قازاقتىڭ قاس باتىرى باۋىرجان مومىش ۇلىنىڭ «ءتارتىپسىز ەل بولمايدى، تارتىپكە باعىنعان قۇل بولمايدى» دەگەن اتالى ءسوزى بار. ياعني، زاڭىن، ەرەجە-تارتىبىن سىيلاماعان ەلدىڭ بولاشاعى بۇلىڭعىر دەگەن ءسوز. قازاقستان ءوزىنىڭ دەموكراتيالىق، زايىرلى، قۇقىقتىق جانە الەۋمەتتىك مەملەكەت ەكەنىن كونستيتۋسيا ارقىلى بەكىتىپ، مەملەكەت پەن ءدىننىڭ اراقاتىناسىن رەتتەيتىن زايىرلىلىق قاعيداتتارىنا سۇيەنەدى. كونستيتۋسيا مەن ۇلتتىق زاڭنامالار رەسپۋبليكا ازاماتتارىنا بارىنشا كەڭ قۇقىقتار بەرۋمەن قاتار، ءبىر مەزگىلدە ولاردىڭ مەملەكەت پەن قوعام الدىنداعى مىندەتتەرىن دە ايقىنداپ بەرەتىنى انىق. وسى تۇرعىدان العاندا، سوڭعى جىلدارى قوعامدا زايىرلىلىق پەن جالپىعا ورتاق تارتىپكە، زاڭعا  قاتىستى ءبىرشاما تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر دە ورىن الىپ وتىرعانى جاسىرىن ەمەس. سونىڭ ءبىرى – مەكتەپتەگى، ياعني وقۋشىلار اراسىنداعى حيدجاب ماسەلەسى.

ايتا كەتەرلىگى بيىل ق ر ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ ورتا ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارى ءۇشىن مىندەتتى مەكتەپ فورماسىنا قويىلاتىن تالاپتاردى بەكىتۋ جونىندەگى بۇيرىعى شىققان بولاتىن. مۇندا مەكتەپ فورماسىنا قانداي دا ءبىر دىنگە قاتىستىلىقتى ايقىندايتىن كيىم ەلەمەنتتەرىن قوسۋعا جول بەرىلمەيتىندىگى بەلگىلەنگەن. وسىدان كەيىن دە قوعام اراسىندا ءتۇرلى پىكىرلەر ايتىلا باستادى. الايدا، وسى توڭىرەكتە اڭگىمەگە بارماس بۇرىن، ۇلتتىق زاڭنامانىڭ نورمالارىنا دا ءمان بەرگەندى ءجون ساناعان ەدىك.

قازاقستاننىڭ مەملەكەتتىك ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى دە زايىرلى جانە ونىڭ ءدىني ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنەن بولەك ەكەنىن ايتا كەتۋ كەرەك. ياعني، زايىرلىلىق ۇعىمى – ءبىلىم بەرۋ مەكەمەلەرىندە جاستار بويىندا بەلگىلى ءبىر ءدىني كوزقاراستى قالىپتاستىرۋعا قارسى ەكەنىن بىلدىرەدى. زايىرلىلىق – اتا زاڭمەن بەكىتىلگەن مەملەكەت تۇرپاتى، سوندىقتان كونستيتۋسيا نەگىزىندە جاساقتالعان ق ر «ءبىلىم تۋرالى» زاڭى دا زايىرلىلىق قاعيداتتارىن باسشىلىققا الادى. ق ر «ءبىلىم تۋرالى» زاڭىنا سايكەس ءبىلىم سالاسىنداعى مەملەكەتتىك ساياساتتىڭ نەگىزگى قاعيداتتارىنىڭ ءبىرى ءبىلىم بەرۋدىڭ زايىرلى سيپاتى بولىپ تابىلادى. اتالعان زاڭناما ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىندا ءدىني ۇيىمداردىڭ قۇرىلىمدارىن قۇرۋعا جانە ولاردىڭ قىزمەتىن جۇرگىزۋگە، ءدىني ىمىراسىزدىق پەن ايرىقشالىقتى ناسيحاتتاۋعا، پەداگوگ قىزمەتكەرلەردىڭ ءبىلىم بەرۋ ۇدەرىسىن ءدىني ناسيحات جۇرگىزۋ ماقساتىندا پايدالانۋىنا تىيىم سالىنادى.

بۇدان بولەك، ق ر «ءدىني قىزمەت جانە ءدىني بىرلەستىكتەر تۋرالى» زاڭىنىڭ 3-بابىنىڭ 4-تارماعىندا «ءدىني ءبىلىم بەرۋ ۇيىمدارىن قوسپاعاندا، قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا بiلiم بەرۋ مەن تاربيەلەۋ جۇيەسى ءدىن مەن ءدىني بىرلەستىكتەردەن ءبولiنگەن جانە زايىرلى سيپاتتا بولادى» دەپ اتاپ كورسەتىلگەن. ياعني، زايىرلى مەملەكەت زاڭنامالارى بەلگىلى ءبىر ءدىني بىرلەستىكتىڭ ماقساتىن ەمەس، تۇتاس ازاماتتىق قوعامنىڭ مۇددەسىن كوزدەي وتىرىپ جاسالادى. زاڭ تالاپتارى مەن تىيىمدارى بارلىق ءدىن وكىلدەرىنە ورتاق. وسىلايشا مەكتەپتەگى زايىرلىلىققا قاتىستى ۇستانىمدار تەك يسلام دىنىنە عانا ەمەس، باسقا دىندەرگە دە تىكەلەي قاتىستى بولىپ تابىلادى. وسى تۇستا ايتا كەتەرلىگى، ەگەر مەمەلكەتتە قانداي دا ءبىر ءدىننىڭ مۇددەسىنە باسىمدىق بەرەتىن بولسا، مۇنداي جاعداي باسقا كونفەسسيا وكىلدەرى ءۇشىن دە سىنعا ۇشىراپ، قوعامدا ودان بەتەر ادىلەتسىزدىك ورناعان بولار ەدى.

ال ءبىلىم جانە عىلىم مينيسترلىگىنىڭ بەكىتكەن تالاپتارىنا كەلسەك، وندا مەكتەپ فورماسىنا قاتىستى ەرەجەلەر ءبىر عانا «حيدجاب كيۋدى» ەمەس، وزگە دە دىندەر ەلەمەنتتەرىن پايدالانۋدى شەكتەيدى. ويتكەنى كەز كەلگەن اتريبۋتيكا، سيمۆول، ەلەمەنت بەلگىلى ءبىر دارەجەدە ءوزى قاتىستى بولىپ تابىلاتىن سەنىمدى ناسيحاتتاۋدى بىلدىرەدى. بارلىق دىندەردىڭ زاڭ الدىنداعى تەڭدىگىن قامتاماسىز ەتەتىندىكتەن زايىرلىلىق قاعيداتتارى جەكە ءبىر ءدىندى ەرەكشەلەۋگە جول بەرمەيدى. ال ەندىگى ءبىر ماسەلە – ەگەر قازاقستاندا بارلىق كونفەسسيالارعا قۇرمەتتەگەندىكتەن، ولاردىڭ ەركىنە سالىپ، بارلىق ءدىن وكىلدەرىنە ءبىلىم مەكەمەلەرىندە كيىم ۇلگىسىنە تولىق ەركىندىك بەرگەن بولسا نە بولار ەدى؟ ولاي ىستەسەك، ءاربىر كونفەسسيا وكىلدەرى وزدەرىنىڭ ەرەكشەلىكتەرىن كورسەتىپ، وقۋشىلار اراسىندا قايشىلىقتار تۋىندامايدى ما؟ مۇنىمەن قوسا، مەكتەپتەردە ورتاق كيىم ۇلگىسىن بەكىتۋ تاجىريبەسى الەم ەلدەرىندە كەڭ تارالعان. سوندىقتان دا بارلىق ءدىن وكىلدەرىنىڭ ورتاق زاڭ تالاپتارىنا باعىنۋىن تالاپ ەتۋ كوپ كونفەسسيالى قازاقستانداعى ىشكى تۇراقتىلىقتى ساقتاۋدىڭ بىردەن-بىر تەتىگى. ءدىنارالىق قاقتىعىستاردىڭ ورىن الماۋىنا مەملەكەت ازاماتتارى دا مۇددەلى بولىپ، وعان زاڭ نورمالارىن ساقتاۋ ارقىلى ۇلەس قوسۋى ءتيىس. تۇيىندەي ايتقاندا، مەكتەپتە ءارتۇرلى الەۋمەتتىك جاعدايداعى وتباسىلار مەن ءارتۇرلى كوزقاراستاعى ورتادان شىققان وقۋشىلار ورتاق ۇلگىدەگى كيىم كيۋى كەرەك.

قازاقستان رەسپۋبليكاسىندا ازاماتتاردىڭ ءدىني سەنىم بوستاندىعى قامتاماسىز ەتىلگەن. وزگە ءدىن وكىلدەرىمەن قاتار مۇسىلمان ازاماتتارى دا بەس پارىزىن وتەپ، ءدىني قۇلشىلىقتارىن كەدەرگىسىز جۇزەگە اسىرۋدا. ال مەكتەپ قابىرعاسىندا حيدجابقا رۇقسات بەرىلمەۋى ءبىلىم مەكەمەسىنىڭ ىشكى ءتارتىبىن زايىرلىلىق قاعيداتتارىنا ساي ساقتاۋ ماقساتىندا عانا جاسالادى. مەكتەپتەن تىس ورىنداردا بۇل ماسەلەگە قاتىستى ەشقانداي تىيىمدار كوزدەلمەگەن. سوندىقتان مەكتەپتەگى حيدجاب ماسەلەسىن كوتەرۋشى ازاماتتار سەنىم بوستاندىعىنا مۇمكىندىك بەرەتىن زاڭعا جانە باسشىعا باعىنۋدىڭ ءارى ازاماتتىق مىندەت، ءارى مۇسىلماندىق پارىز ەكەنىن تۇسىنگەنى ءجون.

مەكتەپ قابىرعاسىندا جۇرگەن شەكتەۋلى كەزەڭدە حيجاب كيمەۋ قىز بالانى مۇسىلمانشىلىقتان شىعارمايتىنىن باسقالاردىڭ دا تۇسىنگەنى دۇرىس. ويتكەنى، ءدىن كيىم ۇلگىسىنە ەمەس، مازمۇنعا سۇيەنەدى. ارينە، مۇندا مازمۇنى كەلىسسە بولدى، اشىق-شاشىق جۇرۋگە دە بولادى دەۋدەن اۋلاقپىز. دەگەنمەن، كەز كەلگەن ءدىن ءۇشىن سىرتتاعى كيىم ەمەس، جۇرەكتەگى يمان ماڭىزدىراق.

تۇيىندەي ايتقاندا، قوعامداعى ءارتۇرلى ورتادا بىر-بىرىنە قايشى ماسەلەلەر تۋىنداعاندا، سونىڭ ىشىندە ءدىن ماسەلەسىنە قاتىستى پىكىرلەردە قولداۋ داۋ-داماي جاساۋدىڭ قاجەتى دە شامالى. مەكتەپ وقۋشىلارىنا قاتىستى ورتاق كيىم ۇلگىسىنە بايلانىستى دا جۇرتتى دۇرلىكتىرۋدىڭ قاجەتى جوق. بۇل رەتتە كەيبىر اتا-انالار تاراپىنان «حيدجاب كيمەگەن قىز – مۇسىلمان ەمەس» دەپ ايتىلىپ جۇرگەن كوزقاراستاردىڭ دا يسلام ءدىنىنىڭ قاعيداتتارى مەن ۇستانىمىنا جات ەكەنىن ايتۋعا ءتيىسپىز. يسلام دىنىندە ادامنىڭ سىرتقى اتريبۋتيكالىق كەلبەتىنەن بۇرىن، ونىڭ ىشكى جان دۇنيەسىنە، يمانىنىڭ شىنايىلىعىنا ۇلكەن ءمان بەرىلەدى. بۇل «اللا تاعالا سەندەردىڭ تۇرلەرىڭ مەن مال-دۇنيەلەرىڭە قارامايدى. اللا تاعالا سەندەردىڭ جۇرەكتەرىڭ مەن امالدارىڭا قارايدى» دەگەن حاديس شاريفتەن (ءابۋ ھۋرايرادان مۋسليم جەتكىزگەن) دە كورىنىس تاپقان.

جاستىلەك راحمەت