Ýaqyt ótken saıyn adamdar arasyndaǵy aýrýlardyń túri kóbeıip, estimegen dıagnozdar qulaqqa úırenshikti bolyp barady. Tipti sábılerdiń shala týylýy jıilep, sonyń saldarynan bolatyn retınopatıa aýrýynyń qaýipi artqany jaıly dabyl da qaǵylýda. Retınopatıa – bul shala týǵan shaqalaqtarda jıi kezdesetin kóz aýrýy. Ol tez órshıtindikten, eger sanaýly kúnde anyqtalyp em jasalmasa, bala zaǵıp bolyp qalýy múmkin. Málimetterge súıensek, bul dertti kesh anyqtaý saldarynan 2021 jyly 35 sábı zaǵıp bolyp qalǵan. Qazir Qazaqstanda der kezinde dıagnostıka jasaý jolǵa qoıyla bastady...    

Elimizde jylyna 22 myńnan astam sábı shala týylady. Mamandardyń aıtýynsha, olardyń  40% jýyǵynda retınopatıa tirkeledi. QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń málimetine súıensek, bul keseldi der kezinde anyqtap, em júrgize alatyn elimizde 22 oftalmolog maman ǵana bar. Onda da shala týǵan nárestelerdiń kóz janaryndaǵy qaýipti aýrýdyń bar-joǵyn arnaıy dıagnostıkalyq tekserý arqyly ǵana anyqtaýǵa bolatynyn aıta keteıik.  Áýeli, atalǵan aýrý jaıly qysqasha tanysa ketsek.

Retınopatıa – bul kóz torlaryndaǵy eleýli retınaldy tamyrlyq buzylysy, degradasıalanyp, optıkalyq júıke atrofıasy men torlaryna zaqym kelýi. Kóz tory tamyrlarynyń qalypty jetilýin buzatyn birqatar faktorlardyń áserinen damıtyn vıtreoretınaldy kózdiń patologıasy. Jetilmegen sábı aǵzasyndaǵy álsizdik, kórý júıesiniń de tolyqqandy damymaýy aýrýdyń órshýine qolaıly. Sondaı-aq shala týǵan sábılerde jıi kezdesetin bul kesel ınkýbatordaǵy otteginiń joǵary konsentrasıasynyń áserinen de kúsheıip jatady. Iaǵnı ınkýbatorlar shaqalaqtyń shala ókpesiniń tynys alýyn qamtamasyz etýde óte mańyzdy bolǵanymen, retınopatıanyń damýyna  yqpal etip jatady. Sondyqtan medısına salasy joǵary damyǵan elderde de shala týǵan kezdegi retınopatıanyń joǵary kórsetkishi jetkilikti mólsherde. Olardyń neonataldyq tehnologıalary 500 gram salmaqtaǵy nárestelerdiń ómirin 3 aıdaı erte, tipti odan da buryn týǵan nárestelerdi qoldaýǵa qabiletti. Biraq ol tehnologıalar qansha ozyq bolsa da, shaqalaqtardyń kórý patologıasyna aparady. Sebebi ınkýbatorlar balanyń damýy úshin tabıǵı ortamen salystyrǵanda aıtarlyqtaı aıyrmashylyǵy bary aıtpasa da belgili. Al retınopatıa esh bilinbeı, aýyrtpalyqsyz asqynyp otyratyndyqtan, arnaıy qurylǵylar men mamandardyń kómegi asa qajet.

Osy oraıda qýanyshty jańalyq! Elimizdegi shala týǵan sábılerdiń retınopatıasynyń erte skrınıngine arnalǵan jabdyqtar birneshe jyl buryn nebári 4 ortalyqta ǵana bolsa, qazir «Shevron» kompanıasy men  «Aıala» qaıyrymdylyq qorynyń birlesken jobasymen bul múmkindik artty. Olar elimizdegi 16 medısınalyq ortalyqty oftalmoskop, 5 lazerlik apparat pen 5 retınaldy kameramen qamtamasyz etti. «Bul Qazaqstanda jańa týǵan nárestelerdi oftalmologıalyq skrınıngpen qamtýdy shamamen 12%-ǵa ulǵaıtýǵa, shala týǵan balalarda retınopatıany anyqtaýdy 20%-ǵa arttyrýǵa jáne retınopatıa kezinde kóz toryn lazerkoagýlásıalaý boıynsha otalardyń úshten bir bóligine kóbirek júrgizýge kómektesti», - dedi qaıyrymdylyq qordyń prezıdenti Aıdan Súleımenova.

Qajetti oftalmologıalyq jabdyqtardyń tolyq jıyntyǵy: kamera, oftalmoskop, lazerhırýrgıalyq qondyrǵy jabdyqtarymen qoldaýlar nátıjesinde  1,5 jyl ishinde retınopatıanyń aldyn alýda orasan serpilis bolǵanyn dárigerler de qýana jetkizýde. Olar bul jetistikke qaıyrymdylyq qoldaý men QR Densaýlyq saqtaý mınıstrliginiń birlesken jumysy nátıjesinde jetkenin alǵa tartýda. Osylaısha, tehnologıalyq múmkindikter artqan saıyn nárestelerdegi kóz aýrýyn sapaly ári tez anyqtap, emdeý jolǵa qoıyla bastady. Byltyr Qazaqstanda retınopatıasy anyqtalǵan sábılerdiń jalpy sany 1523 bolsa, onyń 597-ne kóz torynyń lazerkoagýlásıasy boıynsha ota jasalǵan. Bul 2021 jylǵa qaraǵanda 34%-ǵa joǵary. Qazir Qazaqstandyq oftalmologtar «Shevron» kompanıasy men «Aıala» qaıyrymdylyq qorynyń qoldaýymen elimizde eki iri qaladan ózge taǵy úsh perınataldy ortalyqta balalar lazerlik túzetýden ótip jatqanyn atap ótti.

Osyndaı qaıyrymdylyqqa uıytqy bolyp júrgen álemniń jetekshi biriktirilgen energetıkalyq korporasıalarynyń biri «Chevron»  jaıly  Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev óz sózinde: «Teńiz jáne Qarashyǵanaq munaı-gaz sektoryndaǵy iri jobalardy iske asyrýda senimdi seriktes retinde elimizdiń energetıka naryǵynda óte belsendi qyzmet atqarýda»,- dep atap ótken bolatyn. Al «AYALA» qaıyrymdylyq qory Qazaqstandaǵy balalarǵa qatysty densaýlyq saqtaý jáne bilim berý salasynda jemisti jobalardy júzege asyryp keledi. Sondyqtan retınopatıanyń aldyn alýdaǵy jemisti qadamdardyń eń tıimdi joly bolashaqta shala týǵan sábılerdiń sanyn azaıtýǵa qatysty  analardyń  densaýlyǵyn qoldaý kampanıasyna ulasady degen senimimiz mol.

Aısha AMANQYZY

jýrnalıs