مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ، ءتورت تۇلىكتىڭ بابىن جاساۋ – قازاقتىڭ اتا كاسىبى. ءبىر كەزدەرى ءبارىمىز بۇل كاسىپتەن سىرت اينالعانداي بولعانبىز.
ءبىراق قازاق باردا مال ونىمدەرىنە سۇرانىستىڭ قاشاندا جوعارى بولاتىنىن ءقازىر ءبىرازىمىز تۇسىندىك. قۋانارلىعى، كەيىنگى جىلدارى اتاكاسىپكە قاراي مويىن بۇرعانداردىڭ قاتارى ارتىپ كەلەدى. ال شىعىس قازاقستان وبلىسى ۇلان اۋدانىنىڭ تۋماسى مايدان ساعىنقۇماروۆ قىرىق جىلدان استام ۋاقىتتان بەرى مال شارۋاشىلىعىمەن اينالىسىپ، بۇل سالانىڭ قىر-سىرىنا ابدەن قانىققان. ءتىپتى مول تاجىريبە جيناقتاعان. جاقىندا ءوزىنىڭ 60 جىلدىق تورقالى تويىن بالا-شاعاسىمەن، تۋعان-تۋىس، دوس-جاراندارىمەن اتاپ وتكەن ماكەڭ الداعى ۋاقىتتا دا بۇل سالادان قول ۇزبەك ەمەس، قايتا كاسىبىن بۇرىنعىدان دا جانداندىرىپ، ەلباسىمىز نۇرسۇلتان نازاربايەۆ ۇنەمى ايتاتىن سالانى ءارتاراپتاندىرۋعا مەيلىنشە دەن قويعان. قازىرگى تاڭدا «ساعىنقۇماروۆ» شارۋا قوجالىعىندا 30-دان استام ادام ەڭبەك ەتەدى. ولاردىڭ قاراۋىندا 1250 ءىرى قارا، 570 جىلقى، 320 ەشكى بار.
– ماماندىعىم – مال زووتەحنيگى. كەءزىندە وسى وقۋدى وقىپ، سالانى كاسىبي تۇرعىدا يگەرۋىم بۇگىندە شارۋاشىلىق ءىسىن ءناتيجەلى جۇرگىزۋىمە ۇلكەن سەپتىگىن تيگىزىپ وتىر، – دەيدى مايدان اعامىز. – 1996 جىلى وتباسىمىزبەن اقىلداسا وتىرىپ وسى شارۋاشىلىقتى قۇرۋعا بەل بايلادىق. كەلەر جىلى شارۋاشىلىعىمىزدىڭ قۇرىلعانىنا 20 جىلدىق مەرەيتويىمىز بولادى. وسى ۋاقىت ارالىعىندا ءبىراز قيىندىقتى ەڭسەرىپ، بۇگىندە شارۋانى ءبىرشاما جولعا قويدىق دەپ اۋىز تولتىرىپ ايتۋعا ابدەن بولادى. شارۋاشىلىقتىڭ نەگىزگى باعىتى ەت جانە ءسۇت، سونىمەن قوسا جىلقى دا وسىرەمىز. بولاشاقتا ءسۇت وڭدەۋ شاعىن زاۋىتىن تۇرعىزۋ ويدا بار. اسىل- تۇقىمدى ساۋىن سيىرلاردىڭ باسىن كوبەيتۋ قولعا الىنۋدا.ول ءۇشىن شارۋاشىلىققا قوسىمشا جەر جانە ۇكىمەتتەن جەڭىلدەتىلگەن نەسيە كەرەك. ۇكىمەتتىڭ قامقورلىعىنسىز شارۋاشىلىق ۇلكەن جەتىستىككە قول جەتكىزبەس ەدى. بۇگىندە شارۋاشىلىق جاقسى دامىپ كەلەدى. ۇكىمەتتەن قوسىمشا سۋبسيديا بەرىلەدى. مالشىلاردىڭ قىسقا ازىرلىگى جاقسى. قىسقى مال ازىعى جينالعان. ولاردىڭ قىستاعى دا قىلىشىن سۇيرەتىپ كەلە جاتقان قىسقا ساقاداي ساي. وتكەن جىلى مەملەكەتتىك «ىرىس» باعدارلاماسى بويىنشا جەڭىلدەتىلگەن نەسيە الدىق. نەسيەلەۋ شارتى بويىنشا نەسيەگەردىڭ ءوز انالىق ءىرى قارا مالى بولۋعا ءتيىس. بۇدان باسقا شارۋاشىلىقتا ۆەتەرينارلىق-سانيتارلىق جاعىنان ءبارى دە ويداعىداي بولۋى كەرەك. نەسيە قۇرالىنا اسىلتۇقىمدى 100 ساۋىن سيىر ساتىپ الىندى. تەحنيكا مەن باسقا دا قاجەتءتى قۇرال-سايماندار ءبىرشاما جاڭارتىلدى.
تراكتور، سالقىنداتقىش-تانك، سيىر ساۋاتىن قۇرىلعى ماسەلەسى دە وسى قاراجاتتىڭ ارقاسىندا شەشىلدى. سيىر جانە بۇزاۋلارعا ارنالعان قىستىق قورا سوعىلدى.
ماكەڭنىڭ قۇداي قوسقان قوساعى گۇلناز نيازبەك قىزىنىڭ ماماندىعى ەسەپشى. ۇيدە ءبىر ەسەپشى بولسا، بۇدان وتباسىنىڭ ۇتارى كوپ ەكەن. شارۋاشىلىقتىڭ كىرىس-شىعىسىن ۇنەمى شوتقا سالىپ، مۇقيات ەسەپتەپ وتىرۋىنىڭ ارقاسىندا تاپقان تابىس ورنىمەن جۇمسالىپ، جىلدان-جىلعا ەسەلەنىپ كەلەدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، گۇلناز جەڭگەمىز وتباسىنىڭ ۇيىتقىسى بولۋمەن قاتار، شارۋاشىلىقتاعى ءىستىڭ دە بەرەكەسىن كىرگىزىپ وتىر. ول – ۇلان اۋدانىنداعى «ايىرتاۋ نەسيە» سەرىكتەستىگىنىڭ ءتورايىمى، بىلىكتى قارجىگەر. شارۋاشىلىقتىڭ ىسىراپسىز، وتە تياناقتى، جۇمىسشىلاردىڭ تارتىپپەن، جوعارى دەڭگەيدە جۇمىس ىستەۋىن قالايدى.
مارات ساعىنقۇمار ۇلى ءوز جۇمىسشىلارىنىڭ الەۋمەتتىك جاعدايىنا كوپ كوڭىل بولەدى. ەڭبەك ادامدارىنىڭ جالاقىسىن ۋاقىتىلى بەرەدى. مالشىلاردىڭ تاماعى، جاتىن ورنى، كومىر، وتىن-سۋى تەگىن. پاتەرلەرىنىڭ، ەلەكتر جارىعىنىڭ تولەماقىسىن ءوزى تولەپ كومەكتەسەدى. بۇگىندە ءاربىر مالشىنىڭ ءۇيىنىڭ اۋلاسىندا جەڭىل شەتەلدىك اۆتوكولىك بار. «نەسيە الىپ، تىرشىلىگىمدى ءتۇزەيمىن» دەگەن ەڭبەككەرلەرگە شارۋاشىلىق باسشىسى ءوزى كەپىلدىك بەرەدى. قازىرگى تاڭدا بۇل شارۋاشىلىقتا ەڭبەك ەتىپ ءجۇرگەن جانداردىڭ جاعدايى جوعارى دەڭگەيدە دەسەك تە بولادى. ارينە، ءوز ەڭبەگىنىڭ بەينەتىمەن قوسا ۇلكەن زەينەتىن كورىپ وتىرعان شارۋاشىلىق باسشىسىنىڭ تۇرمىسى دا جاقسى، بۇگىنگى زامانعا ساي. بارىدە ەسەلى ەڭبەكپەن، ماڭداي تەرمەن كەلگەن دۇنيەلەر. شارۋاشىلىق كۇننەن-كۇنگە، جىلدان-جىلعا كوركەيىپ، ءوسىپ كەلەدى. بيىلعى قاز-قاتار سالىنعان 7 تۇرعىن ءۇي، 4 قورا، ءبىر مال سوياتىن، ءبىر فەرما، ءبارى دە زامان تالابىنا ساي تۇرعىزىلعان. الدا ءالى 3 قورا، 2 ءۇي تۇرعىزۋ جوسپاردا بار. شارۋاشىلىق باسشىسى جاقىندا قۇرباندىق شالىپ، ايت مەيرامى كۇندەرى مال ەتىن جۇمىسشىلارعا تاراتىپ بەرءدى. مايدان اعا «اكەم بالا كەزىمدە «قاراپايىم بول، جەر اناعا ماڭداي تەرىڭدى توگىپ، ەڭبەك ەت» دەگەندى ءجيى ايتاتىن. سول قاعيدانى ءالى دە ەستە ساقتاپ، ءوزىمنىڭ ۇستانىمىم سانايمىن» دەيدى. ول ەڭبەك ءتۇبى ءارقاشان دا زەينەت ەكەنىن تۇسىنەدى.
ماكەڭ زايىبى گۇلناز ەكەۋى التى بالا ءتاربيەلەپ، ءوسىرىپ، بۇگىندە نەمەرە ءسۇيىپ وتىر. بالالارىنىڭ ءبارى دە جوعارى ءبىلىم الىپ، ءار سالادا ەڭبەككە ارالاسا باستادى.
«ساعىنقۇماروۆ» شارۋا قوجالىعى قىزمەتكەرلەرى جىلدان-جىلعا ەڭبەك ءونىمدىءلىگىن ارتتىرىپ كەلەدى. ولار اۋداننىڭ الەۋمەتتىك-ەكونوميكالىق دامۋىنا دا سۇبەلى ۇلەس قوسۋدا. ابلاكەت اۋىلدىق وكرۋگىنە ۇنەءمى دەمەۋشىلىك كورسەتىپ، ءتۇرلى شارالاردىڭ ءوتكىزىلۋىنە مۇرىندىق بولىپ ءجۇر.
شارۋاشىلىقتا ەڭبەك ونىمدىلىگىنىڭ ارتۋىنا بىردەن-بىر سەبەپ – قىزمەتكەرلەرءدىڭ الاڭسىز جۇمىس جاساۋىنا بارىنشا جاعداي جاسالعاندىعى. جالاقى ۇنەمى ۋاقىتىلى تولەنەدى. جىل سايىن جالاقى شامامەن 20 پايىز كوتەرىلىپ وتىر. بۇل قىزمەتكەرلەردىڭ ءوز جۇمىسىنا دەگەن ىنتاسىن ارتتىرارى ءسوزسىز.
شارۋاشىلىقتىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى تەحنيكاسى مەن اۆتوكولىكتەرگە ارنالعان ءوز پاركى بار. بۇگىندە متز-80، يۋمز-6، ت-2512، دت-25، بەلارۋس-82.1، ۋاز، كاماز سىندى تەحنيكالارى جۇمىستىڭ توقتاۋسىز ءجۇرگىزىلۋىنە ءارقاشان ساقاداي ساي تۇرادى. وسىنشاما تەحنيكانى ۇنەمى مايلاپ-سايلاپ، اقاۋىن جوندەپ، بابىندا ۇستاۋ دا نازاردان تىس قالمايدى.
ال مالعا، ونىڭ ونىمدەرىنە دەگەن سۇرانىس جىل بويى تولاستاعان ەمەس. شارۋاشىلىقتىڭ مال ونىمدەرى وبلىس ورتالىعىنداعى «شىعىس تاڭى»، «جاردەم» سىندى ءىرى ساۋدا نۇكتەلەرىنە جەتكىزىلەدى. بۇل جەرگىلىكتى تۇتىنۋشىلاردى تابيعي تازا ونىممەن قامتاماسىز ەتۋگە مۇمكىندىك تۋعىزادى. بۇگىندە تۇتىنۋشىلار «ساعىنقۇماروۆ» شارۋا قوجالىعىنىڭ ونىمدەرىمەن جەتە تانىس. مۇنداي تانىمالدىقتىڭ ءوز ونىمدەرىن وتكىزۋدە ءۇلكەن كومەگى بارىن ولار ءارقاشان دا سەزىءنىپ وتىرادى.
دەرەككوز: ايقىن-اقپارات
پىكىر قالدىرۋ