Daǵdarys degen tamasha jeleý boldy. Qysqartýǵa. Qymbattatýǵa. Biraq, osy «únemshildikten» dep urandatqan barlyq qysqartýlar men qymbattatýlar Qazaqstanda tek halyqqa qatysty ǵana qoldanylatyn sekildi. Al, búdjettiń búıirin tesip, qazyna qarjysyna kenelip júrgenderge bul únemshildik qaýip tóndirmeıdi. Respýblıkalyq búdjetti shuqshıa qarap, árbir tıynyn eseptep otyrǵan bılik bir qaraǵanda únemshil keıip tanytqanymen qyrýar qarjyny jelge shashyp otyr. Qalaı deısiz be?
Birer kún buryn Astana Group basshysy, belgili kásipker, «Jaǵympazdyqty ómirdiń ózi úıretti» dep prezıdenttiń betine aıtatyn «batyr» bıznesmen Nurlan Smaǵulov jýrnalısermen kezdesip, óz kompanıasynyń jobalaryn tanystyrdy. Ózin ashyq, jarıa tulǵa retinde kórsetýdi maqsat etken ol tilshilerdiń kez kelgen «yńǵaısyz» suraqtaryna jaýap berem dep kúpsinipti.
Smaǵulov myrzanyń ashqan dúkenderi týraly jazyp onyń jeke bıznesin jarnamalaıtyn jaıymyz joq. Biraq, sol «Mega», «Sıtı», «Plaza» degen jat tildegi ataýlardy japsyrǵan saýda ortalyqtarynyń qurylysy men iske qosylýyna memleket qarajaty, myna Siz ben bizdiń qaltamyzdan tólengen salyqtyń jumsalyp jatqanyn aıtý – paryz.
Smaǵulov Astanada MEGA Silk Way atty taǵy bir alyp saýda keshenin salyp jatyr. Bul Smaǵulovtyń aıtýynsha, Qazaqstanda teńdesi joq saýda hám oıyn-saýyq ortalyǵy bolatyn kórinedi. Qurylys 2014 jyldyń qyrkúıeginde bastalǵan. Ázir nysan qurylysynyń 65 paıyzy aıaqtalǵan eken. Nysanǵa salynǵan ınvestısıa quny 71 mıllıard teńgeden asady. Onyń tek 28 paıyzy ǵana kompanıanyń jeke qarajaty, qalǵany – qaryz. Qaryz bolǵanda da jeńildikpen berilgen memleket aqshasy. Buǵan deıin Ulttyq ekonomıka mınıstri Erbolat Dosaev ta Astanadaǵy saýda kesheniniń qurylysyna 15 mıllıard teńge bólinetinin habarlaǵan edi.
«Nesıelik 36 mıllıard teńge 3 paıyzdyq jeńildikpen, taǵy 15 mıllıardy 18 paıyzben berilip otyr. Nesıelerdiń ekeýi de «Báıterek development» AQ-y arqyly alyndy. Jobaǵa kompanıamyzdyń ózi salǵan qarajat 20 mıllıardty quraıdy. Kelisim boıynsha, salynǵan saýda ortalyǵy qaryz tolyq qaıtarylǵansha «Báıterek development» AQ-ǵa kepildikke qoıylady», - deıdi N. Smaǵulovtyń ózi. Qyrýar qarjyǵa salynǵan saýda ornynyń saltanatty ashylýy 15 jeltoqsanǵa josparlanyp otyr (ony kim baryp ashatynyn ishińiz sezgen bolar).
Biraq, N. Smaǵulov myrza qazyna qarjysyn jeke bıznesine jumsap otyrǵanyna esh qysylmaıtyn sıaqty.
Qaıta «Memleket bizge osy jobany usyndy. Biz kelistik (!!!). Bizdiń mindetimiz – jaı ǵana komersıalyq nysan turǵyzý emes, EKSPO-ǵa kirer qaqpa salý. 2017 jyly 5 mıllıon adam keledi dep kútilýde. Olar qazirdiń ózinde daıyndyq jumystaryna kelip jatyr. Bul ımıjdik joba boldy», - dep memleketti ózine kiriptar etip kórsetýde.
Sóıtip, N. Smaǵulovtyń arqasynda buryn sońdy qazaq dalasy estip bilmegen álemdik brendter elimizge keledi eken.
Úkimetten aqshany tekke emes, ósimmen alyp otyrǵanyn alǵa tartqan ol salynǵan nysannyń ózin-ózi aqtaıtyn ýaqyty buryn josparlanǵan 10 jyldan 20 jyl merzimge deıin ulǵaıyp ketkenin de jasyrmapty.
Bul ózi jumyrtqadan jún qyrqyp júretin paıdaqordyń naq ózi sıaqty. 2006 jyly satyp alǵan ońtústik astanadaǵy «Almaty» qonaq úıin qıratyp, ornyna basqa nysan salýdy josparlap júripti. Tipti, Park Haıatt degen bir kompanıamen kelisimge de kele bastapty. Biraq, daǵdarys kelip, ol josparyn kúrt ózgertipti. Endi N. Smaǵulov keler jyly salynǵanyna 50 jyl tolatyn qonaq úıdi aldaǵy Ýnıversıada qonaqtaryn qarsy alý úshin kúrdeli jóndeýden ótkizbek eken. Ýnıversıada da memleket úshin «ımıjdik» joba ekenin eskersek, Smaǵulov bul jerde de biraz tıyn «syndyratyn» sekildi.
Basyna tartsa, aıaǵyna jetpeı jatqan búdjet qarajaty osylaısha «Qazaqstannyń abyroıyn asqaqtatatyn alyp jobalarǵa» jumsalyp jatyr. «Áı, munyń qalaı?» degen eshkim joq. Bylqyldaq bıliktiń osal tustaryn ábden bilip alǵan Nurekeń de qaıtpaıdy. Búdjet qarjysyn baǵyttaıtyn «jobalary» daıyn turady. Eshkim betin qaqpaıdy. Naǵyz maı shammen qaraıtyn osyndaı jumystaryn memleket qarjylandyratyn respýblıkalyq aqparat quraldary arqyly halyqqa tanytyp, dúkeni ashylǵansha jarnamasyn da jasap qoıady. Ony da memleket qarajatyna, árıne...
Jomart Abdollauly
