مەملەكەت باسشىسى ن.ءا.نازاربايەۆ­تىڭ «100 ناقتى قادام» ۇلت جوسپارىندا رەسپۋبليكامىزدا عىلىمدى دامىتۋ ماسەلەلەرىنە ەرەكشە نازار اۋدارىلعان. باعدارلامانىڭ 64ء-شى قادامىندا «عىلىمي جانە (نەمەسە) عىلىمي-تەحنيكالىق قىزمەت ناتيجەلەرىن كوممەرسيالاندىرۋ تۋرالى» زاڭدى ازىرلەۋ قاراستىرىلعان ەدى. سول زاڭعا تاياۋ­دا ەلباسى قول قويىپ، باسپاسوزدە جارىق كوردى. جاسىراتىنى جوق، وسى زاڭدى ءبىلىم جانە عىلىم قىزمەتكەرلەرى كوپتەن كۇتتى. سەبەبى، وسى كۇنگە دەيىن عىلىمي-زەرتتەۋ جۇمىستاردىڭ ناتيجەلەرىن ناقتى وندىرىسكە ەنگىزۋ ماسەلەسى زاڭدى تۇردە شەشىلمەي كەلەدى. ناقتى ايتساق، عىلىمي جوبالاردىڭ ناتيجەلەرىن وندىرىسكە ەنگىزۋ مەحانيزمىن رەتتەيتىن نورماتيۆتىك قۇجات بولعان جوق. ال سونداي قۇجات بولماعاندىقتان وسى جۇمىستى قارجىلاندىرۋ ماسەلەسى دە تولىق شەشىلمەدى. سوندىقتان دا بۇل زاڭ وتانىمىزداعى عىلىمي جانە عىلىمي تەحنيكالىق قىزمەتتىڭ ناتيجەلەرىن كوممەرسيالاندىرۋ قىزمەتىن جۇزەگە اسىرۋعا بايلانىستى قوعامدىق قاتىناستاردى جەتىلدىرەدى. سونداي-اق، كوممەرسيا­لاندىرۋ پروسەستەرى مەن عىلىمي جانە عىلىمي-تەحنيكالىق قىزمەتتىڭ ناتيجەلەرىن كوممەرسيالاندىرۋدىڭ مەملەكەتتىك كەپىلدىك بەرىلگەن قولداۋ تەتىكتەرىن رەتتەيتىن بولادى.

«جاڭا تەحنولوگيالىق تولقىن جالىنا جارماسىپ، تەڭدەسسىز يننوۆاسيالار جاساۋ بارلىق ەلدىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى. سوندىقتان اۋقىمدى حالىقارالىق عىلىمي-زەرتتەۋ جوبالارىنا قاتىسۋىمىز قاجەت»، دەگەن ەلباسى ن.نازاربايەۆ يننوۆاسيالىق زەرتتەۋلەردى دامىتۋدىڭ جاڭا ساياساتىن ۇسىندى.

تارمۋ حالىقارالىق ءبىلىم بەرۋ كەڭىستىگىندە ينتەگراسيانى تەرەڭدەتۋ، وقىتۋشىلاردىڭ عىلىمي-زەرتتەۋ ءمۇم­كىن­دىكتەرىن كەڭەيتۋ جانە ءبىلىم الۋ­شىلاردىڭ اكادەميالىق ۇتقىر­لىعىن دامىتۋ ماقساتىندا شانحاي ىنتىماقتاستىق ۇيىمى ۋنيۆەر­سي­تەت­تەرىنىڭ (شىۇۋ) جەلىسىنە رەسمي ءتۇر­دە قابىلداندى. ياعني، ۋنيۆەرسي­تەت ستۋدەنتتەردى جوعارى جانە جوعارى وقۋ ورنىنان كەيىن ءبىلىم بەرۋ باعدارلاماسى بويىنشا 3 ماماندىقتان «سۋ رەسۋرس­تارى جانە سۋدى پايدالانۋ»، «جەردى مەليوراسيالاۋ، باپتاۋ جانە قورعاۋ»، «گيد­رو­تەحنيكالىق قۇرىلىس جانە عيماراتتار» شىۇۋ شەڭبەرىندە وقىتۋدى ۇسىناتىن بولادى.

سونىمەن قاتار، ءبىلىم ورداسى بەلارۋس-قازاقستان ءعىلىمي-بىلىم كونسورسيۋمىنا مۇشە. كونسورسيۋم اياسىندا بەلارۋس جوعارى وقۋ ورىندارىمەن بىرگە 8 جوبا ازىرلەنۋدە. ۇسىنىلعان جوبالاردىڭ ىشىندە جامبىل ايماعى ءۇشىن «ءداندى داقىلداردى قايتا وڭدەۋ نەگىزىندە جاڭا تۇرپاتتاعى ونىمدەر الۋ ءۇشىن تەحنيكالار مەن تەحنولوگيالار ازىرلەۋ» جوباسىنىڭ ماڭىزى ەرەكشە. بۇل جوبادا ءداندى داقىلداردى سۇرىپتاۋ كوەففيسيەنتىن 93-96 پايىزعا جەتكىزەتىن امبەباپ تەحنولوگيالىق نوبايى بويىنشا ءداندى داقىلداردى وڭدەۋدىڭ رەسۋرسۇنەمدەۋ تەحنولوگياسىن، سونىمەن بىرگە، جاڭا تەحنيكاسىن ەنگىزۋ قاراستىرىلعان. جوبا جامبىل وبلىسىندا ءداندى داقىلداردى وڭدەيتىن، اسىرەسە، ۇن ونىمدەرىن شىعاراتىن كاسىپورىنداردىڭ قاتىسۋىن قاجەت ەتەدى.

بۇدان وزگە اۋقىمدى عىلىمي جوبالاردىڭ ءبىرى م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تارمۋ جانە بەلارۋس ۇلتتىق-تەحنيكالىق ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ عالىمدارى قاتىساتىن «عيماراتتاردىڭ قادالىق ىرگەتاستارىن قالاۋ ءۇشىن رەسۋرس ۇنەمدى ۇڭعىمالى تەمىر-بەتوندى قادالاردى تاجىريبەلىك ساراپتاۋ جانە ازىرلەۋ» جوباسى. سوققىعا شىدامدى ءارى ەكونوميكالىق جاعىنان ءتيىمدى، تمد-دا جانە الىس شەتەلدەردە تەڭدەسى جوق بەرىك قادالار وتاندىق قۇرىلىس سالاسىن يننوۆاسيالىق دامۋ جاعىنان جاڭا بەلەسكە كوتەرىلۋىنە مۇمكىندىك بەرەدى. بۇل جوباعا بايلانىستى ۋنيۆەرسيتەت «پەتروقازاقستان كۋمكول رەسورسيز» اق-پەن كەلىسىم-شارتقا تۇردى.

2015 جىلدىڭ ساۋىرىندە تارمۋ ۋني­ۆەر­سيتەتتەردىڭ ەۋرازيالىق اسسوسيا­سياسىنا تولىققاندى مۇشەس رەتىندە قابىلداندى. بۇل ءبىزدىڭ عالىمدارىمىزعا جاڭا عىلىمي جوبالاردى وسى اسسوسياسيا اياسىندا ورىنداۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى وڭتۇستىك وڭىردە ەڭ ءىرى پاتەنت يەلەنۋشى بولىپ تابىلادى. جالپى ايتقاندا، عىلىم – مونوگرافيا نەمەسە ديسسەرتاسيا ءۇشىن كەرەك ەمەس، عىلىم قاراپايىم حالىقتىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتۋعا باعىتتالۋى قاجەت. جىل سايىن ۋنيۆەرسيتەت عالىمدارى جاڭا قۇرىلعىلار مەن جابدىقتارعا، مەحانيزمدەرگە، قۇرىلىس ماتەريالدارىنا ورتا ەسەپپەن 30-دان استام ەلىمىزدىڭ يننوۆاسيالىق پاتەنتىن جانە اۆتورلىق كۋالىكتەرىن الادى. وكىنىشكە وراي، ولاردىڭ كوبىسى قاعاز جۇزىندە قالىپ، ناقتى وندىرىسكە ەنگىزىلمەي كەلەدى.

جامبىل وبلىسىندا پاتەنت يەلەنۋشىلەر قاتارىندا م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تارمۋ-دەن باسقا «قازاق سۋ شارۋاشىلىعى عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتى» ج ش س، جامبىل جوبالاۋ ينستيتۋتى، تاراز يننوۆاسيالىق-گۋمانيتارلىق ۋنيۆەرسيتەتى جانە ءبىرقاتار ۇيىمدار بار. وبلىستاعى جوعارى وقۋ ورىندارى مەن ۇيىمدارىندا كوپتەگەن پاتەنتتەر مەن اۆتورلىق كۋالىكتەردىڭ شوعىرلانعانىن ەسكەرە وتىرىپ ولارعا كوممەرسيالاۋ بويىنشا ىرىكتەۋ جۇرگىزىپ، جامبىل وبلىسى اكىمدىگىنىڭ اياسىندا ارنايى ايماقتىق تالداۋ ورتالىعىن (اسو) قۇرۋ قاجەت، دەپ بىلەمىز.

اتالعان ايماقتىق تالداۋ ورتالىعىنىڭ جۇمىسىنا عالىمدار، ەكونوميستەر، بيزنەس، كاسىپورىن وكىلدەرى جانە مۇددەلى تۇلعالار قاتىسۋى ءتيىس. تارمۋ ءوزىنىڭ ماماندارىنىڭ قىزمەتىن ۇسىنۋعا جانە اتالمىش ورتالىقتىڭ ءتيىمدى جۇمىسى ءۇشىن ۋنيۆەرسيتەت بازاسىندا قولايلى جاعداي جاساۋعا دايىن.

ىرگەلى ءبىلىم مەكەمەسىنىڭ دامۋ ستراتەگياسىنا سايكەس، ءار جىلى زەرتحانالىق بازانىڭ وركەندەۋىنە 180-200 ملن. تەڭگە بولىنەدى. سوڭعى ەكى جىلدىڭ ىشىندە 15 كافەدرانىڭ زەرتحانالارى جاڭا قۇرال-جابدىقتارمەن تولىقتىرىلدى. مىسالى، «سۋ رەسۋرستارى» كافەدراسىنا ۇلىبريتانيادان گيدروقۇرىلىمداردىڭ قاۋىپسىزدىگىن زەرتتەيتىن ارنايى زەرتحانا الىنىپ ورناتىلدى. «بيولوگيا» كافەدراسىندا تابيعي ماتەريالداردان ونىمدەردى دايىنداۋ تەحنولوگياسىن ىسكە اسىرۋ ماقساتىمەن جاڭا زەرتحانا جابدىقتالدى. بۇل زەرتحانادا مويىنقۇم اۋدانىندا وسەتىن سيستانحە (ساي ساعىزى) تامىرىنان تاماق جانە كوسمەتولوگيا ونىمدەرىن دايىنداۋ تەحنولوگياسى زەرتتەلىپ جاتىر.

«نانوينجەنەرلىك لابوراتوريا» ارنايى پرەسس-ماشينالارمەن جابدىقتالدى. وسى قۇرىلعىلار ارقىلى قۇرىلىس ماتەريالداردىڭ ساپاسىن ساراپتامادان وتكىزۋگە تولىق مۇمكىندىك الىپ وتىرمىز.

ماحمەتعالي سارىبەكوۆ،

م.ح.دۋلاتي اتىنداعى تاراز مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ رەكتورى، ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ جانىنان قۇرىلعان ۇلتتىق عىلىمي كەڭەستىڭ ءتوراعاسى.

جامبىل وبلىسى.

دەرەككوز: ەگەمەن قازاقستان