قىز-كەلىنشەكتەرگە جۇمىس ورنىندا، قىزمەت بابىن پايدالانىپ، "قىرىنداعان" ازاماتتاردى جازالاۋ ماسەلەسى دۇنيەجۇزىنىڭ كوپتەگەن ەلدەرىندە جولعا قويىلعان. گەرمانيا، جۇڭگو، شۆەيساريا، دانيا، يزرايل،  شۆەسيا سياقتى مەملەكەتتەردە ءجونسىز "قىرىنداۋ" جىنىستىق قاتىناسقا ماجبۇرلەۋ رەتىندە قابىلدانادى. گەرمانيادا ايەل ادامنىڭ  ار-نامىسىن اياق استى ەتىپ، دەنساۋلىعىنا نۇقسان  كەلتىرگەن ەركەك 1 جىلدان 10 جىلعا دەيىن باس بوستاندىعىنان ايىرىلادى. ال جىنىستىق تۇرعىدا زورلىق-زومبىلىق كورگەن ايەل قازا تاپقان جاعدايدا قىلمىسكەر ءومىر بويعا قامالادى.

بىلتىر رەسەيدىڭ ادۆوكاتتار اسسوسياسياسى دەپۋتاتتاردى سەكسۋالدى قىسىم كورسەتەتىندەرگە ارنالعان ارنايى قىلمىستىق كودەكس بابىن قابىلداۋعا شاقىردى. رەسەيدەگى ايەلدەردىڭ قۇقىعىن قورعاۋمەن اينالىسىپ جۇرگەن ادۆوكاتتار "سەكسۋالدى سيپاتتاعى ارەكەتكە يتەرمەلەۋ" بابى نازىك جاندىلاردىڭ قۇقىعىن تولىق قورعامايتىنىن ايتىپ، "ارسىزدىق ارەكەتتەرى" دەگەن ماندەگى باپتى قوسۋ ماسەلەسىن كوتەردى.

اقش-تا 1986 جىلدان بەرى جىنىستىق قاتىناسقا يتەرمەلەۋ سەكسۋالدى قىسىم كورسەتۋدىڭ ءبىر ءتۇرى دەپ تانىلدى.

ال 2005 جىلدان باستاپ ەۋرووداق ەلدەرىنە ورتاق زاڭ بويىنشا جۇمىس ورنىندا قىز-كەلىنشەكتەرگە تيىسكەن ەركەكتەر كوپ مولشەردە ايىپپۇل تولەيدى.  

دانيادا سەكسۋالدى قىسىم قىلمىستىق كودەكستىڭ "جىنىستىق قىلمىستار" دەگەن تاراۋىنا جاتادى.  وسى زاڭ بويىنشا جىنىستىق تۇرعىدان قانداي دا ءبىر زورلىققا بارعان ادام  ءتورت جىلعا دەيىن تۇرمەدە وتىرادى.

يزرايلدە قىزمەت بابىن پايدالانىپ، قىز-كەلىنشەكتەرگە تيىسكەن ەركەكتەر ءۇش جىلعا باس بوستاندىعىنان ايرىلۋى مۇمكىن.

قىتايدا قىلمىستىڭ بۇل تۇرىنە ارنالعان ارنايى زاڭ بولماسا دا، "ازاماتتاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ قۇقىعىنا جانە دەموكراتيالىق قۇقىعىنا قارسى قىلمىستار" دەگەن باپ بويىنشا قىز-كەلىنشەكتەردىڭ ار نامىسىن تاپتاعاندار بەس جىلعا قامالادى. ال ايەل زاتىنا كوپشىلىكتىڭ كوزىنشە تيىسكەندەر 5 جىلدان دا ۇزاق مەرزىمگە سوتتالادى. قىتايدا سونداي-اق قىزدى زورلاعاندار 3-10 جىل كولەمىندە تۇرمەدە وتىرادى.  اسپان استى ەلىنىڭ زاڭىنا سايكەس قىزمەت بابىن پايدالانىپ، قول استىنداعى قىز-كەلىنشەكتەردى جىنىستىق قاتىناسقا ماجبۇرلەگەندەر دە قاتاڭ جازالانادى.

شۆەيساريادا قىز-كەلىنشەكتەردىڭ ار-نامىسىن اياق استى ەتكەندەر، جىنىستىق قاتىناسقا ماجبۇرلەپ، پسيحولوگيالىق قىسىم كورسەتكەندەر 1 جىلدان 10 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە قامالادى.

شۆەسيادا "جىنىستىق قىلمىستار" "سەكسۋالدى ماجبۇرلەۋ"، "سەكسۋالدى ەكسپلۋاتاسيالاۋ"  دەگەن تارماقتار بويىنشا قارالادى.  قىلمىستىڭ بۇل ەكى ءتۇرى دە ەكى جىلعا دەيىنگى باس بوستاندىعىنان ايىرۋدى كوزدەيدى. ال ءزابىر كورۋشىنىڭ دەنساۋلىعىنا نۇقسان كەلگەن جاعدايدا قىلمىسكەردى 6 جىلعا دەيىنگى جازا كۇتىپ تۇر .

بولگاريادا جۇمىس ورنىندا جىنىستىق قاتىناسقا ماجبۇرلەۋگە قاتىستى ارنايى زاڭ بولماعانمەن، "بىرەۋدى  كۇش كورسەتىپ ەركىنەن ايىرۋ" دەگەن باپ بويىنشا قىلمىسكەردى 6 جىلعا دەيىن قاماۋ تۋرالى جازىلعان.

جاپونيادا 1999 جىلدىڭ ءساۋىر ايىندا سەكسۋالدى قىسىم كورسەتۋ تۋرالى زاڭ قابىلداندى. وسى زاڭعا سايكەس سەكۋحارا، ياعني جىنىستىق قاتىناسقا تارتۋ ماقساتىندا ايەل زاتىنا تيىسكەن ەركەكتەر زاڭ الدىندا جاۋاپ بەرەدى.

اقش-تا "جۇمىسقا قابىلداۋ كەزىندەگى تەڭدىك جونىندەگى" كوميسسيا ازىرلەگەن نۇسقاۋلىقتا قىزمەت بابىن پايدالانىپ، جىنىستىق تۇرعىدان زورلىق-زومبىلىق كورسەتۋ ارەكەتتەرىنىڭ سيپاتتاماسى جازىلعان.

پولشادا سەكسۋالدى قىلمىستار جونىندە "سەكسۋالدى ەركىندىك پەن ار-وجدانعا قارسى قىلمىستار" دەگەن تاراۋدا بىرەۋدىڭ باعىنىشتى ەكەندىگىن پايدالانىپ، جىنىستىق قاتىناسقا ماجبۇرلەگەندەر 3 جىلعا دەيىن جازاسىن وتەيتىندىگى تۋرالى جازىلعان.

فرانسيا زاڭىندا جىنىستىق قاتىناسقا ماجبۇرلەۋدىڭ كەز-كەلگەن ءتۇرى سەكسۋالدى اگرەسسياعا جاتادى. قىزمەت بابىن پايدالانىپ، نازىك جاندىلارعا "قىرىنداعاندار" ءبىر جىل تۇرمەگە قامالىپ، 100 مىڭ فرانك ايىپپۇل تولەيدى.

يسپانيادا جىنىستىق قاتىناسقا تارتۋ ماقساتىندا ءتيىسىپ، ناتيجەسىندە ازاماتشانىڭ دەنساۋلىعىنا زاقىم كەلگەن جاعدايدا قىلمىسكەر 12 دو 24 دەمالىس كۇنى مەرزىمىندە قامالىپ، ايىپپۇل تولەيدى.

گوللانديادا ادامدى قالاماعان ارەكەتكە ەركىنەن تىس ماجبۇرلەگەندەر 8 جىلعا دەيىنگى مەرزىمگە قامالىپ، بەسىنشى دەڭگەيدەگى ايىپپۇل تولەۋى كەرەك. قىلمىستىڭ بۇنداي ءتۇرى "قوعامدىق ار-ۇجدانعا قارسى قىلمىس" دەگەن تاراۋدا كورسەتىلگەن.

قازاقستاندا ايەل زاتىنىڭ ار-نامىسىنا تيۋ، سەكسۋالدى قىسىم كورسەتۋ ارەكەتتەرى قىلمىس دەپ سانالمايدى. رەسپۋبليكاداعى فەمينيستىك ليگانىڭ جەتەكشىسى ە. كوزىريەۆانىڭ پىكىرىنشە، بىزدە ايەلدەردى قورعايتىن زاڭ قابىلدانباعان. سەكسۋالدى قىسىم كورسەتۋ — جابىق تاقىرىپ. قۇقىق قورعاۋ ورگاندارىندا بۇل ماسەلەگە قاتىستى ستاتيستيكا جوق. ارنايى زەرتتەۋ ناتيجەسىندە ەلىمىزدەگى ايەلدەردىڭ 70 پايىزى ار-نامىسىنا تيەتىن قانداي ءبىر قىسىم كورگەنى انىقتالعان.

دانا قامشىبەك