يۋنەسكو-نىڭ بۇكىلالەمدىك مۇرالار تىزىمىنە ءارى قازاقستاننىڭ كيەلى جەرلەر كارتاسىنىڭ تىزىمىنە وڭىرلىك قاسيەتتى ورىن رەتىندە الىنعان قۇلان قالاشىعى بىرنەشە تاريحي قاتپاردان تۇرادى. وسى قاتپارلاردان ولكە تاريحىنىڭ ءار كەزەڭىنە جاتاتىن حان سارايى مەن عيباداتحانا جانە يسلام وركەنيەتىنە جاتاتىن زيرات ورنى دا تابىلعان. ءارى بۇل كونە زاماننان بەرى ماڭىنا ادامزات بالاسى قونىستانعان بىردەن-بىر تاريحي جادىگەر سانالادى، دەپ جازادى Qamshy.kz اقپارات اگەنتتىگى.
ويتكەنى تاريحي قۇلان قالاشىعى ت.رىسقۇلوۆ اۋدانىنىڭ ورتالىعى سانالاتىن قۇلان اۋىلىنىڭ ماڭىندا ورنالاسقان. مۇندا سوڭعى رەت اكادەميك كارل بايپاقوۆتىڭ جەتەكشىلىگىمەن قازبا جۇمىستارى جۇرگىزىلدى.
ءوز زامانىندا قۇلان ۇلى جىبەك جولى بويىنداعى ۇلكەن قالا بولعان.قالاشىق ورنىنا سوڭعى رەت جۇرگىزىلگەن ارحەولوگيالىق قازبا جۇمىستار بۇل ورىننىڭ ءۇش تاريحي قاباتتان تۇراتىنىن انىقتادى. ماسەلەن قالا جۇرتىنىڭ العاشقى قاباتىنان XVII-XVIII عاسىرلارعا جاتاتىن زيرات تابىلعان. ادامدى جەرلەۋ داستۇرىنە قاراپ عالىمدار بۇل زيراتقا يسلام ءدىنىن قابىلداعان ادامنىڭ جەرلەنۋى مۇمكىن ەكەنىن ايتتى. قالاشىقتىڭ ەكىنشى تاريحي قاباتى قاراحان داۋىرىنە جاتادى. بۇل شاماممەن ءحى-حىى عاسىرلاردىڭ شاماسى. ارحەولوگتار قازبا جۇمىستارى كەزىندە سول عاسىرعا جاتاتىن تۇرعىن ءۇي ورىندارىنىڭ بولمەلەرىن اشقان. ال قازبا جۇمىستارىنىڭ ەڭ تومەنگى قاباتىندا حان سارايى مەن عيباداتحانانىڭ ورنى تابىلعان.
–قۇلان قالاشىعى ورنىنداعى عيباداتحانانىڭ قابىرعاسىنىڭ اق ءتۇستى بوياۋمەن سىرلانعان. ءارى سىرلانعان قابىرعالارعا جاۋىنگەرلىك كيىم كيگەن، تۇلپارعا ءمىنىپ قولىنا قىلىش ۇستاعان ادامداردىڭ سۋرەتتەرى سالىنعان. سۋرەتتەردەگى سىزبا تۇرىندە سالىنعان تازى يتتەر مەن قۇستاردىڭ بەينەلەرى ەجەلگى زاماندىق ۇلگى سانالادى. عيباتحانانىڭ قابىرعالارىنىڭ كەي تۇسىنا ويۋ-ورنەكتەرمەن بەزەندىرىلگەن ،–دەيدى ارحەولوگ سەرىك شايمەردەن ۇلى.
سونداي-اق قالاشىقتىڭ ەڭ تومەنگى بولىگىنە جۇرگىزىلگەن قازبا جۇمىستارى كەزىندە وندا سىپالاردىڭ ورنى انىقتالدى. سىپا دەپ ەسكى قازاق ۇيلەرىندەگى ادام وتىراتىن ورىندى اتايدى. سايكەسىنشە قۇلان قالاشىعى بيلەۋشىسىنىڭ سىپاسى بيىكتەۋ ەتىپ سالىنعان. جانە وعان باسقا ادامدار ارنايى باسپالداق ارقىلى شىعاتىن بولعان. حان سىپاسىنان كەيىنگى تومەندەۋ سىپالاردى عالىمدار ۋازىرلەرگە ارنالۋى مۇمكىن دەپ بولجايدى. قازبا جۇمىستارى كەزىندە وسى سىپالاردى جارىقتاندىرۋعا قولدانىلعان شامداردىڭ ورنى دا تابىلدى. سونىمەن قاتار قالاشىقتىڭ ءار بولىكتەرىنەن اس ءۇي جابدىقتارى دا تابىلعان. بۇل جادىگەرلەر ارنايى عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارىن جۇرگىزۋ ماقساتىندا نۇر-سۇلتان قالاسىنداعى ۇلتتىق مۋزەيگە جونەلتىلدى. جانە عىلىمي زەرتتەۋ جۇمىستارى اياقتالعان ولاردىڭ كەيبىرى وب-لىستىق تاريحي-ولكەتانۋ مۋزەيى مەن «ەجەلگى تاراز» قورىق-مۇراجايىنىڭ ەنشىسىنە بەرىلۋدە.
پىكىر قالدىرۋ