جاردەم كولىگىنە دەيىن اپارىپ، اۋرۋحاناعا جەتكىزۋگە اسىعادى.
بىزدە جەدەل جاردەمنىڭ قىزمەتىنە قۇرمەتپەن قارامايدى. ءتىپتى جەڭىل كولىكتەر كەپتەلىستە جەدەل جاردەم كولىگىنە جول بەرمەيدى. ال گەرمانيادا ارتىندا جەدەل جاردەم كەلە جاتسا، جەڭىل كولىك جول شەتىنە شىعىپ كەتۋگە اسىعادى. مەديسيناسى جوعارى دامىعان مەملەكەت – گەرمانيادا، دارىگەرگە دەگەن ۇلكەن قۇرمەتتى دە گەرمانيادان كورە الاسىزدار.
تاعى ءبىر ماسەلە، دارىگەرلەردى قابىلدايتىن مەكەن-جاي يەلەرىنەن نە كۇتەمىز؟ جەدەل جاردەمدەگى ىڭعايسىز جاعدايدىڭ ءبىرى – اياق كيىم. ءتيىستى مەكەنجايعا بارعان دارىگەر ۇيگە اياق كيىمىن شەشپەي كىرەدى. كۇزدىگۇنى نەمەسە قىستا جەر لاي بولادى. مۇنداي جاعدايدا ادامدار شاعىمدانادى. ناۋقاستىڭ جاعدايىنان بۇرىن، نارازىلىقتارى باسىم كەلەدى. ال جەدەل جاردەم قىزمەتكەرى اياق كيىمىن شەشىپ وتىراتىن قوناق ەمەس. سول سەبەپتى شاقىرعان ادام كىلەمىن جولدان الىپ، دايىن وتىرسا يگى.
♦"گەرمانيادان كەيىن قازاقستاننىڭ جيىركەنىشتى جۇيەسىنە جۇمىس ىستەمەيمىن دەپ شەشتىم"
سۇحباتتاسقان: گۇلىم جاقان
پىكىر قالدىرۋ