قازاقستاندا ەندى مينيسترلەر مەن اكىمدەردەن باستاپ، جوعارى وقۋ ورىندارىنىڭ رەكتورلارىنا دەيىن ەل الدىندا ەسەپ بەرەتىن بولادى. بۇل تۋرالى قامشى پورتالى ايقىن-اقپاراتقا سىلتەمە جاساي وتىرىپ حابارلايدى.

ويتكەنى بۇلاردىڭ بارلىعى بيۋدجەتتى، ەل قارجىسىن ميللياردتاپ جۇمساۋدا. الايدا ءار ميلليوننىڭ قايدا كەتىپ جاتقانىن سالىق تولەۋشىلەر بىلمەيدى. پارلامەنتكە «100 قادام» ۇلت جوسپارى اياسىندا ەنگىزىلىپ جاتقان جاڭا زاڭدار توپتاماسى وسى ولقىلىقتىڭ ورنىن تولتىرۋعا ءتيىس. سونىڭ ءبىرىن «نۇر وتان» پارتياسى مەن ماجىلىستەگى «نۇروتاندىق» دەپۋتاتتار ازىرلەدى.

پارلامەنتتە «اقپاراتقا قول جەتكىزۋ تۋرالى» زاڭ جوباسى بويىنشا جۇمىس باستالىپ كەتتى. ەل تاريحىندا بۇرىن-سوڭدى بولماعان وسى جاڭا جوبانى ونىڭ اۆتورلارىنىڭ ءبىرى، ءماجىلىستىڭ حالىقارالىق ىستەر، قورعانىس جانە قاۋىپسىزدىك كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى ماۋلەن اشىمبايەۆ تانىستىردى. 
–اقپارات جاسىرىلاتىن، وعان حالىقتىڭ ءبارىنىڭ بىردەي قولى جەتە بەرمەيتىن جەردە جەمقورلىق تامىر جايادى! – دەدى ماۋلەن ساعاتحان ۇلى. –قازاق­ستاندا اقپارات مۇددەلى بارلىق تاراپتار ءۇشىن تەڭ دارەجەدە قولجەتىمدى بولۋعا ءتيىس! 
ونىڭ حابارلاۋىنشا، ءبىز ۇمتىلىپ وتىرعان 30 دامىعان مەملەكەتتە قابىلدانعان 3 نەگىزگى قاعيدات ەلىمىزدە ومىرگە جولداما الادى: 
–بۇلار «مولدىرلىلىك»، «ەسەپ­تىلىك» جانە «تارتىلۋ­شىلىق» قاعيداتتارى. «ءمولدىر­لىك» مەم­لەكەتتىك ورگاندار قىزمەتىنىڭ اشىقتىعىن، ولار­دىڭ شەشىم قابىلداۋ پروسەسىنىڭ ايقىن­دىعىن قاراستىرادى. «ەسەپتىلىك» بويىنشا بارلىق مەمورگاندار قوعام، حالىق الدىندا ەسەپتى بولۋعا ءتيىس. ونى قامتاماسىز ەتۋدىڭ ناقتى تەتىكتەرى تۇزىلگەن. «تارتىلۋ­شىلىق قاعيداتى» بويىنشا ازاماتتار بيلىكتىڭ ءوز بەتىنشە شەشىم قابىلداۋىن نە قيمىل­داۋىن جاي باقىلاۋمەن شەكتەلمەي، ۇكىمەتتىڭ شەشىمىن تۇزۋگە دە بەلسەندى قاتىسادى. «اقپاراتقا قول جەتكىزۋ تۋرالى» زاڭى وسى ءۇش قاعيداتتى جۇزەگە اسىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى، – دەدى م.اشىمبايەۆ. 
جوبانى ازىرلەۋ كەزىندە بۇۇ دامۋ باعدارلاماسى ۇيىمىنىڭ، ەقىۇ-نىڭ، بارلىق دامىعان ەلدەر مۇشە «ەكونوميكالىق ىنتىماقتاستىق جانە دامۋ ۇيىمى­نىڭ» ساراپشىلارىنىڭ اقىل-كەڭەستەرى ەسكەرىلگەن كورىنەدى. ەۋروپالىق جانە امە­ريكالىق ەلدەردىڭ قولدا­نىستاعى زاڭدارى تالدانعان.

–بۇل جاڭا زاڭنىڭ ماقساتى – ءاربىر قازاقستاندىقتىڭ زاڭنامامەن تىيىم سالىنباعان تاسىلمەن اقپاراتقا ەركىن قول جەتكىزىپ، تاراتۋعا دەگەن كونستيتۋسيالىق قۇقىقتارىن ىسكە اسىرۋ بولىپ تابىلادى. ياعني بۇل قۇجات اتا زاڭىمىزدىڭ ناقتى ءبىر نورماسىن ورىنداۋعا باعىتتالىپ وتىر. ءبىز زاڭ جوباسىندا ءۇش قاعيداتتى ناقتىلادىق. ماسەلەن، حالىققا بەرىلەتىن اقپارات اقيقات ءارى تولىققاندى بولۋعا ءتيىس. اتاپ ايتقاندا، ەندى ادام­داردىڭ ارىز-شاعىمىنان «وتپيسكامەن» قۇتىلا سالۋعا جول بەرىلمەۋى قاجەت. ونىڭ ورنىنا ازاماتتارعا قاجەتتى ەگجەي-تەگ­جەيلەرى بار، شىنايى اقپارات ۇسىنىلۋى كەرەك. ءبىز زاڭدا وسىن­داي تالاپتى بەكىتىپ وتىرمىز! – دەدى كوميتەت ءتوراعاسى.
جوبادا اقپاراتتىڭ «وزەكتى بولۋعا جانە دەر ۋاقىتىندا بەرىلۋگە» تيىستىگى جازىلادى. «ايتپەسە ازاماتتار اقپارات سۇ­راتادى، مەمورگان بولسا، ونى ءبىر ايدان اسقاننان كەيىن عانا جولدايدى، ال ول كەزدە سول اقپاراتقا قاجەتتىلىك تە بولمايدى. قولدانىستاعى زاڭنامادا اقپاراتتى دەر كەزىندە الۋ تەتىگى قا­راستىرىلماعان ەدى. سوندىقتان بۇل تەتىكتى ارنايى ەنگىزدىك جانە ونى جۇزەگە اسىرۋعا قاجەتتى ارنايى نورمالار دا كوزدەلۋدە» دەدى م.اشىمبايەۆ. جوبادا 20 كۇن دەگەن مەرزىم بەلگىلەنگەن كورىنەدى.
ونىڭ نىقتاۋىنشا، بۇل زاڭ كۇشى «مەملەكەتتىك قۇپياعا» جانە «ىشكى قىزمەتتىك اقپاراتقا» («سلۋجەبنايا ينفورماسيا») جاتاتىن اقپاراتقا تارالمايدى. مۇنىڭ سىرتىندا ۇلتتىق زاڭناماداعى جەكە ومىرگە جانە جەكە وتباسىلىق قۇپياعا قول سۇعۋعا سالىنعان شەكتەۋ دە ساقتالادى. ماسەلەن، بۇقارا وكىلدەرى الدەبىر شەنەۋنىكتىڭ جەكە ومىرىنە قاتىستى مالىمەتتەردى سۇراتىپ، تالاپ ەتە المايدى.
سونداي-اق بانك قۇپيا دا جاسىرىن كۇيدە قالماق. «بۇل جەر-دە تەك «اشىق اقپارات» تۋرالى عانا ءسوز بولىپ وتىر» دەيدى جوبا اۆتورلارى.
– ءبىز وسى زاڭدا قانداي جاعداي بولسا دا، مەملەكەتتىك ور­گان­دار جانە باسقا دا قۇرىلىمدار تاراپىنان شەكتەۋ قويۋعا بول­ماي­تىن اقپاراتتار تىزبەسىن ناقتى جازىپ كورسەتۋگە تىرىستىق، – دەدى ماۋلەن ساعاتحان ۇلى. –ياعني زاڭدا قانداي اق­پا­راتتاردى قۇپيالاندىرۋعا بولمايتىنى جازىلعان. وسى ءتىزىم نەعۇرلىم كەڭەيسە، بيلىك تە حالىق ءۇشىن تۇسىنىكتى بولا تۇسەدى. ارينە، بۇل جەردە ۇلتتىق قاۋىپسىزدىك مۇددەلەرىنە دە نۇقسان كەلمەۋىن ويلاستىرامىز. سوندىقتان جۇمىس توبى اياسىندا مۇنىڭ قىر-سىرى مۇقيات زەردەلەنەدى. قالاي بولعاندا، سول ءتىز­بە­گە كىرگەن اقپارات تۇرلەرىنە قانداي دا ءبىر «گريفپەن» شەكتەۋ قويۋعا تىيىم سالىنادى.
مىسالعا، توتەنشە جاعدايلار، ادامدار ءومىرى مەن دەنساۋ­لىعىنا قاتەر توندىرەتىن اپاتتار مەن ولاردىڭ سالدارلارى، تابيعي اپاتتار تۋرالى بولجامدار، سونداي-اق دەنساۋلىق ساقتاۋ، دەموگرافيا، كوشى-قون، ءبىلىم بەرۋ، مادەنيەت، الەۋمەتتىك قورعاۋ، اۋىل شارۋاشىلىعى سالالارىنىڭ، قىلمىس جانە ەكونوميكا­-نىڭ جاي-كۇيى تۋرالى اقپاراتتارعا شەكتەۋ ەنگىزۋگە تىيىم سا­لىنادى.
تەرروريستىك اكتىلەر، ەكولوگيا جاعدايى، ىندەت، ازاماتتار پايدالانا الاتىن جەڭىلدىكتەر تۋرالى مالىمەتتەر، ازاماتتار قۇقىقتارىنىڭ بۇزىلعانى تۋرالى فاكتىلەر، ۇلتتىق بانكتىڭ التىن-ۆاليۋتالىق رەزەرۆى تۋرالى ستاتدەرەكتەردى دە قۇپيا­لان­دىرۋعا جول بەرىلمەيدى. 
ال حالىق الدىنا ەندى كىمدەر شىعىپ، ەسەپ بەرەدى؟ «ەسەپتىك كەزدەسۋلەر – اقپاراتقا قولجەتىمدىلىكتى قامتاماسىز ەتۋ ءتاسىل­دەرىنىڭ ءبىرى. زاڭ جوباسى بويىنشا جانە ۇلت جوسپارىنىڭ 95ء-شى قادامىنا سايكەس، اكىمدەردىڭ سىرتىندا، مينيسترلەر، مەملەكەت-تىك ورگانداردىڭ باسشىلارى، سونداي-اق ۇلتتىق جوعارى وقۋ ورىن­دارىنىڭ رەكتورلارى جىل سايىن حالىق الدىندا ەسەپ بەرىپ وتى­راتىن بولادى. ونىڭ وتكىزۋ تەتىكتەرى مەن تارتىپتەرى زاڭدىق اكتىلەرمەن رەتتەلەدى. ەڭ باستىسى، بۇل ەندى – مىندەت. مينيستر­لەر دە حالىقپەن كەزدەسەدى، ءوزى جۇرگىزىپ وتىرعان ساياساتتى، وزدەرى قابىلداعان شەشىمدەردى تۇسىندىرەدى جانە الداعى جوسپارلارىن باياندايدى» دەدى م.اشىمبايەۆ. 
ول كەزدەسۋلەردى اكىم مەن مينيسترلىكتەر جانىنداعى جاڭا­دان قۇرىلاتىن قوعامدىق كەڭەستەر ۇيىمداستىرادى. ەسەپتىك كەز­دەسۋلەردىڭ ونلاين (ينتەرنەت ارقىلى) ترانسلياسيالانۋى – شارت.
زاڭ جوباسىندا اقپاراتقا قول جەتكىزۋ ماسەلەلەرى جونىندەگى قوعامدىق كەڭەستى قۇرۋ كوزدەلگەن. بۇل قۇرىلىم اتالعان زاڭنىڭ ورىندالۋىنا باقىلاۋ جاساپ، مونيتورينگ جۇرگىزەدى، ونىڭ تا­لاپ­تارىنىڭ دۇرىس، الدە بۇرىس ىسكە اسىرىلىپ جاتقانىن تال­دايدى، ازاماتتاردان ارىز-شاعىمدار قابىلدايدى، كوكەيتەستى ماسە­لەلەردى ۇكىمەتتە كوتەرەدى. بۇل كەڭەسكە بەلگىلى ءبىر قۇزى­رەتتەر بەرىلمەك. ونى ۇكىمەت جانىندا، الدەقانداي دا ءبىر مە­م­ورگان قۇرىلىمىندا قۇرۋ جايى جۇمىس توبىنداعى تالقىلاۋ بارىسىندا انىقتالاتىن بولدى.
–بۇل زاڭ – وتە قاجەت ءارى ماڭىزدى. ول قازاقستاندا دەمو­كراتيالىق قاعيداتتاردى ىسكە اسىرۋعا، ازاماتتاردى مەملەكەت­-تىك شەشىم قابىلداۋعا تارتۋعا، مەمورگانداردىڭ قىزمەتىنىڭ ءتيىم­دىلىگىن ارتتىرۋعا مۇمكىندىك بەرەدى. سىبايلاس جەمقورلىقپەن كۇرەسۋگە ىقپال ەتەدى. تۇتاستاي العاندا، ءبىزدىڭ ويىمىزشا، وسى زاڭ ازاماتتاردىڭ بيلىككە سەنىمىن نىعايتادى، – دەدى ماۋلەن اشىمبايەۆ.