— وسى كۇنى ايەلىم وزىمە بالە بولدى.
— نەگە؟
— اۋىز اشتىرمايدى.
— نە ءۇشىن؟ نە ديد سوندا؟
— باياعىدا جورا-جولداسىم كوپ بولدى عوي، ونى ءوزىڭ دە بىلەسىڭ.
— ءيا، توپىرلاپ جۇردىڭدەر عوي، كۇللى قازاقستاندى شارلاپ. ال؟
— سول كەزدە قالادا كولىكپەن كەلە جاتامىن. كەيدە قاسىمدا كەلىنشەگىم وتىرادى. ءبىر كەزدە جورا-جولداستىڭ ءبىرى تەلەفون تولعاپ «ءاي، جانبولات، دوڭگەلىگىم جارىلدى. زاپاسكىم جوق. قۇتقار» دەپ جالىنادى. كەيدە قىستىڭ كۇنى قاتتى سۋىقتان بىرەۋىنىڭ اككۋمولياتورى وتىرىپ قالادى. دەرەۋ ماعان تەلەفون تولعايدى دا: «ويباي، جانبولات، ماشينام وتالماي قالدى. تەز جەت. كومەكتەس» دەيدى. سول كەزدە كىلت توقتايمىن دا، كەلىنشەگىمە قاراپ: «جانىم، سەن ترامۆايمەن بارا بەر. كورىپ تۇرسىڭ. دوسىم دالادا قالىپتى. سونى قۇتقارىپ الايىن» دەپ كولىكتەن تۇسىرەمىن دە، «اتتىڭ» باسىن دەرەۋ كەرى بۇرامىن. ءبيبىم ترامۆايمەن كەتە بەرەدى. مەن سورلاپ قالعان دوسىما جاردەم قولىن سوزۋ ءۇشىن اتتانىپ كەتە بارامىن. كولىگى قوزعالىپ، موتورى وتالعانشا باسى-قاسىندا جۇرەمىن.
— ەندى بۇل جاقسى عوي. بوسقا كەتپەگەن ءومىر. ونىڭ نەسى جامان؟
— ج-و-و-و-ق، دۇرىس قوي. ماسەلە كەيىن باستالدى عوي.
— نەدەن؟
— ءبىز كەيىن ءتۇرلى ۇستانىمعا وراي ءومىر جولىندا سان ءتۇرلى سوراپقا ءتۇسىپ جەكە تىرشىلىك باستادىق. سول كەزدە كەي ماسەلەدە كوزقاراسىمىز كەلىسپەي، كەيبىرىمەن ارازداسىپ تا قالدىم. ولار ماعان، مەن ولارعا رەنجىدىم دەگەندەي…
— ال؟ ەندى ءومىر بولعان سوڭ ونداي دا بولادى. ودا تۇرعان نە بار ەكەن؟
— ج-و-و-و-و-ق دۇرىس قوي. ماسەلە مىنادا. ءقازىر سول جورا-جولداستارمەن مۇلدە ارالاسپايمىن.
— ال؟
— كەلىنشەگىم ءقازىر باياعىنى ءجيى ەسىمە سالادى.
— نە ديد سوندا؟
— ول ايتادى. «ەسىڭدە مە؟ باياعىدا «ويباي، دوسىم قينالىپ جاتىر. سوعان كومەكتەسىپ كەلەيىن» دەپ قالادا كورىنگەن جەردە مەنى ءتۇسىرىپ كەتۋشى ەدىڭ. ال، كانە سول دوستارىڭنان تاپقان وپاڭ؟ جەمە-جەمگە كەلگەندە سەنەن سىرت اينالدى. ءقازىر سەنى بىرەۋى ىزدەمەيدى. حابارلاسپايدى. كومەكتەسپەيدى. ال ءومىرىڭدى مەنىمەن ءسۇرىپ كەلەسىڭ. سول كەزدە ورتا جولدا مەنى كولىكتەن ءتۇسىرىپ، كەتىپ قالاتىنىڭ ەسىمە تۇسسە جامان جىنىم كەلەدى. ەندى ءسويتىپ «بىرەۋگە جاردەمگە كەتتىم» دەپ، مەنى جارتى جولدان تاستاپ كەتىپ كورشى، جانىڭدى شىعارايىن» دەپ باياعى قىلىعىمدى بەتىمە باسادى. شىنىمدى ايتسام نە دەرىمدى بىلەي وتىرىپ قالامىن.
— وندا ءبيبىڭ تازا اقىماق ەكەن! «ولەتىن بالا مولاعا قاراي جۇگىرەدى» دەگەندەي قۇريتىن قاتىن ءسوزدى وسىلاي ساپتاپ باستايدى.
— ويباي، نەگە؟ قاتتى كەتتىڭىز عوي؟ مەن شىنىمەن دە ءوزىمدى ايىپتى سەزىنىپ قالامىن ءبيبىم سولاي دەگەندە.
ەندى شەگىنىس جاساپ ديالوگقا تۇسىنىك بەرەيىن. بۇل ويبايلاپ، بەزىلدەپ بيبىسىنەن جەڭىلىپ جۇرگەن پاقىر — ەسكى تانىسىم. جاس كەزىندە راسىمەن دە اقجۇرەك ەدى. بوركىن سۇراساڭ، شاپانىن شەشىپ بەرەتىن. پاقىر ءقازىر دە اقجۇرەك. ءبىر ءىس تاپسىرساڭ اقتابان بولىپ شاۋىپ جۇرەدى. وتە تىڭعىلىقتى. قۇجات پەن قاعازعا ۇقىپتى. ءبىراق كەلىنشەگى ەسەيگەن سايىن ونىڭ الترۋيستىك سەزىمدەرىن قولدان بۋىندىرىپ ءولتىرىپ جاتىر ەكەن. ءسىز ەندى «ءبيبىسىن نەگە اقىماق دەدىڭ؟» دەيسىز عوي…
ول ءۇشىن لوگوتەراپياعا از-كەم شەگىنىس جاسايىق. لوگوتەراپيا سۇراقتى بىلاي قويادى. «ادامنىڭ ۇلىق دارەجەسىن قالاي انىقتايمىز؟ مالدان ارتىق تۇسىن قالاي تابامىز؟ نە قىلساق بيىك ادامي دارەجەسى انىق كورىنەدى؟ قانداي قادامعا بارساق ادامي تىرشىلىكتەن راقات تاۋىپ، شەكسىز شاتتىققا بولەنەمىز؟» ول ءۇشىن ولشەمدى وزگەرتەمىز. ادامعا ارنالعان بيىك ولشەمدى مەجە ەتىپ الامىز. ونى «ادامنىڭ ءوزىن ترانسەندەنسيا جاساۋى» دەيدى. ونىڭ ماعىناسى نە؟ ءمانىسى مىناۋ. ادامنىڭ ءوز شەگىنەن اسۋى. مۇددەسىن ىسىرىپ تاستاۋى. باسقانىڭ باقىتى ءۇشىن قايتپاي كۇرەسۋى.
ەندى ۆيكتور فرانكل بىلايشا تۇسىندىرەدى. ادام باسقا تىرشىلىك يەسى سياقتى تۇيىق جۇيەدە ءومىر سۇرمەيدى. سىرتپەن بايلانىستا بولۋعا مۇقتاج. ياعني ءمان تىستان ماگنيت سياقتى تارتادى. ەت-جۇرەك ار-ۇياتتىڭ كومەگىمەن ءماندى ءدال انىقتاپ، ونىڭ ساۋلەسىنە تارتىلادى. مانمەن قاۋىشىپ، مۇراتىنا جەتكەندە كەۋدەسى شاتتىققا تولىپ، ومىرگە قۇشتارلىعى ارتادى. ءبىتىم-بولمىسى تۇلعا بولىپ قاشالادى. سوندىقتان باقىتتى عۇمىر كەشكىسى كەلگەن كىسى ءوز ىشىندە تۇيىقتالىپ قالماسىن. «وزگەنىڭ قامىن جەۋ» دەگەن ادامي مىندەتىن ءبىر ساتكە ەستەن شىعارماي سەرگەك ءجۇرسىن دەيدى.
ەندى فرانكلدىڭ ويىن قازاقشا مىناداي مىسالمەن تارقاتالىق. تۇيىق سيستەماداعى تىرشىلىك دەپ جۇمىرتقانى الايىق. ونىڭ ىشىندە سارى ۋىز بار. سارى ۋىزدىڭ حيكمەتى – بالاپانعا اينالۋ. بولاشاق بالاپان جۇمىرتقانىڭ ىشىندە سۇيىق فورمادا جابىق جاتادى. جابىق جاتسا دا ءوز ىشىندە ناقتى ءبىر تارتىپكە نەگىزدەلگەن تىرشىلىك جۇيەسى جۇمىس ىستەپ تۇر. ءبىراق بۇل ساعاتى ساناۋلى ۋاقىتشا تىرشىلىك. سارى ۋىز قالاي دا بالاپانعا اينالىپ، جابىق جۇيەدەن شىعۋى ءتيىس. قابىقتى تەسىپ تىسقا شىقپاسا ءبىر كۇنى ءشىرىپ باستايدى. وسىلايشا ساۋ جۇمىرتقا شىرىگەن جۇمىرتقاعا اينالادى. سارى ۋىز بالاپانعا اينالۋ ءۇشىن مىناداي شارت كەرەك. ول – تىستان كەلەتىن جىلۋ. ادەتتە جىلۋدى تىستان تاۋىق بەرەدى. كۇرىك بولعان تاۋىق جۇمىرتقانى ءبىر اي باۋىرىنا باسىپ جاتادى. ىشتەگى سارى ۋىز بەن تىستاعى تاۋىق ۇيلەسىمگە كەلگەندە، سارى ۋىزدىڭ ترانسەندەنسياسى باستالادى. تاۋىق ماگنيت سياقتى سىرتتان تارتادى. سارى ۋىز وعان قاراي ۇمتىلادى. وسىلايشا قۇدايدىڭ قۇدىرەتىمەن بىلجىراعان سارى ۋىز ءۇش-تورت اپتادان سوڭ قاتتى تۇمسىق پەن تىرناققا اينالادى. بۇكىل بولمىسى سۇيكىمدى بالاپان بولىپ مۇسىندەلەدى. سوسىن قابىقتى جارىپ تىسقا شىعادى. مىنە وسى ساتتە ترانسەندەنسيا پروسەسى ءساتتى اياقتالدى دەيمىز.
ادام دا تۋرا سولاي. بۇ دۇنيەگە ءبىرىنشى پەندە بولىپ تۋىلادى. ءتىرى قالۋ ءۇشىن جانتالاسقان يت تىرشىلىك باستالادى. يت تىرشىلىك تە بەلگىلى ءبىر رەتپەن اينالىپ تۇرادى. يت تىرشلىكتىڭ ءوزىن رەتتەۋگە 25-30 جىلداي ۋاقىت سارىپ بولادى. وقۋ وقىپ، ماماندىق الىپ، اياققا تۇرۋعا تىرىسىپ باعامىز. ءبىراق قانشا جەردەن مامىراجاي جاعداي جاساساڭ دا يت تىرشىلىككە ءقاۋىپ ءتونىپ تۇرا بەرەدى. ادام دا تۇيىق سيستەمادا ۇزاق ءومىر سۇرە المايدى. وت باسى، وشاق قاسىنداعى تىرلىگىنە بايلانعان سايىن، رۋحاني الەمى كۇيرەۋگە بەيىم تۇرادى. ونى ەكزيستەنسيالىق فرۋستراسيا دەپ اتايدى. ياعني يت تىرشىلىگى ءىرىپ كەتە جازداپ، دىرىلدەپ زورعا تۇرادى. پەندەنىڭ مىندەتى ورتا جاستان اسقان سوڭ تىستان تارتۋشى لوگوس ساۋلەسىمەن ورتاق ۇيلەسىمگە كەلىپ، يت تىرشىلىكتىڭ «قابىعىن» جارىپ شىعىپ، تۇلعالىق ءومىرىن باستاۋ. ول قوعام الدىندا ءبىر جاۋاپكەرشىلىكتى سەزىنبەسە تۇيىق جۇيەگە اقىرى جۇتىلادى. ءوزىن ءوزى جارىپ شىعىپ، ترانسەندەنسيا جاساماسا پەندە شىركىن «شىرىگەن جۇمىرتقاعا» اينالىپ كەتۋى ابدەن مۇمكىن. بۇل بالەدەن امان قالۋ ءۇشىن وزگەنىڭ قامىن كوبىرەك جەۋگە تۋرا كەلەدى. بۇرىن مىناداي ماقال بار ەدى. «وزىمدىكى دەگەندە وگىز قارا كۇشىم بار. وزگەنىكى دەگەندە اناۋ-مىناۋ ءىسىم بار». ەندى ترانسەندەنسيا جاساۋ ءۇشىن وسى ماقالدى بىلاي دەپ وزگەرتۋگە تۋرا كەلەدى. «وزگەنىكى دەگەندە وگىز قارا كۇشىم بار». ەگەر وسى كوزقاراس ومىرلىك ۇستىن بولىپ كوكىرەككە بەكىسە، شىرىگەن جۇمىرتقاعا اينالۋ قاۋپىنەن قۇتىلامىز.
ومىردە تالاي ءمارت جىگىتتى كوردىك. ولار جاس كەزىندە باسقانىڭ كەرەگىنە جاراۋعا ۇمتىلىپ تۇراتىن. ءبىراق ۇيلەنگەن سوڭ كوبىنىڭ ترانسەندەنسيا قابىلەتى سولا باستايدى. ايەلدەرى ءجيى مازالايدى. كوبى: «وسى سەن-اق بىرەۋ ءوتىنىش ايتسا، جۇرەگىڭدى الا جۇگىرەسىڭ. ولار دا سەنىڭ وتكاز بەرمەيتىنىڭدى ابدەن ءبىلىپ العان. قاجەت كەزىندە پايدالانادى دا، تىرلىگى بىتكەن سوڭ ۇمىتىپ كەتەدى. ەسەبىڭە مىقتى بولساي. ءقادىرىڭدى بىلەتىن ادامعا عانا قول ۇشىن سوز» دەپ ءبىراز «تاربيەلەيدى». وسىلايشا كۇيەۋلەرى وزگەرەدى. بۇرىنعىداي ءوزىن تۇراقتى ترانسەندەنسيا جاسامايدى. سالىستىرىپ ايتساق: جۇمىرتقانىڭ سارى ۋىزى ءتىرى بالاپانعا اينالىپ، تىسقا شىعۋدىڭ ورنىنا تۇيىق سيستەمادا وزگەرىسسىز جاتىپ قالادى. البەتتە مۇنىڭ سوڭى شىرۋگە ۇلاسادى. سول سياقتى ەر ازامات وزگەگە ءومىرىن ارناۋعا قابىلەتتى قاسيەتىن قولدان تۇنشىقتىرادى. ۇيىنەن شىقپايتىن جالقاۋعا اينالادى. اقىماق قاتىنعا سونداي ەركەك ۇنايدى. وسىدان كەلىپ «قاتىننىڭ سورلىسى ەر قوريدى. ەركەكتىڭ سورلىسى جەر قوريدى» دەگەن اڭگىمە شىعادى. ەندى ونداي ەركەك ءارى كەتسە قايىن جۇرتى كەلگەندە عانا شارشاماي شاپقىلاۋى مۇمكىن. ارينە ول ءىسى بيبىسىنە مايداي جاعادى. ءبىراق ول ءبارىبىر تۇيىق سيستەمانىڭ شىرماۋىنا شاتىلادى. عايىپتان تارتۋشى لوگوس جايىنا قالادى. تىستان تارتاتىن ءمان جوق. حيكمەت كەۋدەسىنە عايىپتان ساۋلە قۇيىلمايدى. كوكىرەك كوزى بىتەلگەن سايىن، پەندە شىركىن الاسۇرىپ بۇ دۇنيەگە سىيماي كەتەدى. ونداي كەزدە كوبى جورا جولداستارىمەن كافەگە، ساۋناعا، جينالىپ الىپ سىرا ءىشۋدى داستۇرگە اينالدىرادى. وسىلايشا ىشتەي ءىرۋ باستالادى.
حوش، سونىمەن الدىڭعى ديالوگقا قايتا ورالامىز. مەن:
— بيبىڭە ايت. باسى ىستەسە ولاي جاساماسىن. وزگەنىڭ مۇقتاجدىعى دەگەندە الىپ ۇشىپ تۇراتىن ترانسەندەنتتى قاسيەتىڭدى قىرىقپاسىن. قۇر بوسقا سەنى رۋحاني كۇيرەتىپ تىنادى.
— سوندا نە دەيىن؟
— ءبۇي دە. سەن مەنى ۇيگە قاماعانمەن ءبارىبىر باقىتتى بولا المايسىڭ. مەن ءتۇپتىڭ تۇبىندە تۇيىق سيستەمادا قامالىپ، ءبارىبىر شىرىگەن جۇمىرتقاعا اينالامىن. ودان دا باسقانىڭ كەرەگىنە جاراپ، كەۋدەمدى مانمەن تولتىرىپ، رۋحاني عۇمىر كەشەيىن. سوندىقتان ءالى دە دوستارىم قيىندىقتا حابارلاسىپ جاتسا، سەنى كولىكتەن ءتۇسىرىپ، تاعى دا اۆتوبۋسقا وتىرعىزىپ جىبەرۋىم مۇمكىن. ەش رەنجىمە. بۇل ءومىر ءسۇرۋدىڭ ەڭ ۇتىمدى جولى دە.
— بولدى. ءسىز ايتتى ديم.
— ايت. مەن ايتتى دە.
— ايتام! كەتتىم، — دەدى دە ۇيىنە شاتتانا اتتاندى.
PS: ءقازىر ءبارى «نورما». ەسكى تانىسىم ونەگەلى ءومىرىن ءسۇرىپ جاتىر. ونىڭ ەسكى دوستارى ازىرشە كومەك سۇراعان جوق. ءبيبىسى دە ورتا جولدا ماشيناسىنان ءتۇسىپ قالىپ، جاياۋ جۇرگەن ەمەس. ءبىراق ءبيبىسى اقىلعا تەز كەلدى. كەز كەلگەن ساتتە كولىگىنەن ءتۇسىپ قالىپ، ءارى قاراي اۆتوبۋسپەن كەتە بەرۋگە ىشتەي دايىن ءجۇر))))
ەندى مىناداي قورتىندى جاسايمىز. «ادامدى تۇيىق سيستەماعا ايەلدەر عانا قامايدى» دەپ تانىمايمىز. كەيدە كەرىسىنشە دە بولا بەرەدى. ياعني، كۇيەۋى اقجۇرەك ايەلىن جابىققا قامايدى. ياعني سىرتتاعى لوگوس ساۋلەسىنىڭ ايەلىنىڭ كەۋدەسىنە قۇيىلۋىنا كۇەيەۋى كەدەرگى كەلتىرەدى. ول كەزدە دە ادامنىڭ بولمىسىنا قاتەر تونەدى. سوندىقتان ەرى مەن ايەلى «تۇيىقتالىپ قالمايىق» دەپ ساقتانىپ تۇرعانى ابزال. ەكەۋى قول ۇستاسىپ لوگوسقا بىرگە تارتىلسا تىپتەن جاقسى!

سانجار كەرىمباي، «لوگوتەراپيا نەمەسە ومىرگە قۇشتارلىق» كىتابىنان