جامبىل جەرىندە تاريحى ەرتە داۋىردەن باستالىپ كۇنى بۇگىنگە دەيىن ادامزات بالاسى مەكەن ەتىپ جاتقان تاريحي ورىندار از ەمەس. سونىڭ ءبىرى جانە بىرەگەيى قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەرى كارتاسىنا جەرگىلىكتى ماڭىزعا يە نىسان رەتىندە ەنگىزىلگەن مەركى قالاشىعى. ورتا عاسىرلاردا گۇلدەنىپ، كەمەرىنە كەلگەن قالاشىق كەيىننەن موڭعول شاپقىنشىلىعى تۇسىندا جەرمەن جەكسەن ەتىلگەن. ال قوقان حاندىعى تۇسىندا بۇل قالاشىق قايتا قالپىنا كەلتىرىلىپ، وڭىردەگى ءىرى باسقارۋ اكىمشىلىك ورىنعا اينالدى، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى.
مەركى قالاشىعى جايىنداعى مالىمەتتەر جۇڭگو، اراب تاريحشىلارىنىڭ جازبالارىندا كوپتەپ كەزدەسەدى. سيۋان-سزيان ەسىمدى جۇڭگو جىلناماشىسى مەركىنى شۇرايلى جەر دەپ سيپاتتاسا، اراب جيھانكەزى ۋبەيداللاح يبن ابداللاح يبن حوردادبەك مەركىنى كەرۋەن جولدارى بويىندا ۇلكەن ەلدى مەكەن دەپ اتاعان.
مەركى قالاشىعىنا العاشقى زەرتتەۋ جۇمىستارىن شىعىستانۋشى ۆ.ۆ.بارتولدتىڭ ەكسپەدياسى جۇرگىزدى. ارادا 40 جىل وتكەن سوڭ نىسانعا كسرو عىلىم اكادەمياسى ماتەريالدىق مادەنيەت تاريحى ينستيتۋتىنىڭ جەتىسۋلىق ارحەولوگيالىق ەكسپەديسياسىمەن ا.ن.بەرنشتام زەرتتەگەن. سونداي-اق تانىمال ارحەولوگ كارل بايپاقوۆ تا قالاشىقتىڭ تاريحىن، ونىڭ ءومىر ءسۇرۋ كەزەڭدەرى سىندى دەرەكتەردى انىقتاۋعا تىرىستى. مۇنداي عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستارى 2007 جىلعا دەيىن جالعاستى.
زەرتتەۋ ناتيجەلەرى مەركى قالاشىعىنىڭ ورتا عاسىرلاردا ىرگەتاسى قالانعانىن دالەلدەپ بەردى. قالا بيىك قامالداردىڭ قورشاۋىندا بولعان. ءارى ونىڭ ىشكى بولىكتەرى دە ءوزارا قامالدارمەن ءبولىنىپ تۇر. ۇلى جىبەك جولى بويىنداعى بۇل كونە شاھار ەجەلدەن ساۋدا-ساتتىقتىڭ جالپى ەكونوميكالىق بايلانىستىڭ نەگىزگى قاقپاسىنا اينالعان. سونداي-اق مۇندا ەگىنشىلىك، باۋ-باقشا داقىلدارىن ەگۋ مادەنيەتىمەن بىرگە كوشپەلى مال شارۋاشىلىعىنىڭ دا وزىق ۇلگىسى قالىپتاسقان. مەركى قالاشىعى ماڭىنداعى مال باعۋشىلار بالقاش پەن مويىنقۇم قىستاۋلارىن قىستاعان. مەركى قالاشىعىن ءارتۇرلى تاريحي كەزەڭدەردە ساقتاردان باستاپ تۇرگەشتەر، قارلۇقتار،قىپشاقتار، قازاقتار مەكەن ەتكەن. ساۋدا-ساتتىقتىڭ، قولونەرمەن، ساۋلەت مادەنيەتىنىڭ ءىرى ورتالىعى بولۋىمەن ىرگەتاسى VII عاسىردا قالانعان مەركى قالاشىعى قۇلان، بالاساعۇن، اسپارا قالاشىقتارىمەن بىرگە تاراز سىندى ۇلكەن قالانىڭ دامۋىنا اسەر ەتە العان ءىرى مادەني ورتالىققا اينالدى.
پىكىر قالدىرۋ