ازاماتتىق قوعام دەگەنىمىز نە؟ ونىڭ قازاقستانداعى قالىپتاسۋ جولدارى قانداي؟ ارينە مۇنى اركىم وزىنشە تۇسىنەدى. دەسەك تە، ءوزىنىڭ اتازاڭى مەن قولناسىتاعى زاڭدارىمەن ءومىر سۇرنەتىن ءار ءبىر قازاقستان ازاماتىنىڭ ءومىر ءسۇرۋ بوستاندىقتارى ەركىن. ال ەركىندىك دەگەنىمىز نە؟  بايبالام سالىپ، كوشەگە شىعىپ، پىكىرىن ايقايمەن ءبىلدىرۋ ەمەس. ەلدەگى كەز كەلگەن  ادام ءوز بوستاندىعى ءۇشىن كۇرەسە الادى. ءبىلىم الۋىنا، پىكىرىن بۇقارالىق اقپارات قۇرالدارىندا بىلدىرۋگە قۇقى بار. ەلدەگى بولىپ جاتقان ءارتۇرلى ساياسي وقيعالاردان ولار ەشقاشان تىس قالا المايدى. ال اقيقاتىنا كەلسەك ازاماتتىق قوعام قالىپتاستىرۋ ەلىمىزدىڭ نەگىزگى ساياساتىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى.

مەملەكەت ەلدە تۇراتىن ازاماتتاردىڭ بارلىعىنا، ياعگي دىنىنە دىلىنە، جىنىسىنا، ۇلت، ناسىلىنە قاراماستان مۇمكىندىك بەرىپ وتىر. دەمەك ازات قوعامدا ازاماتتىق ۇستانىمىڭدى پىكىرۋگە قۇقىڭ بار. مۇنى جوققا شىعارۋعا بولمايدى. ءقازىر ءوز پوزيسياڭدى بىلدىرۋگە ەشكىم كەدەرگى جاسامايدى. ءبىر عانا مىسال، مەملەكەت باسشىسى  قاسىم-جومارت توقايەۆتىڭ جارلىعىمەن پرەزيدەنت جانىنان ۇلتتىق قوعامدىق سەنىم كەڭەسى قۇرىلدى. تامىز ايىنىڭ سوڭىندا ونىڭ العاشقى وتىرىسى وتپەك. بۇل كەڭەسىپ كەتە سالاتىن جيىن ەمەس.، قوعامداعى ەڭ كۇيىپ تۇرعان ماسەلەلەر ءسوز بولادى، ۇلتتىق كەڭەسكە مۇشە ازاماتتار قوعامنىڭ قازىرگى ەڭ بەلسەندىلەرى دەسە دە بولادى. سوندىقتان بۇل جەردە كوپ نارسە تالقىعا الىناتىنى ءسوزسىز. بۇل حالىقتىڭ دا كوڭىلىنەن شىعادى دەگەن ويدامىز.

جالپى كەيبىرەۋلەر قازاقستان قوعامىندا دەموكراتيالىق قاعيدالاردى تەزىرەك ورناتۋ ءۇشىن جەدەل ىسكە كىرىسۋ قاجەت دەپ ەسەپتەيدى. جالپى دەموكراتيالىق قۇندىلىقتار ءبىر كۇندە ورناي سالمايدى. وعان ۇزاق جىلدار ۋاقىت قاجەت. قوعام قالاي داميدى، ارينە ءوز زاڭدىلىعىمەن. تەك سول جولدا ازاماتتىق ۇستانىمىڭدى ايقىن ءبىلدىرىپ، بەلسەندىلىگىڭدى بىرگە ءبىلدىرىپ وتىرۋىڭ قاجەت.  ءبىراق قانداي جاعدايدا دا ەركىندىگىڭدى، پىكىرىڭدى انىق بىلدەرسەڭ دە، ءبىر نارسەنى ۇمىتپاۋىڭ كەرەك. ول جەردە تەك قانا زاڭ ۇستەمدىك ەتەدى. زاڭنان بيىك ەشكىم جوق. زاڭ حانعا دا، قاراشاعا دا بىردەي.

ارينە مەملەكەت ادامداردىڭ ەركىن ءومىر ءسۇرىپ، ولاردىڭ بوستاندىعىن قامتاماسىز ەتەدى. پرەزيدەنت ازاماتتاردىڭ قاۋىپسىزدىگىنە كەپىلدىك بەرەدى. ال ازاماتتار نە ىستەيدى؟ ولار مەملەكەتتىڭ گۇلدەنىپ، دامىپ، كوركەيۋىنە وزدەرىنىڭ ۇلەسىن قوسادى.

ازاماتتىق قوعامدا مەملەكەتقۇرۋشى ۇلت نەگىزگى ءرول اتاقارادى. مىسالى، قازاقستاندا ۇلەس سالماعى 70 پايىزعا جەتكەن قازاق ۇلتى قازىرگى ۋاقىتتا ەلىمىزدەگى تۇراقتىلىق پەن تىنىشتىقتىڭ باستى كەپىلى بولىپ وتىر. مۇنى ەشكىم دە جوققا شىعارا المايدى. راسىن ايتۋ كەرەك،. بۇگىنگى تاڭدا ەلەمىزدەگى باسقا ۇلتتار مەن دياسپورالار وسى قازاق ۇلتىنىڭ اينالاسىنا توپتاسىپ وتىر. ەلباسى جارلىعىمەن سوناۋ 1990 جىلداردىڭ ورتاسىندا قۇرىلعان قۇرىلعان قازاقستان حالقى اسسامبلەياسى بۇگىنگى تاڭدا ەل ساياساتىن جۇرگىزۋدە نەگىزگى ءرول اتاقارىپ وتىر. ەلىمىزدە تۇراتىن باسقا دياسپورا وكىلدەرى ەشقانداي قىسىم كورىپ جاتقان جوق. ولار پىكىرىن ەركىن بيۋىلدىرە الادى. پارلامەنت ماجىلىسىندە ولاردىڭ ءوز مىنبەرى بار. پرەزيدەنت جارلىعىمەن 9 ادام، ياعني 9 دياسپورا وكىلى ماجىلىسكە دەپۋتات بولىپ سايلانادى. اسسامبلەياعا ەرەكشە مارتەبە بەرىلگەن. دەمەك ازاماتتىق قوعامدى قالىپتاستىرۋدا قازاقستانداعى وزگە ۇلتتار مەن ۇلىستار دا ساياسي، الەۋمەتتىك بەلسەندىلىگىن كورسەتىپ وتىر.

ءبىر عانا مىسال، 2015 جىلى ەلباسى نۇرسۇلتان نازاربايەۆ  «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىن جاريالادى. اتالعان باعدارلامانىڭ ماقساتى وتە ۇلكەن. قوعامدى ىزگىلەندىرۋ، قازاقستاندى الەمدەگى ەڭ دامىعان 30 مەملەكەتتىڭ قاتارىنا ەندىرۋ. دەمەك. بۇل – ستراتەگيالىق قۇجات. ەلدىڭ دامۋى وسىنداي باعدارلامانىڭ نەگىزىندە جۇزەگە اسادى. ارنايى جوبالار دۇنيەگە كەلەدى. وسىعان بايلانىستى ارنايى زاڭدار قابىلدانادى. دەمەك، زاڭدى دا جاسايتىن ادام. ال ازاماتتىق قوعامدى دا قالىپتاستىراتىن دا–ادام.

بۇدان شىعاتىن ءتۇيىن، قازاقستان قۇقىقتىق زايىرلى مەملەكەت قۇرۋ جولىندا ۇلكەن بەلەستەردى باعىندىرىپ جاتىر. بۇل ۇزاق تا كۇردەلى پروسەسس. ءبىراق ەڭسەرىلەتىن بەلەس.

بەك بايتاس