«قامشى» پورتالىنىڭ پوشتاسىنا  «قاسقىرعا قان كەرەك» ماقالا كەلىپ ءتۇستى. اۆتور ءوز ماقالاسىندا ينتەرنەتتە تاراعان ءابىلازوۆتىڭ قازاق تىلىندەگى جاڭاجىلدىق قۇتتىقتاۋىنا  بايلانىستى پىكىر ءبىلدىرىپتى. Qamshy.kz سايتى — ەركىن وي الاڭى، اشىق تالقى مىنبەرى ەكەنىن ەسكەرتە وتىرىپ، ماقالانى جاريالاۋدى ءجون تاپتىق. جاريالانعان ماتەريال رەداكسيا كوزقاراسىن بىلدىرمەيدى. كەلىسپەيتىن تۇستارىڭىز بولسا، ءۇن قاتىڭىز قۇرمەتتى وقىرمان!

اسسالاۋماعالەيكۋم، 2017!

ولمەگەن قۇلعا تاۋىق جىلى دا كەلىپ جەتىپتى. تارىمىز تۇگەسىلمەسە، بۇل جىلدىڭ دا قىزىق-شىجىعىنا كۋا بولارمىز.

دەسە دە، وتكەن جىلدىڭ سوڭعى التى ساعاتىندا بولعان كەلەڭسىز جايت بۇگىنگى جازباما سەبەپ بولىپ وتىر.

مەنىڭشە، 2017 – بوستاندىققا شىققان مۇحتار ءابليازوۆتىڭ ەلدەگى تۇراقتىلىقتى شايقاۋعا اشىق ءارى اگرەسسيۆتى تۇردە كىرىسەتىن جىلى بولاتىنعا ۇقسايدى. جاڭا جىلدىق قۇتتىقتاۋىنىڭ سوڭىن ساياسي كۇرەسكە شاقىرۋمەن اياقتاۋىنان سونى اڭعارامىز. ءبىزدىڭ “سىرتقى جاۋ” دەپ جۇرگەنىمىز، اينالىپ كەلىپ، وسى ءبىر ادامنىڭ شاش تۇرماعان باسىنا بايلانباسا دەڭىز.

ويتكەنى، قازاقتىڭ ىنتىماعىن وزگە بۇزا الماۋى مۇمكىن. ءبىراق ىشتەن شىققان ءوز قازاعىڭنىڭ الداۋى ءوتىپ كەتىپ، شاڭىراعىمىز ورتاسىنا وپىرىلىپ ءتۇسۋى بەك مۇمكىن. “بىرەۋدى دوسىم دەپ ات بەرىپ جۇرسەڭ، وعان سەنىڭ دۇشپانىڭ كەلىپ ءبىر تاي بەرسە، بۇزىلا قالاتىنى قالاي؟”. اباي ايتقانداي، ابليازوۆتى اينالىپ-تولعانىپ وتىرعان كەيبىر جۇرتتىڭ پيعىلى شىنىندا، كوپ سۇراققا جەتەلەيدى.

اق پەن قارانى، جاقسى مەن جاماندى ايىرۋ وڭاي بولماي  تۇرعان الماعايىپ شاقتا، كەيبىر ماسەلەنىڭ ءمانىسىن ءبىلۋ ءۇشىن، ءسال كەيىنگە شەگىنۋ عانا جەتەدى. وزىمە ءابليازوۆتىڭ اتى اتالسا، جەكەشەلەندىرۋ كەزىندەگى بولات ءابيلوۆتىڭ “بۋتياسى”، “استانا-موتورس”، “استانا-شۋگار” جانە وسى مەكەمەلەردىڭ باسىندا تۇرعان مۇحتار-ميللاردەردىڭ اتاقتى “استانا-حولدينگ” كومپانياسى ەلەستەيدى. حالىقتىڭ قازانى قارا بيدايعا قات بولىپ، ازاماتتىڭ اۋزى اققا جارىماي جاتقان زاماندا، مۇحتار ابليازوۆ ميلليونداعان كوك قاعازعا قارىق بوپ جاتتى. البەتتە، نارىق زاڭدىلىعى “بايىڭىز” دەيدى. كىم بايىماي جاتىر؟ ءبىراق ءوزىن ادال بيزنەسمەن قىلىپ كورسەتۋگە تىرىساتىن مۇحتاردىڭ شىمىرىكپەۋى شىنىمەن قايران قالدىرادى. ەندى ونىڭ وسى وتىرىگىنە سەنىپ وتىرعان كەيبىر قازاقتىڭ اڭعالدىعى ءتىپتى، شوشىتادى. 24 ساعات ۇيىقتاماي تىراشتانسا دا، ابليازوۆ مىرزانىڭ سونشا ميللياردتى ادال تابا الماسىن بىلەمىز عوي.

دەمەك، ونىڭ ساياسي ارباۋىنا تۇسپەۋگە ۇلكەن ارگۋمەنتتىڭ ءبىرى وسى بولار. ول كادىمگى بيلىكتى ماقسات تۇتقان بيزنەسمەن. اقشا تانيتىن، قارجى سانايتىن باي-شونجار. سول شونجارلىعىن ەسەلەي ءتۇسۋ ءۇشىن ول بۇگىن جانتالاسىپ، ەلدەگى بيلىكتى كۇشپەن قۇلاتۋعا كىرىسپەك سىڭايلى. ءسىز بەن ءبىزدىڭ قانىمىزدى شاشىپ، جانىمىزدى قۇربان ەتە وتىرىپ تاققا قونجيماق، ءسويتىپ، ماقسات-مۇراتىن جەتپەك. سويتپەك ءۇشىن، الدىمەن حالىقتى الداماق كەرەك، قوزدىرماق كەرەك. ەندەشە، مۇحتار ابليازوۆ تاپ بۇگىن وسىنى جاساپ وتىر.

2000 جىلدارى ءبىر توپ بيزنەسمەننىڭ قازاق ءتىلىنىڭ مارتەبەسىنە قارسى شىققانى ەسىڭىزدە. سونىڭ باسىندا وسى مۇحتار كوكەمىز تۇرعانىن جۇرت ۇمىتا قويعان جوق. سونداي-اق، ەنەرگەتيكا ءمينيسترى بولدى، بانك باسقاردى. ءبىراق قازاق رۋحانياتىندا مۇحتاردىڭ اتى اتالاتىن تۇستى ايتىپ بەرىڭىزشى.

مىسالى، يمانعالي تاسماعامبەتوۆ قازاق ءتىلىنىڭ بىردەن ءبىر جاناشىرى. مۇحتار قۇل-مۇحاممەت ءبىر كەزدەرى باسپا ءىسىنىڭ كوشكە ىلەسۋىنە كادىمگىدەي مۇرىندىق بولدى. جاقسى دەيىك، جامان دەيىك، بۇل ازاماتتار ەل ىشىندە ءجۇرىپ، ەتەنە ارالاسىپ، قازاقتىڭ مۇڭ-مۇقتاجىن بىرگە بولىسكەن، قايعى-قۋانىشىن ورتاق كورىسكەن ازاماتتار.

ال ابليازوۆ نە ىستەدى؟ ول قارجى جيدى جانە ەڭ قۇرىسا گولوۆكين قۇساپ قاراعاندىدان ءبىر زاۋىت تا سالعان جوق. جيعان-تەرگەنىن حراپۋنوۆ قۇداسى ەكەۋى ەۋروپا اسىرىپ، موشەكتەپ تاسىدى. ول بۇگىن عانا حالىقشىل، بۇگىن عانا جاناشىر. ال اقشاسى مەن بيلىگى بار كەزدە باسقا ەدى.  

ال ەندى مىنانى قاراڭىز. ارىستانبەك مۇحامەديۇلىنا رەنجىگەن قىرعىزدىڭ دارەتحانا جۋۋشى قىزدارى شىن جاماندى ءبىلىپ وتەر مە ەدى، وتپەس پە ەدى، ەگەر ابليازوۆتىڭ ءوزى مويىنداماعاندا. ءيا، ول 2005ء-شى جىلعى قىرعىز ريەۆوليۋسياسىنا قارجى بولگەنىن ماقتانىشپەن ايتتى. ءسويتىپ، قىرعىزدىڭ ورىمدەي جاستارىن ماسكەۋ دارەتحانالارىنا ءساتتى “قونىستاندىرعانىن” بار الەمگە پاش ەتتى. ءسوز جوق، قىرعىزدىڭ قىزى ادال ەڭبەگىمەن وزگە ەلدە نان تاۋىپ ءجۇر. قۇرمەتكە لايىق جانكەشتىلىك! دەگەنمەن، بۇل  - سالدار. ال سەبەپ شە؟ سەبەپتىڭ ۇشى قايدا؟ نەگە ءبىز سالدارمەن كۇرەسەمىز، سالدارمەن ايتىسامىز؟ سەبەپ شە؟ ورىمدەي جاستىڭ وزگە ەلدە دارەتحانا جۋىپ، بازار تۇنەپ، ورىس پوليسياسىنىڭ زابىرىنە كونىپ جۇرگەننىڭ باستى سەبەبى نەدە ەدى؟ ەلدەگى تۇراقتىلىقتىڭ كەتۋى، دامۋدىڭ توقتاۋى، جاپپاي جۇمىسسىزدىقتىڭ ءورشۋى. ريەۆوليۋسياعا دەيىنگى جاعدايدان دا اناعۇرلىم قۇردىمعا كەتكەن ەكونوميكانىڭ ناشارلىعى ەمەس پە.  

ەندەشە، ميلليونداردىڭ باقىتسىزدىعىنا، ءبىر ءۇزىم نان ءۇشىن بوتەندى پانالاعان قىرعىز جاستارىنىڭ كوز جاسىنا، ەلدەگى بەرەكەسىزدىك تۋدىرعان توتالدى كەدەيلىككە كىمدى كىنالايمىز؟ بىلدەي ءبىر ەلدىڭ تىنىشتىعىن كەتىرگەن، قاسىرەتتى وتقا وراعان، موينىندا قانشاما ادامنىڭ قانى بار ادام بۇگىن حالىقشىل بوپ فەيسبۋكتا ەلدى الداپ وتىر. سونى قالاي كورمەيمىز؟ قالاي بايقامايمىز؟ ابليازوۆ نە ءۇشىن قىرعىزستانداعى توڭكەرىسكە اقشا ءبولدى دەگەن سۇراق تۋادى. لوگيكاعا جانى قاس ادامنىڭ وزىنە كولبەڭدەيتىن بىرنەشە سەبەپ بار:

ريەۆوليۋسيانى الدىمەن شاعىن ەلدە جاساپ، تاجىريبەدەن وتكىزىپ كورۋ. سول ارقىلى ءوز كۇشىنە باعا بەرۋ، سەنىمىن نىعايتۋ.

سوندايىن، كورشى ەلدەگى بۇلىكتىڭ بۋى قازاقستانعا دا جەتەرىن دە ولشەمەدى دەيسىز بە؟ ارىدان ويلاۋعا ءپاس كەيبىر ازاماتتى جەلىك قىسىپ، “انە، قىرعىزدىڭ بولاشاعى بار” دەپ، ۇيىندە وتىرىپ قوپاڭداعان بىردى-ەكىلى اپەرباقاندى دا كورگەنبىز. دەمەك، ءابليازوۆ قىرعىزدان تۇراقتىلىقتى كەتىرۋ ارقىلى، قازاقتىڭ ۇيقىسىن بۇزۋدى اۋەلدەن ماقسات ەتكەن. ەندى ول وسى ىسكە اشىق كىرىسە باستادى. تۇسىنىكتى تىلمەن ايتقاندا، ءبىزدى ءوزارا ايداپ سالىپ، قىرىق-پىشاق قىلىپ، بيلىككە تالاسپاق، ىنتىماقتان تارتىپ، تىنىشتىقتان قۇلاتپاق.

جاسىراتىنى جوق، ءبىز الداۋعا تەز تۇسەمىز. قىزىل سوزگە، پافوسقا ەرگىشپىز. ماسەلەنى رەالدى باعالاۋ، ءمان-جايدىڭ ءتۇبىن زەردەلەۋ قالىپ بارا جاتقان سەكىلدى. اينالاعا قارايىقشى. كەدەي قاي ەلدە جوق؟ ءولىم-جىتىم كىمدە جوق؟ وزەكتى جاننىڭ ءومىرى سىناقتان بەزبەس. الايدا، اينالانى، قۇبىلىستاردى سالىستىرمالى تۇردە، شىنايى جاناشىرلىقپەن باعامدايىقشى.

ەلدىڭ تۇراقتىلىعى ءار ازاماتتىڭ پايداسى ەمەس پە؟ تۇراقتىلىق بولعان جەردە دامۋ بولادى. دامۋ  بولسا، ءبارى بولادى. ابليازوۆتىڭ قۇتتىقتاۋىنان نەگە شوشىدىڭ دەيتىندەرگە ايتارىم، جەكە باسىم كوپ نارسەنى كوردىم. كوپ نارسەنى...  

الداۋعا ەرىپ، ايداعانعا كونەتىن ەمەس، ءوز پىكىر-پايىمى، ازاماتتىق كوزقاراسى بار تۇلعا عانا ەلدىڭ بىرلىگىنە باس اۋىرتسا كەرەك. قاسقىرعا قان، قازاققا بىرلىك كەرەك. ويلانايىق، اعايىن...  

اسحات قاراباي