ول ءداستۇرلى ءانشى، ءبىراق ەسترادا دا ايتقان كەز-كەلگەن ءانى حيتكە اينالادى دەسەك قاتەلەسپەيمىز. وزىنە عانا ءتان قوڭىر داۋىسىمەن تالاي جۇرەكتى جاۋلاعان كلارا تولەنبايەۆامەن جاقىندا اڭگىمە-دۇكەن قۇرعان ەدىك. ونەردە عانا ەمەس، وتباسىندا دا ۇلگىلى انا، اياۋلى جاردان  قازىرگى قىزداردىڭ جار تاڭداۋى، وتباسىن قۇرۋى توڭىرەگىندە پىكىرىن سۇرادىق.سىزدە وقىپ كورىڭىز…

-ومىرلىك جار تاڭداۋدا نەگە ءمان بەرگەن ەدىڭىز؟

-ومىرلىك جار تاڭداۋ دەگەن باستى ماسەلە عوي. شەشەم ادام ومىرىندەگى ماڭىزدى دەگەن ءۇش نارسەنى باسا ايتىپ وتىراتىن. جاقسى ماماندىق تاڭداۋ، جار تاڭداۋ، ءۇشىنشى – تۇرعىلىقتى جەرىن تاڭداۋ دەيتىن. وسى ۇشەۋىنە باستى نازار اۋدارۋدى مىندەتتەپ ايتاتىن. سول تاربيەنىڭ ارقاسى بولار، ءوزىمدى جار تاڭداۋدا شاتاسپاعان، قاتەلەسپەگەن ادامداردىڭ ءبىرىمىن دەپ ايتا الامىن. اللاعا وسى ءۇشىن سانسىز شۇكىرشىلىك ايتامىن.

جولداسىم ەكەۋمىز سەمەيدەن، ءبىراق ەكى اۋدانىنانبىز. ەكەۋمىز كونسەرۆاتوريادا وقىپ جۇرگەندە تانىستىق. ونەر ادامدارىنىڭ ءبىرىن-بىرى ءتۇسىنۋى، ءبىر كوزقاراستا بولۋى ماڭىزدى. سوندىقتان ونەر ادامىنىڭ جارى دا ونەردەن بولعانى دۇرىس دەپ ويلايمىن. ودان كەيىن، ونەر ادامىنىڭ اتىنان ءسوز كوپ ەرەدى، كوپ ادامنىڭ نازارى بولعاسىن، ءارتۇرلى اڭگىمە بولۋى دا مۇمكىن. سونىڭ ءبارىن دۇرىس قابىلداي بىلەتىن، ونى زاڭدى دەپ تۇسىنە بىلەتىن ادامنىڭ كەزدەسكەنى جاقسى. ال ەندى باسقا سالادان بولسا، تۇسىنىسپەۋشىلىكتەر، قيىندىقتار بولۋى مۇمكىن. سەبەبى ءبىزدىڭ ۋاقىتىمىزدا رەجيم جوق. كەيدە، ءتىپتى، تاڭعا دەيىن سوزىلاتىن كونسەرتتار بولادى. دايىندىقتار دا ۋاقىتقا قارامايدى. جۇمىسىڭنىڭ وسىندايىن ءبىلىپ، ونى ءتۇسىنىپ، جان-جۇرەگىمەن قاراسىپ وتىراتىن ادام كەزدەسكەنى ءۇشىن تاۋبە دەيمىز. جار تاڭداۋدا قاتەلەسپەدىم دەپ ايتا الامىن.

ال، تاڭداۋدا نەگە ءمان بەردىڭىز دەگەنگە كەلەر بولسام… ءقازىر ۋنيۆەرسيتەتتە ءوزىم ساباق بەرەتىن جاستارمەن سويلەسەمىن. سوندا بايقاعانىم ولاردىڭ ويى ماتەريالدىق جاعدايعا اۋىپ كەتكەن. ءۇيى بولۋى كەرەك، ماشيناسى، اقشاسى بولسىن دەگەن شارتتارى بار. مىنە، وسى نارسە دە كوپ جاستاردىڭ شاتاسۋىنا سەبەپ پە دەپ ويلايمىن. مەن دە جاس بولدىم، ءقازىر دە قارتايىپ تۇرعانىم شامالى (كۇلىپ). ءبىراق مەن سول ەتاپتان وتكەندە ونداي ماتەريالدىق دۇنيەگە ءمان بەرمەپپىن. ونەر ادامى بولعاسىن ساحناعا شىعۋىما قارسىلىق كورسەتپەيتىن، انشىلىگىمدى تۇسىنەتىن جان ىزدەدىم. باسىندا اۋىلداس بولىپ ارالاسىپ جۇردىك. كەيىن دوستىعىمىز ماحابباتقا ۇلاستى دەۋگە بولادى. مىنەزىمىز ۇيلەسىم تاپتى، ول كىسىنىڭ مىنەزى جايدارى، ادام رەتىندە مەيىرىمدى، جۇرەگى جىلى ازامات. قاي جاعىنان كەلگەن دە وزىمە جاقىن ادام بولىپ كورىندى.

—نەشە جاسىڭىزدا تۇرمىس قۇردىڭىز؟

-26 جاسىمدا. وقۋىمدى ءبىتىرىپ، اسپەرانتۋرانى ءتامامداپ بارىپ تۇرمىسقا شىقتىم.

—قىزداردىڭ قاي جاستا وتباسىن قۇرعانى دۇرىس دەپ ەسەپتەيسىز؟

-مەنىڭ ويىمشا، 23 جاستان كەيىن وتباسىن قۇرعان كەش ەمەس سياقتى. كەيبىرەۋلەر مەكتەپ بىتىرگەن سوڭ قىز بالاسىنىڭ مىندەتى – تۇرمىس قۇرۋ، انا بولۋ دەپ ايتىپ جاتادى. ءبىراق وسى ماسەلەگە كەلگەندە ونشا كەلىسە بەرمەيمىن. مەكتەپ بىتىرگەندە بار بولعانى 17 جاستا بولادى، جيىرما جاستا ءالى ۋنييۆەرسيتەتتە وقىپ جۇرەدى. ستۋدەنت كەزىندە وتباسىن قۇرعانداردىڭ وقۋى شالا بولادى، وتباسى دا تولىق بولمايدى. كىشكەنتايى دۇنيەگە كەلگەن سوڭ ونىڭ دا جاعدايىن ويلاۋعا تۋرا كەلەدى. وسىنىڭ بارىنە ايەل ازاماتتار قينالىپ قالادى دەپ ويلايمىن. سول سەبەپتى مەن مەكتەپتەن كەيىن، ءتورت جىلدىق ۋنيۆەرسيتەتىن ءبىتىرىپ، قولىنا ديپلومىن الىپ بارىپ تۇرمىس قۇرعانىن قالايمىن. ويتكەنى ولار مامان بولعانننان كەيىن تولىققاندى، ساۋاتتى مامان بولۋى كەرەك. ارينە، جەكە ءپىرىم عوي.

—ەكى تاربيە كورگەن ادامداردىڭ بىر-بىرىنە ۇيرەنىسۋى قيىن بولادى دەيدى. بىرىگىپ كەتۋى ءۇشىن كەمىندە ون جىل كەرەك دەپ جاتادى. نەگىزىندە وتباسى بەرىكتىگى مىعىم بولۋى ءۇشىن نە قاجەت؟

-بۇل ەندى ەكى جاقتى پروسەسس قوي. ءوزىڭىز ايتقانداي، ەكى ادام ەكى ءتۇرلى تاربيە كورەدى. نەگىزى بۇل بىر-بىرىمەن ءسوز بايلاسىپ ءجۇرىپ جۇرگەن كەزدە انىقتالاتىن نارسە عوي. ويتكەنى ەكى-ۇش جىل بىرگە جۇرگەن ادامنىڭ مىنەزى، ويى، ورتادا ءوزىن ۇستاۋى بايقالا باستايدى. ادام رەتىندە يمانى قانداي ەكەنىن اڭعاراسىڭ. سول ۋاقىتتا ەگەر كوڭىلىڭە جاقىن بولسا، ونىمەن ءارى قاراي سويلەسۋگە بولادى. كەرىسىنشە، كوڭىلىڭنەن شىقپايتىن جاعدايلار دا بولادى. مىسالى، ول ورتادا تىم ماقتانشاق بولۋى مۇمكىن. ۋادە بەرىپ، ونى ورىنداماۋى دا مۇمكىن. ولاردى كورە تۇرا سەن وعان قالاي تۇرمىسقا شىعاسىڭ؟ سونىڭ ءبارىن انىقتاپ، كوز جەتكىزگەن ءجون سياقتى.

—جاڭا سوزىڭىزدە ايتىپ قالدىڭىز، كەمىندە ءۇش جىل ءجۇرۋ كەرەك دەپ، ەندى بۇل ءسىزدىڭ ەسەبىڭىز بويىنشا. كەيبىرى بىر-ەكى اي تانىسىپ، وتباسىن قۇرىپ جاتادى. جالپى قىز بەن جىگىتتىڭ اراسىنداعى بايلانىس قانداي بولۋى كەرەك؟

-ول ەندى اركىمنىڭ وزىنە بايلانىستى عوي. 3 جىل ءجۇرۋ، 5 جىل ءجۇرۋ شارت ەمەس قوي. مەن ءوزىم باسىمنان وتكەن وقيعاعا سۇيەنىپ ايتىپ وتىرمىن. جارىممەن بەس جىل تانىستىقتان كەيىن باس قوستىق. سول ۋاقىت ارالىعىندا مەنىڭ ويىمداعى ادام وسى ەكەنىنە كوزىم جەتتى. ءبىز ەندى ايتا بەرەمىز عوي. ءبارى اللا قانداي ادامعا بۇيىرتاتىنىنا بايلانىستى. تالاپتى قويا بەرگەنمەن دە، اللا ءساتىن سالماسا، ول بولمايدى. قازاقي تۇرعىدا ايتقاندا، ماڭدايعا نە جازدى، سونى كورەسىڭ عوي. ال قالعانى تەك سەبەپشى بولاتىن سوزدەر دەپ ويلايمىن.

—جالپى، قازاق قىزىنىڭ يدەالى قانداي بولۋى كەرەك؟

-مەنىڭ ويىمشا، قازاق قىزىنا كوپ جاعدايدا سالماقتىلىق كەرەك دەپ ويلايمىن. جانە وعان اقىلى سەرىك بولۋ كەرەك. اقىلىنا كوركى ساي دەپ قازاق ايتىپ كەتكەن عوي. ناعىز ءسوز – وسى. ءوزى قانداي ادەمى بولسا، مىنەزى سوعان ساي بولسىن. «جاقسى مىنەزدى كىسىگە ءبىر كىسىلىك ورىن بار» دەگەندى دە قازاق ايتقان.

ادام ورتاعا مىنەزىنىڭ ۇيلەسىمدىلىگىمەن سيىپ كەتەدى. سوندىقتان مەنىڭ باستى ۇستاناتانىم – مىنەزى جاقسى بولسا ەكەن. ءوزىم دە قىز ءوسىرىپ وتىرعان انامىن. ولارعا دا تالاپتى كوپ قويامىن. ولاردىڭ كوپ سويلەمەۋىن، ەرسى كۇلمەۋىن ەسكەرتىپ وتىرامىن. ماعان كوپ كۇلە بەرەتىن قىزدار، شىنى كەرەك، ۇنامايدى. باياعدا شەشەلەرىمىزدەن «وسى قىز كۇلە بەرەدى ەكەن، نەگە كۇلەدى؟ جاقسى نارسە ەمەس ول» دەگەندى كوپ ەستىپ وسكەننەن كەيىن شىعار، وسى تالاپتى جوعارى قويامىن. ءار نارسەنىڭ دە ورنى بار.

-ەكى قىزىڭىز بار. ولارعا قانشالىقتى كوڭىل ءبولىپ ءجۇرسىز؟

-قىزدارىم ءوسىپ قالدى. ءبىرى 7-سىنىپتا، ەكىنشىسى 3-سىنىپتا وقىپ جاتىر. ءجاسوسپىرىم شاقتارى عوي. ولارعا باسا نازار اۋدارۋ كەرەك بۇل كەزەڭدە. تاربيەلەرىمەن ءوزىم اينالىسامىن. ۋاقىتىمدى كوبىرەك بولەمىن. ءجاسوسپىرىم شاق قيىن كەزەڭ عوي، نە ۇلكەن ەمەس، نە بالا ەمەس. ۇلكەن بولعىسى كەلىپ ايتپايتىن اڭگىمەلەردى ايتىپ قوياتىن، كەيدە بالا بولىپ ەركەلەگىسى كەلەتىن كەزدەرى بولادى. سول كەزدە ولاي جاساما، بۇلاي بولۋ كەرەك، سەن ءوسىپ قالدىڭ عوي، ساعان بۇلاي جاراسپايدى دەپ جايمەن ءتۇسىندىرۋ كەرەك. نەمەسە مىناداي سوزدەردى ايتۋعا بولمايدى دەپ، ايتاتىن جەردە ايتىپ، تياتىن جەردە تىيۋ كەرەك. قىزدارىم شۇكىر، اقىلدارى بار. ءجاسوسپىرىم شاقتارىمىز دەپ، ماعان قيىنشىلىق تۋدىرىپ جاتقان جوق. ءارى قاراي دا سولاي بولادى دەپ سەنەمىن.

—بۇرىن بالانى اتادان قالعان ءتالىم بويىنشا تاربيەلەسە، ءقازىر ءتۇرلى كىتاپتار ارقىلى ءوسىرىپ ءجۇر. ءسىزدىڭ مەتوديكاڭىز قانداي؟

-نەگىزى قازاق ءبارىن ايتىپ، جازىپ كەتكەن. «اتا-انانىڭ قىزىن ال» دەگەن ءسوز بار، ياعني، تەكتى جەردىڭ ءتالىمىن كورگەن قىزدى ايتادى. بۇرىن ءبىز ول ماتەريالدىق جاعداي شىعار دەپ ويلايتىنبىز. ال تەگى دەگەنىمىز مۇلدە باسقا دۇنيە ەكەن. ول – تەگىنەن يمان دارىعان، تاربيە كورگەن دەگەن ءسوز. سول سياقتى، مەن قازاقي تاربيەمەن سۋسىنداتقاندى ءجون كورەمىن.

—راقمەت، كلارا حانىم. وتباسىڭىز بەرەكەلى، ونەرىڭىز ءورىستى بولسىن!

   ماتەريال Ikerim.kz سايتىنان الىندى