سايتىمىزدا: "تاۋەلسىزدىك مەرەكەسىن كىم قالاي تويلايدى؟" دەگەن سۇراق توڭىرەگىندە جۇرگىزىلگەن ساۋالناما جاۋاپتارىن جاريالاعان ەدىك. وزدەرىڭىز كۋا بولعان سان ءتۇرلى پىكىردىڭ ىشىندە ءوز ۇلتىنا بەي-جاي قارامايتىن ءار قازاقتىڭ شامىنا تيەتىن سوزدەر دە ايتىلدى. "سىيعا - سىي،  سىراعا - بال" دەمەكشى، قاي مەملەكەتتە ءومىر سۇرسەڭ دە ونىڭ ءسالت-داستۇرىن، قاستەرلى مەرەكەلەرىن سىيلاي ءبىلۋ پارىز. ماسەلەن، الماتى تۇرعىنى رومان كوشكۋليدىڭ: "شىندىعىن ايتقاندا مەرەكە مەن ءۇشىن ەمەس، سوندىقتان  وعان تۇكىرگەنىم بار. سىزگە ءدال وسىلاي دەپ جاۋاپ بەرىپ تۇرعان ءبىرىنشى ادام ەمەس شىعارمىن" دەگەن سوزدەرى ونىڭ ءوزى سياقتى ورتاسىنىڭ تۇسىنىگىن جەتكىزىپ تۇر.  

قازاقستاندا تۋىلىپ، ونىڭ تىلىنە مۇرنىن شۇيىرە قاراپ، "تاۋەلسىزدىك" كۇنىنە پىسقىرعانى بار جاستار ءوسىپ كەلە جاتسا، بۇل ەڭ اۋىر قاسىرەت ەمەس پە؟

وزگە ۇلتتى قويعاندا،  ءوز قازاعىڭ ءبىر سۇراققا جاۋاپ بەرۋگە قينالىپ: "ۋاقىتىم تىعىز" دەپ دۇكەن ارالاۋى، ولاردىڭ قانشالىقتى قايىرىمسىز ەكەندىگىن كورسەتەدى. كەشەگى قان توگىسپەن جەتكەن مىنا بەيبىت كۇننىڭ ءبىر مينۋتىن قيماۋ كەشەگى جەلتوقساندا قۇربان بولعانداردىڭ ارۋاعىن قورلاۋ.

 اسىر سالىپ، ويىن-ساۋىق قۇراتىن مەرەكە بولماسا دا، "التى الاشتىڭ جۇرتى جينالىپ "جەلتوقسان" قۇرباندارىنا قۇران باعىشتايتىن ازالى كۇن. "ءولى رازى بولماي، ءتىرى بايىماس"، ءار جىلى الماتىدا بۇل كۇن ىرىڭ-جىرىڭمەن اياقتالادى.

 17 جەلتوقسان كۇنى مونۋمەنتكە گۇل شوقتارىن قويۋعا كەلگەن جۇز-ەكى ءجۇز ادامنىڭ قاراسى كورىنىپ، جىلداعىداي مۇحتار شاحانوۆ ءسوز سويلەدى. "اتتان!" سالعان امانتاي قاجى قۇران وقىپ، الماتى قالاسىنىڭ اكىمشىلىگى اتىنان اشىلعان جيىندا: جەلتوقسان قۇرباندارىن ەسكە الىپ، ەڭ الدىمەن جەلتوقسانشىلار، ارتىنان جاستار گۇل شوقتارىن قويدى.

مۇحتار شاحانوۆ: "جەلتوقسان كوتەرىلىسىندە 168 ادام قازا بولدى. كەزىندە ءبىز كوميسسيا قۇرىپ سونىڭ مالىمدەمەسىن جاريالادىق. كوتەرىلىس توڭىرەگىندە تولىپ جاتقان لاڭدار جاتىر، ءالى كۇنگە دەيىن ول تەكسەرىلگەن جوق، مەملەكەت نازار اۋدارعان جوق. وسىعان كىنالى 41 ادامنىڭ ءاتى-جونىن گازەتكە جاريالادىق. ءتيىستى ماسەلەلەر قويدىق. تىپتەن، سوۆەتتەر وداعىنا گورباچيەۆتىڭ بيلىگى ءجۇرىپ تۇرعان  كەزدىڭ وزىندە كپس ورتالىق كوميتەتىنىڭ ساياسي بيۋروسىنا جانە سونى باسقارعان ادامنىڭ اتىنا سىن ايتتىق. جەلتوقسان كوتەرىلىسىن ەسكە الماۋ، ونى ۇمىتۋ بۇل كۇناعا بارا بار. ول حالقىمىزدىڭ ۇلى رۋحاني جەڭىسى،  رۋحاني بايلىعى، رۋحاني پاراساتى، رۋحاني شىندىعى، سول شىندىق بيىگىنەن كورىنۋگە جازسىن!" دەگەن ۋىتتى ءسوزىن ادەيى قويىلعان مۋزىكا ءۇنى ءۇزىپ جىبەردى. ححI عاسىردا ءومىر سۇرسەك تە، شاحانوۆتىڭ اۋزىنا توسار ميكروفونعا جارىمادىق.

وسىدان كەيىن اعا-اپكەلەرىمىز قان توككەن قاسيەتتى الاڭعا بارىپ تاعى دا قۇران باعىشتاپ، گۇل شوقتارى قويدىق.وسى جەردە جارىلقاپ قالىباي نالىپ تۇرىپ بىلاي دەدى: "ات اربانىڭ الدىندا جەگىلگەن پار اتتار بولسا، ونىڭ ارتىنا ەرگەن ارباسى بولادى. اتتى حالىق وزىنە سايلاپ الىپ، الدىنا جەگىپ: "ءشۇۋ!" دەپ ايداپ وتىرۋى كەرەك قوي. وكىنىشكە وراي، بىزدە كەرىسىنشە ارتتاعى وتىرعان قوجايىندارىن اتتار بيلەپ كەتتى. قالاي بۇرام دەسە سولاي الىپ كەتەدى. حالىق مال بولىپ كەتتى. ءوزىمىزدىڭ تويلاردىڭ تويى، مەرەكەلەردىڭ مەرەكەسى نەمەسە تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن كۇندى اتاپ وتۋگە دە شاماسى جوق. قازاقستاننىڭ تۇكپىر -تۇكپىرىنەن كەلىپ، 17 جەلتوقسان كۇنى ميلليون حالىق تۇرىپ، تاۋەلسىزدىكتىڭ قالاي كەلگەنىن، ەندى قالاي ءجۇرۋىمىز كەرەك، قانداي باعىت ۇستاۋ كەرەكتىگىن، ءبىز ءۇشىن نە نارسە قۇندى نە نارسە قۇنسىز ەكەنىن ايتۋىمىز كەرەك ەدى. وكىنىشكە وراي، ونداي بىزدە سانادا جوق. سول حالىقتىڭ وزىنەن قورقاتىن، ساناعا جەتكىزبەي وتىرعان بيلىك بار".

ايتىپ-ايتپاي نە كەرەك، ءبىر قازاقستان ەمەس، 11 وداقتاس رەسپۋبليكانى وياتىپ، بوستاندىق الۋدىڭ باستاماسى بولعان 1986 جىلعى كوتەرىلىس تاريحتا التىن ارىپتەرمەن جازىلۋى ءتيىس. ارادا 27 جىل وتسە دە، تاۋەلسىزدىگىمىزدى الىپ بەرگەن كۇنى قىرعىن بولارداي، الماتىداعى ستۋدەنتتەر جاتاقحانالارىنىڭ بارىندە: "16 جەلتوقسان كىم نە ىستەيدى، قايدا بولادى؟" دەگەن تەكسەرىستەر جۇرەدى. "جاڭاوزەن" كوتەرىلىسىن دە قوسا ايتاتىن بۇل كۇنى  بيلىكتىڭ نەدەن قورقاتىنى بەلگىسىز. كەرىسىنشە، حالىقتىڭ باسىن قوساتىن ايتۋلى كۇن بولىپ قالىپتاسسا يگى ەدى.