نەگىزى مەن وتە يتجاندى اداممىن. اينالامداعى ءيتتىڭ بالالارى مەنى وسىعان سەندىرىپ تاستاعان. باسىندا ءسال-پال كۇماندانىپ، ءوزىمدى از-ماز ىڭعايسىز سەزىنەتىنمىن. ءقازىر قويدىم، سەنىم كۇشىندە. مۇنىڭ ءبىر سەبەبى دەپ ايتايىن، ىشىمدە ءيتىم بار. بۇل الگى قازاقتىڭ تانىمىنداعى «ىشتە ءولىپ جاتاتىن يت» ەمەس. ءتىرى يت! ءوزى سۇمدىق اقىلدى. اينالامداعى كوپ شۋىلداقتاردان گورى وسىنى كوبىرەك تىڭدايمىن. بۇل بايعۇس مەن ولمەي ولمەيدى. ال مەنىڭ ءولۋىم مۇمكىن ەمەس. ويتكەنى ءيتىم ايتادى: «قوجايىن، سەن ماڭگى جاسايسىڭ» دەيدى. دەمەك ءيتىم ەكەۋمىزگە «وزەكتى جانعا..،» دەپ باستالاتىن ماقالدىڭ تۇك قاتىسى جوق. قازاقتار قاراپ تۇرىڭدار... ءبىز ولمەيمىز!
بىلەسىزدەر، ءقازىر مەنەن اسقان دانىشپان، مەنەن وزعان ءبىلىمدار جوق. قالاسام، دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنداعى حالىققا كەڭەس بەرەمىن. جاۋلاسقان جۇرت بولسا، باسۋ ايتاتىن دا – مەن. تىڭدار، تىڭداماس، وندا مەنىڭ شارۋام شامالى، اقىل ايتىپ، جول كورسەتۋدەن جالىقپايمىن. مەنى وسىنداي دەڭگەيگە جەتكىزگەن كىم دەيسىزدەر عوي – اينالامداعى يتتەر. اۋەلگىدە سولاي بولسا، سولاي شىعار، مەنەن اسقان قايسىڭ بار دەپ قويا سالعام. سوسىن بۇلار ەرتەگى جازۋعا كوشتى، باس كەيىپكەر – ءوزىم. ايتەۋىر قوبىلاندى قۇساپ، قارسى كەلگەننىڭ ءبارىن جايراتام دا جۇرەمىن. كىتاپ جازدى... ەسكەرتكىش سوقتى... كينو ءتۇسىردى... بارىنە كوندىم.
سويتسەم، بۇلار... بۇلار ەندى ادامىڭ بىلاي تۇرسىن، مەنى ايۋانعا تەڭەيتىندى شىعارىپتى. وسىنى العاش بايقاعاندا سەلك ەتىپ، اينالاما كوز جىبەردىم. قاراسام، ادام دەپ جۇرگەنىمنىڭ ءبارى يت ەكەن. مىسالى مىناۋ – تۇرپاننىڭ الىپسوعى. تاياقتاپ جاتساڭ، قىڭق دەمەيتىن كوكسوققان. ناعىز ىشىندە يت ءولىپ جاتاتىن ءيتىڭىز وسى. ال اناۋ وتىرعان قۇماي تازى. قاشان كورسەڭ قانشارداي قاتىپ جۇرەدى. ىشكەن-جەگەنىن بىلدىرمەيتىن سۇمپايى. سوندىقتان وزىمنەن الىس ۇستايمىن. مىناۋ – بۋلدوگ. تابەتىن كەرەقارىس ازۋىنان بايقايسىڭ. انەۋ بۇرىشتا كوزى سىعىرايىپ وتىرعان – كاندەك. ال اناۋ – توبەت، ونىڭ ار جاعىنداعىسى – كۇشىك. كىلەڭ ءيتتىڭ اراسىندا جۇرگەن سوڭ، ولار دا مەنى يت دەپ ويلايتىن ءتارىزدى.
– ءتورت اياقتىنىڭ جاراتىلىسىندا ءسىزدىڭ تۇرپاتىڭىز بولەك، ءسىز سەكىلدى يت بۇرىن-سوڭدى بولماعان، ەندى بولا قويۋى دا نەعايبىل، - دەدى ءبىر كۇنى الىپسوق ماعان.
– ءاي، ءيتتىڭ بالاسى، كوزىڭە شەل قاپتاعان ەكەن سەنىڭ..، - دەدىم مەن اشۋعا بۋلىعىپ.
وسى ساتتە ىشىمدەگى ءيتىم قىڭسىلاپ قويا بەردى: «قايتەسىز، ايتا بەرسىن، نەڭىز كەتەدى؟!».
– سوسىن، - دەدىم مەن الىپسوققا ايتا بەر دەگەندەي ىڭعاي تانىتىپ. ول توسىلمادى.
– ءسىز يتجاندىسىز، ءسىز ولمەيسىز، سىزگە بىتكەن جۇرەك ارىستاندا دا جوق.
– جولبارىس پەن قابىلان ءقازىر يت بولماعانىنا وكىنىپ ءجۇر.
سوڭعى ءسوزدى قىستىرعان قارا قانشىق.
كەۋدەم شىمىر-شىمىر ەتىپ، بويىمدى ءبىر جىلىلىق بيلەدى. «ايتتىم عوي، نەڭىز كەتەدى، تىڭداي بەرىڭىز». بۇل – ىشىمدەگى ءيتتىڭ داۋىسى.
ءبىر كۇنى تازا اۋا جۇتايىن دەپ تاۋعا شىقتىم. قاسىما الىپسوقتى الىپ العام. وسىنىڭ «ءومىر بويى ءيتىڭىز بوپ وتەيىنشى» دەيتىن ءوتىنىشى ۇنايدى ماعان. ونىڭ ۇستىنە، ىشىمدەگى حاۋاننىڭ دا وسى دەگەن دە شىعارعا جانى بولەك. باياعىدا «يت ەمەسپىز، ءبورىمىز» دەيتىن بىر-ەكى بۇزىق شىققان ەلىمىزدە. يتتىگىمە سالىپ الىسقىم-اق كەلىپ ەدى، ىشىمدەگى ءيتىم اقىل ايتتى: «قايتەسىز، جۇيكەڭىزدى جۇقارتىپ، ءتىزىمىن يتاتقىشتارعا بەرە سالمايسىز با!». مەن ورىندادىم... ءقازىر بورىلەر جوق، كىلەڭ يتتەر قالدىق.
سونىمەن قويشى، الىپسوق ەكەۋمىز تاۋدا ءجۇرمىز. بايقايمىن، يت بولعان ادام بولعانعا قاراعاندا الدەقايدا جاقسىراق ءارى قىزىقتىراق سەكىلدى. شىنى كەرەك، ءبىر مەزەت يت بولعىم كەلدى. قازاقتىڭ الابايى قۇساپ، ەسىكپەن توردەي جەرگە سوزىلىپ، الاتاۋعا قارادىم. سالا-قۇلاش قۇيرىعىمدى ارقاما اسا سالعام. كوزىمدى وتتاي جاندىرىپ، بۇكىل الەمدى باققان ءيتتىڭ ۇسقىنىنا اۋىسقان ءتۇرىم. از تۇردىم با، كوپ تۇردىم با، بىلمەيمىن، كەنەت قۇيرىعىمنىڭ استىنان جىلىمشى بىردەڭە جۇگىرىپ وتكەندەي بولدى. جالت قارادىم. و، نايساپ، الىپسوق قۇيرىعىمدى جالاپ تۇر.
– ءتايت ارى، كورگەنسىز! «اش ءيتتىڭ ك-تىن سۇق يت جالايدى» دەگەن. سوڭعى ءسوزدىڭ اۋزىما قالاي تۇسكەنىن ءوزىم دە اڭعارماي قالدىم.
– ءسىز اش يت ەمەسسىز، توق ءيتسىز. توق ءيتىڭ بوعى ءدارى دەگەن.
ءدارىسىن قايدام، ءبىراق اناۋسى ۇناپ بارادى. ىشىمدەگى دە ۇلىپ قويا بەردى: «قۇداي ءۇشىن، تيمەڭىزشى!».
– ¬ال، ءدارى بولسا، ەمدەل!
سىلپ-سىلپ. سىلپ-سىلپ. و قۇداي، مۇندايدا عاجاپ بولادى ەكەن-اۋ. ادام كەزىمدە كورگەن ءلاززاتىم مىنانىڭ ءبىر شيرەگىنە تاتىساشى! تۇلا بويىم ءيىپ سالا بەردى. سوسىن... سوسىن انا بالەنى اڭدىدىم، سۋ ىشكەن بولىپ اۋزىن شايقاي ما ەكەن دەگەنىم عوي. ول مەنىڭ ويىمدى كوزىمنەن ءتۇسىندى:
– ءسىزدىڭ قۇيرىعىڭىزدىڭ ءدامى اۋزىمنان كەتپەس ءۇشىن ەندى بەس كۇنگە دەيىن تاماق ىشپەيمىن.
ال كەرەك بولسا! قىزىعى، وسىنىڭ ءبارىن باسقا يتتەر بۇتا-بۇتانىڭ قۋىسى مەن ارشا-ارشانىڭ اراسىنان كورىپ تۇرعان عوي. ەندى ولار اشىق كەتتى: «ءسىزدىڭ قۇيرىعىڭىزعا تۋعاننان ىڭكارمىن»، «ءسىزدىڭ ارتىڭىزدىڭ ءيىسى بۇكىل الەمدە جوق»، «ءبىر جالاسام بولا ما..؟»
مەنىڭ نەم كەتەدى، ەسىكپەن توردەي جەرگە سوزىلىپ، الاتاۋعا قارايمىن دا تۇرا قالامىن...
مىنە، مەنىڭ ءومىرىم وسىلاي ءوتىپ جاتىر. باسقاعا قايدام وزىمە ۇنايدى. بوق جەگەندەردىڭ قانشا جاسارىن كىم ءبىلسىن، بىرەۋى كەتسە، ەكىنشىسى كەلەر، ودان مەنىڭ ارتىم سۋىپ قالمايدى. قۋاناتىنىم، بۇل ءلاززات ماعان ماڭگىلىككە بەرىلگەن. قازاقتار قاراپ تۇرىڭدار، مەن ولمەيمىن!
سانسىزباي نۇربابا
