ازاتتىق العالى بەرى جۇرتىمىز الەمگە ءوزىن دە تانىتتى، وزگەنى دە تانىدى. اسىرەسە، بابالار سالتىمەن كورشىمەن تاتۋ قارىم-قاتىناستا بولۋدى باستى قاعيداسىنا اينالدىرىپ كەلەدى. بۇل ادەمى قادام – شيرەك عاسىر ىشىندە اياسىن كەڭەيتىپ، الەمدىك دەڭگەيگە كوتەرىلدى. مەملەكەتتەر اراسىندا جالعاسىن تاپتى. ەل تۇتقاسىن ۇستاعان تۇلعالار باستاعان دوستىق كەرۋەنى – ۇلت رۋحانياتى وكىلدەرىنىڭ اراسىندا دا ارقاۋىن شيراتىپ، وركەن جايۋدا. سونداي ءبىر جاراسىمدى باستاماعا جاقىندا كۋا بولدىق. ونىڭ ۇيىتقىسى دا، ۇيىمداستىرۋشىسى دا استانا قالاسىنداعى «مۇرات جولى» قوعامدىق بىرلەستىگى ەدى. بەس جىلدان بەرى قازاق ەلى مەن جۇڭگو مەملەكەتى اراسىنداعى مادەنيەت پەن ونەر سالالارى بويىنشا جەمىستى جۇمىس جاساپ، دوستىق مايەگىن قاۋزاعان قوعامدىق بىرلەستىك باستاماسى قۋانتادى. ەلدەر اراسىنداعى بارىس-كەلىستى دەمەپ جۇرگەن وتانىمىزداعى جۇڭگو حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ ەلشىلىگىنىڭ قولداۋىمەن، كورشى مەملەكەتتىڭ تورتكۇل دۇنيەگە ءماشھۇر قالالارىنا مادەنيەت پەن ونەر قاۋىمىن ساپارلاتىپ قايتتى.

بەيجىڭ. تاڭ قىلاڭ بەرگەندە قالا اسپانىنان اۋەجايعا تومەندەپ كەلە جاتتىق. قالا كوشەلەرى سان ءتۇرلى جارىقپەن كومكەرىلگەن. كوكتەن جەرگە قاراعاندا الگى سامساعان سان ءتۇرلى شامدار مۇحيت تۇبىنەن ءسۇزىپ العان جاۋھاردى جىبەك جىپكە تىزگەندەي كورىنىس بەردى. اعىلىپ جاتقان كولىكتىڭ جارىعى دا ادەمى. ءار ەلدىڭ بەتكە ۇستار بەدەرلى قۇندىلىعى بولادى دەسەك، كورشىمىزدىڭ ارعى-بەرگى تاريحىنداعى ايتۋلىلارىنىڭ بىرەگەيى: ۇلى جۇڭگو قورعانى ەكەنى ءسوزسىز. العاشقى قادامىمىز دا وسى قورعانمەن تانىسۋدان باستالدى. قورعانىس ءۇشىن سالعان قورعاننىڭ كەي تۇسى ات تۇگىل، ەشكى ارەڭ جۇرەتىن قىرلارعا تۇرعىزىلىپتى. اۋەجايعا تۇسكەندە «الدىمىزدان شىققان» قورعان سۋرەتتەرى قالاي كوز تارتسا، ات جالىنداي تاۋ قىرى مەن ويىن جالعاعان ۇلى قورعاننىڭ ءار باسپالداعىن باسقاندا، سول داۋىردە تەگەۋرىندى تەحنيكاسى جوق ادامزاتتىڭ قۇدىرەت قارىمىنا قايران قالاسىڭ. مىڭداعان جىلدان استام تاريحى بار، ساۋلەت ونەرىنىڭ كەرەمەت كورىنىسى دەۋگە تۇراتىن قورعان – ەل مەن جەرىن قورعاۋ جولىندا پەندە بەل شەشىپ بەكىنسە، ءوزىن عانا ەمەس، كەلەر ۇرپاعىن ويلاسا، قانداي قيىندىقتى دا جەڭىپ شىعاتىنىنا يلاندىرادى. مين داۋىرىندە قورعانعا قاجەت كىرپىشتى جەتى اي دايىنداپ، ءۇش اي كۇيدىرگەن كورىنەدى. قورعاننىڭ بيىكتىگى 7-8 مەتر بولسا، تابانىنىڭ ەنى 6،5 مەتر. ال ۇستىڭگى جاعىنىڭ ەنى 5،8 مەتردى قۇرايدى. ءار 100 مەتردەن كەيىن 2-3 قاباتتان تۇراتىن قاراۋىل مۇنارالارىن سالعان. ءقاۋىپتى جاعداي بولعاندا سول دابىل مۇنارالارىنان كۇندىز ءتۇتىن تۇتاتىپ، تۇندە الاۋ جاعىپ، ەلىن قورعاۋشىلار بىرىنە-بىرى بەلگى بەرگەن. قورعاندى كورۋگە كەلگەن ادامدار اعىل دا تەگىل. قالتىلداعان كارى، ەڭبەكتەگەن بالا – قاراۋىل مۇناراعا جەتىپ، توڭىرەككە كوز سالسام دەپ، ەڭكەيسەڭ تۇمسىعىڭ تيەتىن بيىككە قاراي ۇمتىلادى. مۇنارا بيىگىندە بولىپ، پارىزىن وتەگەندەر «ۋھ-ۋھ» دەپ ەپتەپ باسىپ، كەرى قايتىپ جاتىر. جول باستاۋشى جىگىت: «بەيجىڭگە تاياۋ تۇرعان ۇلى قورعانعا ءجاي كۇندەرى 50 مىڭ ادام اتباسىن بۇرسا، مەرەكە تۇسىندا كەلۋشىلەر سانى 100 مىڭنان اسىپ كەتەدى. ونىڭ ۇستىنە كەزىندە ۇلى كوسەمىمىز ماو سزەدۋن: «بەيجىڭگە كەلىپ، ۇلى قورعانعا شىقپاعان ازامات ازامات ەمەس»، دەگەن ءسوزى ءدايىم جۇرت جانىندا جاڭعىرىپ تۇرادى. ول ءسوز رۋحاني كۇش بەرۋمەن قاتار، تۋريزمگە دە جول اشىپ وتىر» دەيدى. ساياحاتشىلاردىڭ ءىلتيپاتىنا بولەنىپ وتىرعان بادالين قورعانى ماو سزەدۋن زامانىندا كۇردەلى جوندەۋدەن وتكەنىن ايتا كەتسەك دەيمىز. جالپى، بۇل ەلدە ومىردەن وزعان تۇلعالى باسشىسىنا ءتىل تيگىزۋ ماسەلەسى جوق. ايىبىن ەمەس، اتقارعان ءىسىن تىلگە تيەك ەتەدى ەكەن.

بەيجىڭنىڭ 16 اۋدانىندا 22 ميلليون حالىق تۇرادى. ۇلى قورعاننان وزگە دە تاريحي ورىندار الىپ قالادا از ەمەس. قايسىسىنا بارساڭ دا قابىرعالى ەلدىڭ تاريحىن تانىپ-بىلەسىڭ، وتكەن قيلى كەزەڭدەرىن كوز الدىڭنان وتكىزەسىڭ. ءبىر اتاپ وتەرلىگى، سول قۇندىلىقتاردىڭ قادىر-قاسيەتىن جۇرت جاقسى بىلەتىندەي. ويتكەنى، كەلىپ-كەتىپ جاتقاندار اۋدارىلعان تەڭىز تولقىنىنداي مول. يمپەراتورلار ورداسىنا، حان سارايلارىنا، ءمىناجات ورنىنا باس سۇقساڭىز، سول جەردەن تاعىلىم الىپ قانا قويماي، ۇلتتىڭ ۇلى قاسيەتتەرى تۋرالى اڭگىمە-دۇكەن قۇرىپ، اندەرىن ايتىپ، بيلەرىن بيلەپ جاتقانداردى كورەسىڭ. قول قۋسىرىپ بوس وتىرۋ – ولارعا جات سەكىلدى. تىزە بۇكسە، ايدالاعا قاراماي ءبىر ىسپەن اينالىسادى. ەر ادامدار شاحمات ويناسا، ايەلدەر جاعى توقىما توقىپ، ءىس تىگەدى. ايتەۋىر، قاي-قايسىسى دا قيمىل-قارەكەتسىز ەمەس. مۇنداي جەردە ۇمتىلماسقا، ءبىر ىسكە دەن قويىپ پىسىماسقا ءابدىڭ جوقتاي. بۇل تالپىنىس جاسقا دا، قارتقا دا ءتان. ويتكەنى، قۇمىرسقا قيمىل شىرەنۋگە مۇرسات بەرەر ەمەس. ءبىز تاۋبەگە كوپ جۇگىنسەك، ولار بارىنا تويعان قوزىداي بولماي، ەڭكەڭدەپ ەڭبەك ەتۋگە تالپىنادى. سودان وزىنە ءلاززات الادى. وسىدان دا شىعار، جۇڭگو جۇرتىنىڭ ينە، جىپتەن باستالاتىن تاۋ-تەڭىز ءونىمى تورتكۇل دۇنيەنى «جاۋلاپ» الىپ جاتقانى. ىسكەرلىك پەن ىسمەرلىك تۇيمەدەيدى تۇيەدەي ەتەمىن، تارىدان تاۋ تۇرعىزامىن دەگەن نيەتىنە، مۇراتىنا ۇلاساتىنىن قاي جەرگە بارساڭ دا الدىڭنان شىعاتىن تىنىمسىز تىرشىلىك دالەلدەپ تۇرعانى انىق. دامۋدىڭ جاڭا جولىنا تۇسكەن 30 جىلدان اسا ۋاقىت ىشىندەگى «جۇڭگو عاجاپتارىنىڭ» اۋىزدى اشتىرىپ، كوزدى جۇمدىراتىن قۇپياسىنىڭ تۇپكى تامىرى – ەلگە دەگەن ادالدىق پەن ەرىنبەيتىن مەنى كەم ەڭبەكتە جاتىر-اۋ دەگەن بايلامعا بەكىندىردى.

ءبىزدىڭ ءبىر بايقاعانىمىز، ەلگە قوناققا كەلگەن ازاماتتى مانسابىنا قاراي ەمەس، ۇلت رۋحانياتىنىڭ وكىلدەرى، ەڭبەك ادامى دەپ سىيلاۋدى الدىڭعى ورىنعا شىعاراتىنىنان اڭعارىلدى. وعان ءبىر دالەل، بۇكىلقىتايلىق حالىق وكىلدەرى جينالىسىنىڭ (پارلا­مەنتىنىڭ) مۇحاجيرلار كوميتەتىنىڭ باسشىسى دجان مىرزانىڭ ەڭسەلى جينالىس عيماراتىندا قابىلداۋ جاساعانى دەر ەدىك. كوميتەت باسشىسى قازاقستان مەن جۇڭگو اراسىنداعى دوستىق بايلانىستار تۋرالى ايتىپ، ءوز وتانىنىڭ ورلەۋ جولدارىنا توقتالدى. از ۇلتتارعا جاسالىپ جاتقان جاعداي تۋرالى دا ناقتى دالەلدەر كەلتىردى. اسىرەسە، جۇڭگو ەلىندە ومىرگە كەلىپ، ءبىلىم الىپ، ودان كەيىن اتاجۇرتىنا ورالىپ، ءوز ۇلەستەرىن قوسىپ جاتقان مۇحاجيرلار تۋرالى ەرەكشە اتاپ ءوتتى. ەندىگى جەردە ونداي ازاماتتار مەملەكەتتەر اراسىنا التىن كوپىر بولسا دەگەن تىلەگىن دە جەتكىزدى. ءوز كەزەگىندە بەلگىلى سۋرەتشى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، فرانسيانىڭ سۋرەتشىلەر اكادەمياسىنىڭ لاۋرەاتى، پروفەسسور كامىل مۋللاشيەۆ مارتەبەلى مەكەمەدە جارقىن ءجۇزدى قابىلداۋعا ريزاشىلىعىن ءبىلدىردى. قابىلداۋ بولمەسىنىڭ تورىنە ماۋەلى بايتەرەكتىڭ تارماقتالعان تامىرىن قازىپ الىپ، ءدىڭىنىڭ ورنىنا «ۇلت تامىرى» دەگەن ءسوزدى جازىپ ءىلىپ قويعان ەكەن. جۋان-جىڭىشكە بەس قولدىڭ سالاسىنداي، تارام-تارام تامىرلار دا ويعا قالدىرادى. كەرەگەگە ودان وزگە ەشنارسە ىلىنبەگەن. مۇحاجيرلار بىرلەستىگى ءتوراعاسىنىڭ ورىنباسارى – چياۋ مىرزا: «جۇزدەگەن تامىرى ءنار بەرىپ، بيىك شىنار وسسە، ءبىزدىڭ جۇڭگو مەملەكەتىنىڭ گۇلدەنۋى ۇلتتار بىرلىگىنىڭ جەمىسى دەپ بىلەمىز. سونىڭ تابيعي تۇردەگى كورىنىسىن مىنا «ۇلت تامىرى» ايقىن كورسەتىپ تۇر ەمەس پە؟» – دەپ اعىنان جارىلادى. ديدارلاسۋ ۇستىندە كيەلى دومبىراسىن قولعا الىپ، جاس ونەرپاز قاينار ايتمۇرات ۇلى قۇرمانعازىنىڭ «ادايىن»، «تورەمۇراتىن»، نۇرعيسا تىلەندييەۆتىڭ «ءالقيساسىن» ورىنداعاندا وتىرعاندار تىك تۇرىپ، قۇرمەت كورسەتتى. سول سەكىلدى، قازاق قامى دەگەن ارىس ۇل دالەلحان سۇگىربايەۆتىڭ ۇرپاعى، قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن قايراتكەرى، جەزتاڭداي ءانشى گۇلزيرا بوكەيحان «گاۋھارتاستى»، «بۇلبۇلدى» اۋەلەتكەندە عيمارات ءىشىن اسەرلى اۋەز كەرنەپ كەتتى. ال قازاقستاننىڭ ەڭبەك سىڭىرگەن مادەنيەت قايراتكەرى ريزا قايىرباي قازاق، جۇڭگو، قىرعىز تىلىندە الما-كەزەك ءان ورىنداۋى دا كوڭىلدەن شىقتى. ديدارلاسۋ كەزىندە نازاربايەۆ ۋنيۆەرسيتەتتىڭ پروفەسسورى تۇرسىنجان توقاي ۇلىنىڭ ادام ميىن زەرتتەۋ جولىنداعى تىڭ قادامدارىنان، قازاقستان تاۋەلسىزدىگىن العان العاشقى جىلدارى اتامەكەنىنە كەلىپ، قىتاي-قازاق تاعامدارىن ۇشتاستىرا وتىرىپ «ەرنار» دەگەن ءدامحانا اشىپ، ءقازىر جۇرتتىڭ ەرەكشە ىقىلاسىنا بولەنگەن ءانۋار ناۋاش ۇلىنىڭ تىرلىكتەرىنەن حاباردار بولعاندا، سپورتتان باعى جانىپ، جۇڭگو ەلىندە دە، قازاق جەرىندە جۇلدەلى بولعان تاڭداۋلى سپورتشى جىگىت نۋريدين ماراسۋلوۆتىڭ جەتىستىكتەرىن ەستىگەندە، سۋرەت ونەرىندە وزىندىك قولتاڭباسىن قالىپتاستىرعان، انيماسيالىق فيلمدەر جاساۋدا توپ جارىپ جۇرگەن، «Astana Film» جاستار كينوستۋدياسىنىڭ ديرەكتورى جانىبەك نۇربەك ۇلىنىڭ تالانتىنا كوز جەتكىزگەندە لاۋازىم يەلەرىنىڭ جۇزدەرى جايناپ شىعا كەلدى. «ءبىزدىڭ ەلىمىزدەن شىعىپ، اتاجۇرتىندا بۇلاي تانىلىپ جاتقاندارىڭىز مەرەيىمىزدى وسىرەدى. وسى ازاماتتار ءوز سالالارى بويىنشا جۇڭگو ەلىندەگى ارىپتەستەرىمەن قارىم-قاتىناستى كۇشەيتە بەرسە، نۇر ۇستىنە نۇر بولماق»، دەگەن پىكىرلەرىن دە ىركىپ قالمادى. شىنىندا، ءبىراز مەملەكەتتەر شەتەلدەردەگى قانداستارىنا قامقورلىق تانىتىپ، اتاجۇرتىنا ورالۋعا شاقىرىپ جاتسا، جۇڭگو مەملەكەتىنىڭ بۇكىلقىتايلىق حالىق وكىلدەرى جينالىسىنىڭ مۇحاجيرلار كوميتەتى ءوز ەلدەرىنەن بابالارىنىڭ كىندىك قانى تامعان جەرگە اتتانعانداردى ۇمىتپاي، بايلانىستى كۇشەيتۋگە تالپىنۋى ۇيرەنەتىن ءۇردىس دەسەك، ارتىق ايتقاندىق بولا قويماس.

تالايدى تامساندىرىپ، الەمدىك سپورتتىڭ تۋىن كوتەرگەن «بەيجىڭ-2008» وليمپياداسى وتكەن كەلىستى كەشەندەر مەن الاڭعا بۇگىندە اعىلعان حالىقتىڭ قاراسى مول. دۇنيەجۇزىنىڭ قاي تۇپكىرىنەن كەلسە دە توبەسىندە بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋ جەلبىرەگەن قۇستىڭ ۇياسىنداي سپورت سارايىنىڭ تابالدىرىعىن اتتامايتىندار كەمدە كەم. قازاق ەلى دە سونداي ءبىر ەمەس، بىرنەشە قىسقى، جازعى وليمپيادالاردى كەلەشەكتە وتكىزەدى دەگەن ءۇمىتىمىزدى ۇكىلەپ قايتتىق. ءبىز تەحنيكا ادامنىڭ جۇمىسىن جەڭىلدەتىپ «ۇشپاققا» شىعارادى دەپ جۇرسەك، ەرتەڭىن ويلاعان جۇڭگو ەلىنىڭ زيالىلارى ۇلت رۋحانياتىن، ءتىلىن، ءدىلىن، جازۋ ۇلگىسىن سول تەحنيكا عاجاپتارى بۇلدىرە باستاعانىن، اسىرەسە، جاستاردى ساۋاتسىزدىقتان ساقتاپ قالۋدى قوزعاي باس­تاپتى. وعان ءبىر دايەك كەلتىرەر بولساق، تەحنيكاعا «قۇل» بولعاندار جۇڭگو جازۋىن، ياعني يەروگليفتى ەلەي بەرمەيتىن بولعان. ول جاستاردى جازۋ كەزىندە ساۋاتسىزدىققا ۇرىندىرىپ بارا جاتقانىن ەسكەرىپ، ونى «ءولى» تۇردە ەمەس، ناقتى جۇمىسپەن بەتىن بەرى قاراتۋعا دەن قويعان. يەروگليفتى جان-جاقتى وقىتۋدى ءىرى قالالارداعى مەكتەپ باعدارلاماسىنا قوسقان. وسىنىڭ ناتيجەسى قالاي دەگەنىمىزدە، ۇلت قۇندىلىعىن ارداقتاۋ جاعىنان وقۋشىلار اتا-انالارىنان كوش ىلگەرى كەتكەنىن، بۇل وتان بولاشاعى سانالاتىن ۇرپاقتىڭ ءوزىن-وزى تانىپ-بىلۋىنە اشىلعان جول دەگەندى ايتتى.

20 ميلليوننان اسا حالىق تۇراتىن بەيجىڭدە ءبىر تامشىداي بولىپ 100 قازاق وتباسى ءومىر ءسۇرىپ جاتىر ەكەن. ولارمەن دە جۇزدەسۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. سەن تۇرا تۇر، مەن اتايىن دەيتىن، شەتىنەن ءىس تەتىگىن بىلەتىن، ۇلتىنىڭ ۇرپاعى ەكەنىن تۇسىنەتىن ازاماتتارمەن اڭگىمەلەسكەندە جان سارايىمىز اشىلدى. ويتكەنى، حالىقتىق قالىپتى، ءتىلدى، ءدىندى، ءجون-جورالعىنى جەتىك بىلەتىن جانداردىڭ كەۋدەسى كۇمبىرلەپ-اق تۇر. اقپەيىل، دارحان كوڭىل، بي ونەرىنىڭ بىلىكتى مامانى، سازگەر ءانۋار ءنۇسىپ ۇلى، باسپاگەر امانتاي ساعات ۇلى، «دوڭ-فاڭ» تەاترىنىڭ توپ جارعان ءبيشىسى فارحات بيماش ۇلى، مۋزىكا سالاسىنىڭ دوسەنتى ءماجيت مۇحامەت ۇلى، ورتالىق حالىق راديوسى قازاق رەداك­سياسى ورىنباسارىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ەرشات سەيتقامال ۇلى – قاي-قايسىسى دا الىستا جۇرسە دە، ۇلت جوقشىسى ەكەنىن سەزدىرىپ وتىردى. اتاجۇرتىمەن بەرىك بايلانىستا ەكەندەرىن دە جەتكىزىپ جاتتى. جىلقىداي شۇرىلداسىپ تابىسقان باۋىرلارمەن قوشتاسار ساتتە جۇرەك قىلى تەربەلگەنىن نەسىن جاسىرايىق.

شانحاي. شالقىپ تۇر دەسە دە بولعانداي. قالانى قاق جارىپ اعىپ جاتقان وزەن، وندا ءجۇزىپ جۇرگەن كەمەلەر، جاعاسىنداعى وتكەن عاسىرلاردان قالعان كونە عيماراتتار، جاڭا ءداۋىردىڭ كوكپەن تالاسقان، ۇشار باسىنا كەز كەلگەن قۇس جەتە قويمايتىن ءزاۋلىم ۇيلەر، بىرنەشە قابات جولدار – ءبارى دە جاراسىمدى. بەيجىڭدە كوبىندە ساياسات جايلى ءسوز بولسا، مۇندا ەكونوميكا، قارجى، اقشا باعامى – اڭگىمە ارقاۋى. حالىق سانى دا بارشىلىق. ايتالىق 2014 جىلى 24 ميلليوننان اسسا، 2015 جىلى 25 ميلليون 600 مىڭدى قۇراپتى. شانحايدا ءتىل ديالەكتىسى كوپ ەكەن. جول باس­تاۋشىمىز: «مەن سىزدەرگە مەملەكەتتىك تىلدە سويلەپ ءجۇرمىن…»، دەيدى. بۇل تۇرعىدان كەلگەندە، تاۋبە دەيىك، قازاقتىڭ بايتاعىن مەكەندەگەن ۇلت تىلىندە ديالەكت جوق دەۋگە بولادى. از-كەم سوزدەر جالپى تىلگە نۇقسان كەلتىرمەيدى. تەك بابالاردان قالعان وسى ۇلى قازىنانى ماڭگى ەلدىڭ، ماڭگى تىلىنە شىپ-شىرعاسىن شىعارماي اينالدىرساق، قانە!

ال شانحايدان 90 شاقىرىم جەردەگى، 6 ميلليوننان اسا حالىق تۇرىپ جاتقان سۋجۋ قالاسىمەن دە تانىستىق. جۇرت سۋجۋدى سۇلۋلار شىققان قالا دەيدى ەكەن. ءبىر اڭىزدا ىرىكتەلگەن 4 سۇلۋدىڭ ىشىندە بىرەۋىنىڭ ديدارى قازاق قاعيداسىنا سالساق، كۇن دەسە كوزى، اي دەسە اۋزى بولعان سەكىلدى. الگى سۇلۋ جىبەكتى سۋعا جۋۋعا بارعاندا بالىق بىتكەننىڭ قاراۋعا باتىلى جەتپەسە، اسپانداعى اي ۇياسىنا كىرىپ كەتىپ، گۇل قاۋىزىن اشا الماي قالادى ەكەن. سول قالاداعى اناۋ زامانداردا حانعا ادال قىزمەت ەتىپ، بۇگىنگى تىلمەن ايتقاندا، زەينەتكە شىققاندا تۇراتىن باقشا سارايدى سۋرەتتەپ شىعۋعا ءتىل كەرەك. باسقاسىن بىلاي قويعاندا، كولدەگى ەرسىلى-قارسىلى ءجۇزىپ جۇرگەن ساپ سارى «التىن» بالىقتار ايتارى جوق ادەمى اسەرگە بولەيدى. ول زاماندا كوز قارىقتىرار بۇل كورىنىس بولدى ما، بولمادى ما، قايدام. ءبىراق از دا بولسا ساقتالعان جۇقاناسىن جۇتىندىرىپ، ۋاقىت تالابىنا قاراي جاڭعىرتىپ، تۋريزم ءۇشىن تۇلەتكەن تىرلىكتىڭ سۇيسىندىرگەنى ءسوزسىز.

سيان. 8 ميلليوننان اسا حالىق تۇراتىن بۇل قالانى تاريحي جاۋھارلاردىڭ مەكەنى دەسە دە بولعانداي. تابيعاتى جاقسى، جەر بايلىعى دا جەتىپ ارتىلاتىن شاھارعا وتكەن جىلدىڭ وزىندە عانا 7 ميلليون تۋريست كەلىپتى. قالانىڭ ءبىر جاعىندا ەلىمىزدەگى شارىن شاتقالى (الماتى وبلىسىنداعى) سياقتى اڭعار كەزىندە قاشقىنداردىڭ مەكەنى بولسا، ءقازىر ءتۋريزمنىڭ قايناعان ورتاسىنا اينالعان. جارتاستارداعى ۇڭگىرلەردەن بۇگىنگى زامان تالابىنا ساي قوناقۇيلەر سالىپ، كورۋگە كەلگەندەر جاتا-جاستانىپ تانىسۋىنا بارلىق جاعداي جاسالعان. «ەل بايلىعىنىڭ ءبىر كوزى تۋريزم، ەل قازىناسىنا وسى تۋريزمنەن قىرۋار قارجى قۇيىلىپ جاتىر. ءبىر عانا «تەرراكوت اسكەرلەرى» بىرەگەي كورمەسىنە كىرۋ ءۇشىن ءار ادام 150 يۋان تولەيدى. وسىنىڭ وزىنەن-اق كوپ نارسەنى اڭعارۋعا بولادى ەمەس پە؟»، دەيدى جول باستاۋشىمىز. سيان قالاسىنداعى شان-سي ولكەلىك تاريحي مۇراجايىنداعى قۇندىلىقتار يۋنەسكو-نىڭ قورعاۋىنا الىنىپتى. بار سىرىن بويىنا بۇككەن جۇمباق تاڭبالار، سىزىقتار، جولاقتار – زىمىران زاماننىڭ كۇرمەۋسىز كورىنىسى ءتارىزدى. بىزگە جات ەمەس قاسيەتتى قوشقار ءمۇيىز ويۋ-ورنەكتەر، ىدىس-اياقتار، ەجەلگى عۇن ءداۋىرىن ەسكە سالادى. الپامىس ءبىتىمدى قىش مۇسىندەر، كەيىنگى جانە قازىرگى زامان دۇنيەلەرى دە بارشىلىق. ەستە جوق بابالار شەجىرەسىمەن شەكتەسىپ جاتقان ەجەلگى ەتنوستار، ولاردىڭ جالپى كيىم ۇلگىلەرى، مىنگەن اتى، ات ابزەلدەرى، ل.ن.گۋميليەۆ ءجيى ايتاتىن «ءارقايسىسىنا ءتورت قازانات جەگىلگەن اسكەري اربالار» – قاي-قايسىنا دا زەر سالساڭ ەسىك قالاسىنان تابىلعان التىن ادامنىڭ باس كيىمىندەگى زاتتارعا وتە جاقىندىعىن بايقايسىڭ. ەرلەردىڭ ساپ التىننان ورنەكتەلىپ جاسالعان اشەكەيلى باس كيىمى، قولعا ۇستاپ تۇرعان ساز سىرناي، وزگە دە ەجەلگى مۋزىكالىق اسپاپتار – ءبارى-بارى دە اتا قازاقتى ەلەستەتەدى. بۇل ادامزات وركەنيەتىنىڭ بىر-بىرىمەن ساباقتاسىپ جاتقانىن، حالىقتاردىڭ بۇرىن دا قارىم-قاتىناستا ءومىر سۇرگەنىن كورسەتسە كەرەك.

ونەر وردالارىنان كورگەن سيرك الەمى، بەزەندىرىلۋى تابيعاتپەن اسپەتتەلگەن ءان مەن بي مىڭ قۇبىلعاندا تاعى ءبىر عاجابىڭىز وسى بولار دەيسىڭ.

كورە ءجۇرىپ، باعالاي الساڭ بايلىق كوپ ەكەن. قالاسى مەن دالاسىنداعى ايىرما­شىلىقتى جويۋدى باستى باعىتقا قويعان كورشىنىڭ رۋحاني جادىگەرلەردى دە قىرانداي تۇلەتۋى ىرىلىك. باعىن اشىپ باعالاساڭ قۇندىلىق كورمەنىڭ كوركى عانا ەمەس، قارجىنىڭ دا كوزى ەكەنىن اڭعاردىق. قۇندىلىعىنا قۇنتتى الىپ ەلدىڭ بۇگىنگى قارقىنى وسىنى دا سەزدىرەتىن ءتارىزدى. ءبىر سوزبەن ايتقاندا، تىنىمسىز تىرلىكتى، ادال ءىستى، ەل دەگەن ۇلى ۇعىمدى بيىك مارتەبە تۇتقان حالىقتىڭ قاجىر-قايراتى – مەملەكەتتىڭ تورتكۇل دۇنيەدەگى مەرەيىن اسىرىپ وتىرعانى ءسوزسىز.

دەرەككوز: ەگەمەن قازاقستان