Búgingi tańda kópshiliktiń mazasyn alyp otyrǵan bir suraq bar: EKSPO ótti, endi teńgeniń qunsyzdanýy bola ma? Osy máseleniń jaýabyn belgili ekonomıka mamandarynyń pikirimen jáne búgingi tańdaǵy derektermen qosa qarastyryp kórelik.
Ekonomıka sarapshylarynyń boljamdary
Sarapshylar Astanada EKSPO kórmesi aıaqtalysymen ulttyq valúta qunyn joǵaltýy múmkin degen boljamdar aıtqan bolatyn. Jyl aıaǵynda kýrs $1 úshin 420-450 teńgeni quraýy yqtımal delingen edi. Mundaı boljamdy osydan úsh aı buryn Almatyda ótken «Orta Azıanyń 25 jyl ishindegi jalpy saıası-ekonomıkalyq jaǵdaıyna qorytyndy jáne Qazaqstan men Reseıdiń damý perspektıvalary» atty konferensıada Tele Trade Central Asia analıtıkter tobynyń jetekshisi Sergeı Polygalov aıtyp edi.
Sol sıaqty Qoldanbaly ekonomıkany zertteý ortalyǵynyń basshysy Jánibek Aıǵazın eń qaýipti jaǵdaıda bir dollar 363-370 teńgege deıin ósýi múmkin degen bolatyn.
Sergeı Polygalov joǵaryda jasaǵan boljamyn saıası-ekonomıkalyq faktorlarmen baılanystyrdy. Ol teńgeniń quldyraýyna qatysty negizgi úsh sebepti atap ótken: munaı baǵasynyń $50-dan tómendeýi, EKSPO kórmesine ketken qarajattyń ózin-ózi aqtamaýy jáne Halyq banktiń ekinshi dárejedegi bankterge qarjylaı kómek kórsetýi. Forbes Qazaqstannyń esebi boıynsha, 2014 jyldyń naýryz aıynan 2017 jylǵa deıin EKSPO-ǵa ketken qarajat jalpy eseppen 543,53 mlrd teńgeni quraǵan.
Al Halyq bankiniń elimizdegi basqa bankterge qoldaý kórsetýi jónindegi másele boıynsha ekonomıs, Ǵalym Qusaıynov óz oıyn bildirdi: «bankterge qazirgi ýaqytta aqsha emes kapıtal kerek, sebebi bankterde aıtarlyqtaı úlken soma bar. Biraq ol somany Halyq banki tez arada qaıta paıdalanysqa engizip jiberedi».
Sonymen qatar, Ǵalym Qusaıynovtyń pikirinshe, teńgeniń álsireýi mynadaı úsh faktorǵa táýeldi: birinshiden, Reseı rýbliniń ahýaly jáne munaı baǵasynyń tómendeýi. Ekinshiden, tólem balansy, ınflásıa jáne aqsha usynysy da esepke alynýy tıis. Úshinshiden, uzaq ýaqytqa josparlaǵanda eńbek ónimdiligin jáne onyń ósý qarqynyn AQSH jáne basqa da damyǵan memlekettermen salystyrý kerek.
Almaty menedjment ýnıversıtetiniń dosenti, İskerlik ákimshiliktendirýdiń doktory Erlan Ibragım Qazaqstan shyndyǵynda syrtqy faktorlarǵa «óte qatty baǵynyshty» dedi. Eger shıkizat salasynda qandaı da bir keri áser bolsa nemese kórshiles memleketterde krızıs týǵan jaǵdaıda ol teńgeniń quldyraýna negizgi sebep bolýy múmkin.
Búgingi kúngi jaǵdaı nemese derekter ne deıdi?
Búginde EKSPO-nyń aıaqtalǵanyna on kúnnen asqan ýaqytta Halyq bankinde dollardyń satylymy jalpy 341, 32 teńgeni qurap otyr. Ázirshe dollarǵa qatysty kýrs 341 teńgeniń aıasynda qubylyp tur. Iandekske súıensek, munaı baǵasy qaıtadan joǵarylap keledi. Sońǵy málimet boıynsha munaıdyń bir barreli $56, 20 quraıdy. AQSH-tyń energetıka mınıstrligine súıensek, 2017 jyldyń sońyna deıin munaı baǵasy orta eseppen $51,7 kóleminde turaqtalmaq.
AlmaU iskerlik basshylyǵynyń ekonomısi Erlan Ibragım: «Eger menen bireý aqshamdy qaı valútada saqtaımyn dep surasa, men sheteldik valútada saqtańyz degen aqyl aıtar edim». Degenmen, qazirgi tańda qazaqstandyqtarǵa alańdaıtyn sebep joq. Óıtkeni, mamandar munaı naryǵynda aıtarlyqtaı qatty quldyraýlar bolmaıdy jáne onyń baǵasy $60-ǵa deıin ósýi múmkin dep otyr.
Zamıra Pýlatova
