وكىنىشكە قاراي، قازىرگى ۋاقىتتا ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە جەتەلەيتىن تەرىس پيعىلدى ءدىني يدەولوگيانىڭ سالدارى جاپپاي قوعامنىڭ، اسىرەسە، جاستاردىڭ ساناسىنا كەرى اسەرىن تيگىزۋى تولاستاماي كەلەدى. اتالمىش يدەولوگيا بۇگىندە تەك ءدىني باعىتتا ەمەس، سونىمەن قاتار ساياسي ارەنا دەڭگەيىنە دەيىن كوتەرىلىپ ۇلگەردى. وسىلايشا سان عاسىردان بەرى تىنىشتىق پەن بەيبىت عۇمىر كەشىپ كەلە جاتقان كوپتەگەن ەلدەردىڭ ساعىن سىندىرىپ، قوعامنىڭ ەڭسەسىن ءتۇسىرىپ ۇلگەردى.

وسىعان بايلانىستى ەكسترەميزم مەن تەرروريزم يدەولوگياسىنا قارسى قانداي جۇمىستار اتقارۋ كەرەكتىگى تۋرالى مىسىر اراب رەسپۋبليكاسىنىڭ بەلگىلى عالىمداردىڭ كوزقاراستارىن ورتاعا سالىپ كورەلىك.

ءالي جۇما – مىسىردىڭ ەكس-مۇفتيى

ەكسترەميزم مەن تەرروريزمگە جەتەلەيتىن يدەولوگيا – اللاھ تاراپىنان تۇسكەن دىننەن شىعارىپ جىبەرەتىن العاشقى قادام بولىپ تابىلادى. بۇل كەز-كەلگەن مۇسىلماندى الدىمەن اسىرا سىلتەۋشى ەتىپ تاربيەلەسە، ناتيجەسى وكىنىشتى جاعدايمەن اياقتالىپ جاتادى.

ارداقتى مۇحاممەد س.ا.ۋ. پايعامبار ءوز حاديسىندە: «راسىندا ءدىن (تەمىر سەكىلدى) قاتتى. ونى استە-استە جۇمساقتىقپەن ۇستانىڭدار...»، دەگەن. بۇعان قوسا پايعامبار س.ا.ۋ.: «مەن تىيعان نارسەدەن تىيىلىڭدار. ال، بۇيىرعان نارسەنى مۇمكىندىكتەرىڭە قاراي ورىنداڭدار»، دەگەن. دەمەك، ءدىندى قاتتى ۇستانۋ – اسىرا سىلتەۋشىلىكتىڭ باستى بەلگىسى. ال، اسىرا سىلتەۋشى مۇسىلمان كەز-كەلگەن قاندى ارەكەتكە بارۋعا بەيىم بولادى. بۇل حاديستە اسىل ۇستازىمىزعا اينالعان پايعامبار س.ا.ۋ. ءبىزدى دىندە اسىراسىلتەمەي، ونداعى بارلىق پارىزدار مەن شارتتاردى جايمەن، بايسالدىلىقپەن ۇستانۋدى ۇيرەتىپ جاتىر.

سونداي-اق، اللاھ تاعالا بىزگە 3 نارسەنى بۇيىرادى:

1) وزىنە قۇلشىلىق ەتۋدى. 2) جەر بەتىندە تىنىشتىقتا عۇمىر كەشىپ، ۇرپاق قالدىرۋدى. 3) جەكە تۇلعالىق قاسيەتتەردى تاربيەلەۋدى. ەندەشە جاراتۋشىنىڭ بۇيرىعىنا بويسۇنىپ، جەردە تىنىشتىق ورناتۋشىلاردان ءارى جەكە ءناپسىنىڭ جەتەگىندە كەتپەس ءۇشىن ءوزىمىزدى تاربيەلەيتىن مۇسىلمانداردار بولۋعا تىرىسايىق.

پروفەسسور ابيد اس-ساليح – دامانحور ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى

قازىرگى يسلامدى جەلەۋ ەتىپ جۇرگەن تەرروريستەر مەن ەكسترەميستەردىڭ اداسۋىنداعى باستى قاتەلىكتەرى قۇران ماتىندەرىن دۇرىس تۇسىنبەۋدەن تۋىنداپ وتىر. سالدارىنان جەر بەتىندە بەيبىت عۇمىردى قالايتىن 1.5 ملرد مۇسىلماننىڭ ارتىنا كۇيە جاعىلىپ وتىر. ەندەشە مۇسىلماندارعا كەنەدەي جابىسقان دەرتكە قارسى كۇرەستە حالىققا ناسيحات جۇمىستارىن جۇرگىزۋ اسا ماڭىزدى. سەبەبى، تەرىس يدەولوگيانىڭ نەگىزگى ماقساتىن ءتۇسىندىرۋ ارقىلى عانا حالىقتىڭ كوزىن اشۋعا بولادى.

كەز-كەلگەن ادام تابيعاتىنان قىلمىسقا، قاندى ارەكەتكە جاقىن بولىپ تۋىلمايتىنى انىق. سول ءۇشىن ادامنىڭ ساناسىن بىربەتكەي ەتىپ تەرىس باعىتقا بۇرىپ جىبەرۋ ءۇشىن دە كەرىاعار اعىمدار پسيحولوگيالىق جۇمىستاردى جەتىك مەڭگەرگەن. سوندىقتان بۇل تۇرعىدا قارا حالىقپەن پسيحولوگيالىق تۇسىندىرمە جۇمىستارىن دا جەتىلدىرۋ كەرەك.

شەيح ءال-ازھار احمەت تايب

شىن مانىندە جاس ۇرپاق كەز-كەلگەن مەملەكەتتىڭ قورعان قابىرعاسى بولىپ تابىلادى. قانداي جاعداي بولماسىن جاستاردىڭ اداسۋىنا جول بەرىلمەۋى ءتيىس. ولارعا ەكسترەميزم مەن تەرروريزم دەرتىنىڭ قانشالىقتى ءقاۋىپتى ەكەنىن سانالارىنا قۇيۋ كەرەك. جاستار كامەلەتكە تولعان ۋاقىتىندا ولارمەن يسلام مادەنيەتى، احلاقى تاقىرىبىن قامتيتىن كوپتەگەن كەزدەسۋلەر ۇيىمداستىرىلا جاقسى بولادى.

سونىمەن قاتار جاستارعا بوس ۋاقىتتا سپورت، ۇلتتىق ويىندارمەن شۇعىلداناتىن جاعدايلار جاساۋ ماڭىزدى دەپ سانايمىن. بۇعان قوسا عالامتور بەتتەرىن دە دۇرىس پايدالانۋ جولدارىن ۇيرەتەتىن سەمينار-ترەنينگتەر سەكىلدى ءىس-شارالاردى قولعا الۋ كەرەك.   

مۇحاممەد شالان – ۋاقف مينيسترلىگىنىڭ وكىلى

يسلام – ورتاڭعى باعىت ءدىنى. كىمدە كىم ورتاڭعى باعىتتان اۋىتقيتىن بولسا، ءدىننىڭ نەگىزگى جاۋھارلارىنان ماقۇرىم قالادى.

ەكسترەميزم مەن تەرروريزم ارەكەتى قاي جاعىنان الساق تا قوعام اعىمىنا قارسى. بۇل تەرىس يدەولوگيا ادامنىڭ ساناسىن ارباۋ ارقىلى ونى قىلمىسكەر ەتەدى. وسىلايشا مۇنداي يدەولوگيانىڭ دەرتى جەكە ادامنان باستالىپ، ۇلكەن ۇيىمعا اينالادى. قازىرگى تاڭدا «دايش» سەكىلدى يسلام ءدىنىن قارالايتىن تەرروريستىك ۇيىمدى كورىپ وتىرمىز. ول تەك يسلامدى قارالاپ قانا قويماي، بۇكىل مۇسىلمان ەلىندە تىنىشتىقتى بۇزدى جانە مىڭداعان ادامنىڭ جانىن قيدى. يسلام تاريحىندا مۇنداي زۇلمات ۇيىمنىڭ ورىن الۋى – مۇسىلماندار ءۇشىن ۇلكەن قاسىرەت. بۇنىڭ بارلىعى نەگىزگى قاينار بولعان قۇران مەن سۇننەتتى جانساق تۇسىنۋدەن تۋىنداپ وتىر.

وسىنداي دەرتتىڭ كەسىرىنەن جاستاردى ساقتاۋ ءۇشىن الدىمەن وتباسىنداعى تاربيەگە ءمان بەرگەن ءجون. جاس بالالارعا اتا-انالار يسلامنىڭ نەگىزگى ۇستانىمدارىن دۇرىس باعىتتا ۇيرەتۋى كەرەك. ۇيادان ۇشپاي جاتىپ ونىڭ قاناتىن وتباسىندا قاتايتۋ ماڭىزدى. سەبەبى، سىرتتا ونىڭ رۋحاني قاجەتتىلىگىنە جاۋاپ بەرۋشى ءتۇرلى ءدىن اعىمدارى تورلاپ جۇرەدى. سولاردىڭ تۇزاعىنا ءتۇسىپ قالماس ءۇشىن باستاپقى يممۋنيتەتتى وتباسىندا كۇشەيتىپ الۋ كەرەك.

جالعاس اسحات ۇلى، دءىنتانۋشى