كوپشىلىككە كوگىلدىر ەكران ارقىلى تانىمال بولعان تەلەجۇرگىزۋشى، اسىل جار، اياۋلى انا، بۇگىندە بىرنەشە جۇمىستى قاتار الىپ جۇرگەن ىسكەر كەلىنشەك جانات باقىتپەن اڭگىمەلەسۋدىڭ ءساتى تۇسكەن ەدى. قاراپايىم ءارى ەڭبەكقور جانات حانىم قىزمەتى مەن كاسىبى، وتباسى مەن قازىرگى ۇيىمداستىرىپ جاتقان بايقاۋى جايىندا كەڭىرەك توقتالىپ، باقىتتى وتباسىنىڭ قۇپيالارىمەن ءبولىستى. 

— كوڭىل-كۇيىڭىز قاتتى تۇسكەندە، قاتتى اشۋلانعاندا نە ىستەيسىز؟ 

— دۇنيە توڭكەرىلىپ كەتسە دە ورنىنان قوزعالمايتىن ادامدار بولادى عوي، مەن سوندايلاردىڭ ءبىرىمىن. كۇيىپ-پىسىپ، باقىرىپ-شاقىرىپ اشۋ شاقىرعان كەزىم بولماپتى. بۇعان قاسىمداعىلار كۋا. بۇرىن «نەگە وسى ەل سياقتى ۇرسىسىپ، جاعا جىرتىسپايدى ەكەنمىن؟» دەپ مىنەزىمە كوڭىلىم تولمايتىن ەدى. ال ءقازىر ەسەيە كەلە، اللانىڭ ماعان بەرگەن ەڭ ۇلكەن سىيى-كوركەم مىنەز، ونىڭ ىشىندە ءتۇبى التىنعا جەتكىزەر سابىرلىق ەكەنىن ءتۇسىنىپ جاتىرمىن. بىرەۋ رەنجىتە مە «ول نەگە ءويتتى؟ ال مەنەن قانداي قاتە كەتتى؟» دەپ وز-وزىمنەن سۇرايمىن. سوسىن بارىپ شەشىم شىعارامىن. وزگەنىكى دۇرىس ەمەس پە، اقىرىن اقىلمەن جەتكىزەمىن. ەسەسىنە اۋىر سوزبەن جۇرەگىن جارالامايمىن. سول اشۋمەن جەڭىسكە جەتكەن ادامدى كورمەپپىن.

— بىرنەشە جىلعى تەليەۆيزيا سالاسىنداعى جۇمىسىڭىزدى اۋىستىرۋعا نە سەبەپ بولدى؟ نەگە پروكۋراتۋرا؟

— …ويلاپ قاراساق، ماڭگى ەشتەڭە جوق. ءتىپتى ءسىز دە، مىنا مەن دە بۇل ومىرگە قوناقپىز، بۇگىن بارمىز، ەرتەڭ جوقپىز. ونىڭ قاسىندا قولدىڭ كىرى-قىزمەت دەگەن نە، ءتايىرى!

كوگىلدىر ەكران الدىندا 12 جىل قىزمەت ەتتىم، ەفير ارقىلى xالىققا تانىمال بولدىم. كاسىپكە كەتۋىمە دە وسى جۇرگىزۋشى بولۋىم سەبەپ بولدى. وكپەم جوق. بەت بوياپ، داپ-دايىن ءماتىن وقىپ، ياكي، اۋىردىڭ استىمەن جەڭىلدىڭ ۇستىمەن ءجۇردىم. ول جۇمىس ۇنادى وزىمە. ءبىراق ىشتەي ۇيالاتىنمىن. مەن ءماتىن جازبادىم، قارا جۇمىستى ىستەپ جۇرگەن ءجۋرناليستىڭ دايىن پودۆودكاسىن عانا وقىدىم. ءسويتىپ ءجۇرىپ 12 جىلدىڭ قالاي زۋ ەتىپ وتكەنىن بايقاماي قالدىم. نە وسپەدىم. نە وشپەدىم. «مەن وسى قاشانعى وتىرام؟ ەرتە مە، كەش پە، ەفيردى جاس بۋىنعا بوساتۋ كەرەك بولادى عوي؟ نەگە جاس كەزىمدە قيمىلداماسقا؟ كەيىن 40-قا نە 50 جاسقا دەيىن وتىرسام، كەتۋ مۇلدە قيىن بولماي ما، سوندا باسقا قىزمەت تاپپاي سانسىراپ قالمايمىن با؟» دەپ كۇندە وز-وزىمنەن سۇرايتىنمىن. ءسويتىپ ءجۇرىپ تۇرمىسقا شىقتىم، ەكى بالانى ومىرگە اكەلدىم، جاڭالىقتا دا جۇرە بەردىم. ءبىراق اقىرى باتىل شەشىم قابىلداۋىما مىنا جايت تۇرتكى بولدى!

بىردە «كتك» ارناسىنىڭ جاڭا باستىعى قانات ساxاريانوۆ شاقىرىپ، تەز ارادا ورنىمدى بوساتۋىمدى ءوتىندى. سەبەبىن سۇراپ ەم، «ورنىڭ باسقا ادامعا كەرەك بوپ تۇر» دەپ اشىعىن ايتتى. قىزىم 2 جاستا ەدى، زاڭ بويىنشا 3 جاسقا تولعانشا شىعۋىما ، نەمەسە شىعارۋىنا رۇقسات جوق ەدى. مەن عانا ەمەس، سول ارنا اشىلعالى قىزمەت ەتىپ كەلە جاتقان بىرنەشە مىقتى ديكتورعا قىسىم كورسەتىلدى. اشىعىن ايتقاندا، «كرىشاسى مىقتىسى» قالۋى ءتيىس بولدى. بۇل نامىسىمىزعا ءتيدى، ءارى ويلانا كەلە وسىلاي بولعانى ءجون سياقتى كورىنىپ، ءبىر-اق كۇندە كەتىپ قالدىم. مەن وعان وكىنبەيمىن. كەتكەننەن جاقسى بولماسام، جامان بولمادىم. ايتپەسە نە وسپەي، نە وشپەي نەشە جىل وتىراتىنىمدى قۇداي ءبىلسىن!

وتكەن اپتادا قانات ساxاريانوۆ تا (كتك-نىڭ سول كەزدەگى باسشىسى) ورنىن بوساتتى، قىزمەتتىڭ «ماڭگى ەمەس» ەكەنىن تۇسىنگەن بولار ول دا. جالپى كەز كەلگەن دۇنيەنىڭ «ۋاقىتشا» ەكەنىنە كونىپ، پسيxولوگيالىق تۇرعىدا دايىن جان-مىقتى ادام دەر ەم!

ءدال سول ساتتە مەملەكەتتىك قىزمەتتەن ۇسىنىس ءتۇستى. كەلىستىم. ول جۇمىس وزىمە ۇنادى، ءوزىمدى جاڭا قىرىنان كورسەتتىم. كورسەتەر ەدىم-اۋ. ءبىراق… مەملەكەتتىڭ جۇمىسى بولعان سوڭ تاڭعى 7-دەن كەشكى 7-گە دەيىن قىزمەتتە وتىرۋىڭ كەرەك. كەرەك ەمەس، شارت! ال تۇڭعىشىم بيىل مەكتەپكە باردى. ونى اپارىپ، اكەلۋ كەرەك، قوسىمشاسى، باسسەينى بار، قىزىمدى بالاباقشاعا اپارىپ، اكەلۋ كەرەك. ۇيدەگى قاتىپ قالعان زاڭدىلىق بويىنشا كەشكى 7-دە تاماق دايىن بولۋ كەرەك. گازەت بار. دۇكەن بار. جۇمىسكەرلەرىم بار. قىسقاسى، الدىمدا ەكى تاڭداۋ بولدى: كارەرا قۋالاپ، پروكۋرور بولۋ نەمەسە وتباسى. مەن ەكىنشىسىن تاڭدادىم، ارينە…

— ديكتورلىققا قايتا ورالۋىڭىز مۇمكىن بە؟

— ءبىز بىلمەيمىز. تەك اللا بىلەدى. ول قالاسا، ءبىر-اق كۇندە ديكتور بولامىن. مىسالى، بيزنەس تۋرالى ءۇش ۇيىقتاسا تۇسىنە كىرمەگەن مەنى، كاسىپكەر كەلىنشەك بولادى دەپ كىم ويلاعان. شىنى كەرەك، ميلليوننان ءارى شاتاساتىنمىن. ماتەماتيكانى سۋقانىم سۇيمەيتىن. الايدا اللانىڭ قالاۋىمەن ءبىر-اق كۇندە «بيزنەس-ۋومەن» بوپ كەتتىك. ءبىراق «ورالىڭىزشى، ساعىندىق ءسىزدى» دەگەن xالىقتىڭ لەبىزى كوپ، مۇمكىن ءبىر كۇنى ەفيرگە قايتا شىعارمىن، كىم ءبىلسىن. ازىرگە ءسال دەمالىپ، كاسىپتى اياقتان تۇرعىزسام دەيمىن…

—  ءسان ءۇيىڭىزدىڭ جۇمىسى قالاي ءجۇرىپ جاتىر؟ كيىمدەردىڭ ديزاينىنا تىكەلەي ءوزىڭىز ات سالىساسىز با؟ الدە كاسىبي ديزاينەرلەرمەن بىرلەسە اتقاراسىزدار ما؟

— ءبارى اياق استىنان بولدى. ەفيرگە قازاقشا كيىنىپ شىققان جالعىز جۇرگىزۋشى مەن بولدىم (باسشىلىققا بۇل ۇناعان جوق، البەتتە!) سوسىن ەل سۇراي باستادى، كيىمىمدى ساتىپ العىلارى كەلدى. ويلانا كەلە ءبىر-اق كۇندە دۇكەن اشتىم. مەن «اشا سالدىم» دەگەنگە، مىقتى شىرىگەن باي ايەل ەكەن دەپ ويلاپ وتىرعان بولارسىز، ولاي ەمەس. كەز كەلگەن بيزنەس-تاۋەكەل. باستالماي جاتىپ تاقىرعا وتىرماۋدى ويلاپ، اۋەلى كورەيىن دەپ، ارەنداسى ارزان جەر تاۋىپ، ءىشىن ءوزىم جۋىپ، اقتاپ، ۇيدەن جيھاز اپاردىم! ەلدىڭ سۇرانىسىن كورەيىن دەدىم. تفا-تفا، سۇرانىس بولدى. بۇل رەتتە مەنى قولداعان ديزاينەرلەر: اڭساعان مۇستافا، ءاليا الىمبەك قىزى، گۇلزيرا قازي، عاني كوبەيەۆ، ايسۇلۋ، ديماش رم، جاسبۇلاققا العىس زور. اياقتان تۇرۋىما كوپ كومەكتەستى. سوسىن جايلاپ ورتالىقتان دۇكەن اشتىم. باسپالداقتىڭ كەلەسىسىنە قادام باستىم، ياعني، مەن ءالى تومەندەمىن. بيىككە شىعۋ ءۇشىن ۋاقىت، شىدامدىلىق، ءتوزىم، سابىر كەرەك.

بۇل جولدا كوپ نارسەگە كوزىم جەتتى. مەن سەنتردە جىلتىراپ ءجۇرىپ بۇرىن، ءومىردى كورمەپپىن. ءقازىر كىمنىڭ-كىم، نەنىڭ-نە ەكەنىن ۇيرەنىپ قالدىم. تالايى الداپ كەتتى، ساپالى دەپ ساپاسىز نارسە تىعىپ جىبەردى، تالايى ۇرىستى، ايتپاستى ايتتى، قورقىتتى، ءبىراق قاتەلەسپەۋ ءۇشىن قاتەلەسۋ كەرەك ەكەن. ەندى ديزاينەرلەرمەن ساننان گورى ساپاعا جۇمىس جاساپ جاتىرمىز. باستى ميسسيا-وتاندىق كيىمنىڭ باعاسىن قولجەتىمدى قىلۋ. ديزايندارىن جايلاپ ءوزىم سىزىپ ءجۇرمىن، جالپى بۇل جۇمىسىم ۇنايدى. ۆوكزالدا اۋىر سومكە كوتەرىپ باسقا قالاداعى دۇكەندەرىمە زات سالامىن، نەمەسە تاڭعى 4-تە پويىزدان زات كۇتىپ الامىن. نەسىنە نامىستانام؟ مەن ەڭبەك ەتىپ ءجۇرمىن. ادال ەڭبەك. ءوز كاسىبىڭدە ءوزىڭ جۇگىرمەي، «وي مەن جانات باقىت ەم» دەپ، تەك قيالي فوتومدى ينتەرنەتكە قويىپ، «كۇشتىسىڭ» دەگەن كوممەنتارييگە سەنىپ، اياقتى اسپاعا كوتەرىپ جاتسام، بىرەۋ اۋىزىما تاماق سالا ما؟ جوق! ءقازىر قۇلاپ جاتساڭ، كەشەگى «دوسىم، ارىپتەس» دەگەنىڭ تانىماي، ۇستىڭنەن باسىپ وتە بەرەدى… ءومىر سونداي!

— ءقازىر ءسىز ۇيىمداستىرعان بايقاۋ بارلىق الەۋمەتتىك جەلى ارقىلى كەڭ تارالىپ، جەلى قولدانۋشىلارى بەلسەندى تۇردە قاتىسىپ جاتىر. بۇل بايقاۋدىڭ ماقساتى نە؟ ءوز كولىگىڭىزدى ۇتىسقا تىگۋ نە ءۇشىن قاجەت بولدى؟

— بىلەسىز بە، تەڭگە! ءقازىر الداۋ-ارباۋدىڭ كوبەيىپ كەتكەنى سونشا، بالاسى اناسىنا، اناسى تۋىسىنا سەنبەيتىن بوپ بارادى. ال مەن وسى سايىس ارقىلى «ادىلدىكتىڭ، ساتتىلىكتىڭ» نە ەكەنىن كورسەتكىم كەلەدى، ءارى كورگىم كەلەدى. عاجايىپقا سەنۋ كەرەك ادام. ويلاڭىزشى، دۇكەننەن 6 مىڭعا اشەكەي ساتىپ الىپ، قىمبات دجيپ ۇتىپ الاسىڭ! مەن جەڭىمپازدىڭ سول كەزدەگى كوڭىل-كۇيىن كورگىم كەلەدى. ەگەر مەن سولاي ۇتىپ السام، قۋانعاننان جىلايتىن ەم! ويىننىڭ ءادىل بولاتىنىنا xالىقتىڭ كوزىن جەتكىزۋ ءۇشىن، راديو، تەلەارنامەن كەلىسىپ جاتىرمىن. تىكەلەي ەفيردە xالىق ءوز كوزدەرىمەن كورەدى، سول جەردە قوڭىراۋ شالامىز. ءقازىر كۇنى-تۇنى قاتەلىك جىبەرمەۋدى قاداعالاپ وتىرمىن. پەندە سەنبەسە سەنبەسىن، ادال ەكەنىمدى قۇداي كورسە بولدى ماعان!

بۇل سايىستى نە ءۇشىن ۇيىمداستىردىم؟ دۇكەنىم جاڭا ءتاي-تاي باسىپ كەلە جاتقان سوڭ، جارناما قاجەت بولدى. ءارى تارازدا تۇراتىن ءبىر بۇلدىرشىنگە جينالعان قارجىنىڭ بەلگىلى ءبىر سوماسىن كومەك رەتىندە بەرسەم دەيمىن. بۇل ءادىل سايىستا ەشكىم ۇتىلمايدى دەپ ويلايمىن. «بۇل پيراميدا ما، لوxوترون با» دەپ جازىپ، زۆونداپ جاتقاندار دا جەتەدى، ولاردى دا تۇسىنەم، xالىق ابدەن الدانىپ، اۋىزى كۇيىپ قالعان عوي…

— جانات باقىت الداعى ۋاقىتتا حالىققا قانداي قىرىمەن تانىلۋى مۇمكىن؟

-بىلمەيم شىنى كەرەك)). كەز كەلگەن جۇمىستى ىستەپ كەتەمىن، ادال ەڭبەكتە كوكىرەك كەرمەيمىن. 1 كۋرستان باستاپ ەڭبەككە ارالاستىم، وسى جاسىما دەيىن ءتاۋبا، ەشكىمگە «مىڭ تەڭگە بەرشى» دەپ كورمەپپىن. مارقۇم اكەمنەن دە، جولداسىمنان دا اقشا سۇراپ كورمەپپىن. شۇكىر، ون ەكى مۇشەم امان، جاس كەزدە تىپىرلاي بەرۋ كەرەك! ەڭبەك ەتسەڭ اللا دا جولىڭدى ايقارا اشادى. ءبىراق تەك تازا جولمەن عانا اقشا تابۋ كەرەك. قازىرگى كۇنى اكەمنىڭ گازەتىن باسقارىپ وتىرمىن، دۇكەندەرىم بار، بولاشاقتا كىم ءبىلسىن قاي قىرىمنان تانىلاتىنىمدى، قاي سالادا جۇرسەم دە ابىروي بەرسىن…

— بالا-شاعانىڭ، وتاعاسىنىڭ كۇتىمى، ءۇي شارۋاسى، جۇمىس، كاسىپ. اڭگىمە جازاتىنىڭىز بار، گازەتىڭىز بار، الەۋمەتتىك جەلىدە دە بەلسەندىسىز. بارلىعىنا جالعىز جانات باقىت قالاي ۇلگەرەدى؟

— ۇلگەرەم دەگەن ادام ۇلگەرەدى. باستىسى، جالقاۋلىق دەگەندى استە ۇمىتۋ كەرەك. راس، اراسىندا ۋاقىت جەتپەي قالادى. تاڭعى 6-دا تۇرام، تۇنگى 2-دە جاتام، تۋعاننان جالعىز كەمشىلىگىم — وتە از ۇيىقتايمىن. شىركىن، ونعا دەيىن ۇيىقتاسام عوي دەپ ارماندايمىن كەيدە.

— جەتىستىككە جەتۋىڭىزگە، ەل الدىندا وسىنداي ابىرويعا يە بولۋىڭىزعا جولداسىڭىزدىڭ قولداۋىنىڭ ارقاسى دەپ بىلەمىز. جالپى ول كىسى قانداي جان؟ نەمەن اينالىسادى؟ 

— جولداسىم ەرشات گاز سالاسىندا قىزمەت ەتەدى. ارامىز 4 جاس. بيىل تانىسقانىمىزعا 17 جىل بوپتى. ءبىر بالانىڭ تۋىلىپ، ەر جەتىپ، وتاۋ يەسى بولاتىن ۋاقىتى. ول مەنى 8 جىل كۇتتى. اراسىندا رەنجىسۋ، تۇسىنبەي قالۋ دەگەن بولمادى ەمەس، بولدى. ءبىراق بارلىق «قيىندىقتاردى» اقىلعا جەڭدىرىپ، اقىرى باس قوستىق. كۇتە بىلگەن جىگىت-الادى.

ەكەۋمىز قىز-جىگىت بوپ جۇرگەندە كافەدە تاماق ءىشۋ تۇرماق، جولعا جەتەتىن اقشامىزعا بالمۇزداق الىپ قويىپ، ۇيگە جاياۋ قايتاتىنبىز. جولدىڭ ۇزاقتىعىنان، اياعىم قاجاپ قان سورعالاپ كەلە جاتسا دا، سىر بىلدىرمەيتىنمىن. «اقشاڭ جوق، ءۇيىڭ، ماشيناڭ جوق» دەمەدىم. ءبىراق كەيىن كولىكتى دە، ءۇيدى دە قول ۇستاسىپ بىرگە ءجۇرىپ الدىق. ەكەۋمىز دە ادال ەڭبەكپەن كەلگەن ناننىڭ ءقادىرىن «وتە جاقسى» بىلەمىز. ول وتە اقىلدى. ۇنەمى ماعان باعىت-باعدار بەرىپ وتىرادى. بىردەمە بولسا اقىلدى سودان سۇرايمىن. كۇيەۋى ايەلىنەن اقىل سۇراعاننان، ايەلى كۇيەۋىنەن سۇراعان جاقسى كورىنەدى عوي سىرت كوزگە. ەشقاشان ۇرسىسپادىق، ءبىر-بىرىمىزدى قاس-قاباقتان بىلەمىز. سىيلاستىق بولسا، وتباسىنىڭ تىرەۋى مىقتى بولادى ەكەن. سەنىڭىز.

— كەيدە ول كىسى تاراپىنان ءبارىن تاستاپ، ۇيدە وتىرعانىڭىزدى قالايتىن جاعدايلار بولماي ما؟

— جوق، كەرىسىنشە «ايەل ادام ۇيدە وتىرسا، وز-وزىنە قاراماي كەتەدى. ۇيدە وتىرعان ايەل ءىشى پىسىپ، ءتۇرلى بوتەن ويعا بەرىلىپ، جۇمىستاعى ەرىنە تيىسە بەرەدى. سودان ۇرىس شىعادى. ينستاگرامنان جەتىستىككە جەتىپ جۇرگەن ايەلدەرگە قاراپ ءىشى كۇيەدى، جۇيكە اۋرۋىنا ۇشىرايدى. ءويتىپ قايتەسىڭ؟ ودان دا جۇمىس تا جاسا، ۇيگە دە قاراۋدى ۇمىتپا، سەن ۇلگەرەسىڭ بارىنە)» دەيدى.

—ءبىزدىڭ قىز-كەلىنشەكتەرگە كەڭەسىڭىز بولسىن، وتباسىنىڭ بەرىكتىگىن، جىلىلىعىن قالاي ساقتاۋعا بولادى؟ كەلىنشەكتەردىڭ جانۇيانىڭ ۇيىتقىسى بولىپ وتىرۋىنا كوبىندە نە جەتىسپەيدى دەپ ويلايسىز؟ ءوز تاجىريبەڭىزبەن بولىسسەڭىز.

— ەرلى-زايىپتىلار رەنجىسكەندە، بىرەۋى اۋىزىن سۋعا تولتىرىپ وتىرۋى كەرەك. اۋىزىنا اق يت كىرىپ كوك يت شىعاتىن ايەلدەر بار. ەرىنىڭ نامىسىنا تيەتىن ءسوز ايتادى. سوزدەن جەڭىلگەن ەر ادام سوڭىندا قول كوتەرەدى. بىر-بىرىنە دەگەن كوڭىلى سۋيدى سولاي. «التىن باستى ايەلدەن، باقىر باستى ەركەك ارتىق»، قانشا جەردەن ىنجىق، نە تەنتەك بولسا دا، ول ەركەك، كۇيەۋىڭ. سىيلاۋىڭ كەرەك. سول ەر-ازاماتقا اۋەلى قول كوتەرەتىن، نە قولىنداعى زاتتى لاقتىراتىن ايەلدەر بار. ءۇيى جيىلماي قوقىپ جاتاتىن، تاماعى بىلامىقتان ءارى، زاتتارى دومالانىپ ءار جەردە جاتىن كوكبەت ايەلدەن ەركەك قۇتىلعانشا اسىق بولادى. ۇيىنە كەلگىسى كەلمەي، جىلۋدى باسقا ۇيدەن ەركەكتەر سول سەبەپتى ىزدەيدى.

ال ءۇيى مۇنتازداي تازا، كيىمى ۇتىكتەۋلى، كەشكى 7-دە تاماعى دايىن، «اقشا بەرسەي، قاتىنىڭمىن عوي! بالانى ساعان نە ءۇشىن تۋدىم!» دەپ قىلقىلداي بەرمەيتىن، اتا-ەنەسى كەلسە «اx،ۋx» دەپ جاقتىرماي الا كوزدەنىپ جۇرمەي، سىيلايتىن، ءوزىنىڭ سىمباتىنا دا قاراپ، ۇنەمى ادەمى بوپ جۇرەتىن، بالاعا دۇرىس تالىم-تاربيە بەرگەن ايەلدەن ەركەك ولسە دە ايىرىلمايدى!

— اڭگىمەڭىزگە راقمەت!

سۇحبات Ikerim.kz سايتىنان الىندى