2017 جىلدىڭ 19 مامىرى كۇنى ل.ن.گۋميليەۆ اتىنداعى ەۋرازيا ۇلتتىق ۋنيۆەرسيتەتىندە «شاقاباي باتىر جانە ونىڭ ۇرپاقتارىنىڭ ەرلىك ىزدەرى» اتتى حالىقارالىق عىلىمي-پراكتيكالىق كونفەرەنسيا وتەدى. اتالعان كونفەرەنسياعا جۇڭگو، موڭعوليا، تۇركيا، ت.ب. شەتەلدەردەن عالىمدار، جازۋشىلار كەلەدى دەپ كۇتىلۋدە. شاقاباي باتىر ەسەنتاي ۇلى (1688 - 1778) جوڭعار زامانىنداعى ايگىلى قازاق باتىرلارىنىڭ ءبىرى بولىپ، ونىڭ سۇيەگى شقو تارباعاتاي اۋدانىنىڭ كوكجىرا دەگەن جەرىندە جاتىر. باتىردى ۇلىقتاۋ ارقىلى بۇگىنگى ۇرپاقتى ەرلىكككە، وتانشىلدىققا باۋلۋ پارىزى بارىنەن دە ماڭىزدى. وسى ورايدا شاقاباي باتىرعا ارنالعار ەڭبەكتەردى جۇرت نازارىنا ۇسىنۋدى ءجون كوردىك.

كەشەگى تۇركى دالاسىنىڭ مۇراگەرلەرى بابادان قالعان باعزى جەرگە يەلىك ەتۋدە تاعدىر سىنىنا كوپ ۇشىراپ تولارساقتان قان كەشتى. سول سىننىڭ ەڭ اۋىرى قارا شاڭىراقتى باسقان قازاقتارعا ءتۇستى. اسىرەسە، ءتاڭىرىنىڭ تالاستى كۇنى جوڭعار زامانىنا تۋرا كەلىپ، ابىلايدىڭ تۋعانىنان ولگەنىنە دەيىنگى ءداۋىر الماعايىپ كۇيدە ارپالىسپەن ءوتتى. ول زاماندا اتقا مىنبەگەن، وزىنە تيىسكەن جاتقا شاپپاعان قازاق بولمادى.

وزدەرىن شىڭعىس اۋلەتىنىڭ مۇراگەرىمىز دەپ باس كوتەرگەن، بۇگىندەرى موڭعول اتانعان باعزى تايپالار ەجەلگىدەي ءىرى يمپەريا قۇرۋدى كوزدەپ ەدى. ەل مەن جەردى كەڭەيتپەككە اتقا قونىپ، الدىمەن ءوز ءالى جەتەتىن كوشپەندىلەردى باعىندىرۋدى، بىرىكتىرۋدى ماقسات ەتتى. وسى ماقساتتان باستالعان ءورىس، قونىس تالاسى تالاي قاندى قىرعىنعا مۇرىندىق بولدى. ارعى-بەرگىسىن  ايتپاعان كۇندە سول جوڭعارلار جەڭىلگەن سوڭ ولاردان بوساپ قالعان جەردى قازاقتاردىڭ يەلەنۋىنەن قاتتى الاڭداعان جۇڭگو يمپەراتورلارى قالماقتارعا جاسىرىن ات شاپتىرىپ، 1771 جىلعى ەدىل بويىنان قالماق اۋعان «شاڭدى جورىق» وقيعاسىن تۋدىردى.

ابىلايدىڭ استارلى ساياساتىمەن قازىرگى ىلە، التاي، تارباعاتاي جەرىنە سۇعىنا كىرىپ بارا جاتقان قازاق اۋىلدارىنىڭ الدىنا سول قالماق تۇقىمدارىن قاراۋىل ەتتى. ءوز قولايىنا جاعاتىن ءالسىز كۇش – قالماقتاردى جەرگە يەلىك ەتتىرۋ ارقىلى كورشى قازاقتاردىڭ اتا-بابا جەرىنە قونىستانۋىنا كەدەرگى كەلتىرۋدى ويلادى. جانە سولاي ەتتى دە. وسى ءبىر تاريحي وقيعانى ءبىزدىڭ ەسىمىزگە سالىپ جاڭعىرتۋ ماقساتىندا قازىرگە دەيىن سول دالالارعا موڭعول ەسكەرتكىشتەرىن قويىپ وتىر. ونداعى اشىق جانە جاسىرىن تۇردە ايتپاقشى بولعانى: «بۇل سەندەردىڭ جەرلەرىڭ ەمەس، كەزىندە جوڭعاردان بوساتىپ العان ءوز جەرىمىز» دەگەنى ەدى. وسى جولداردى قامتىعان حاتتاردى ابىلايدىڭ وزىنە دە جازىپ ۇلگەرگەن بولاتىن.

وسىنداي قيىن ساتتە ابىلايدىڭ قاسىنان تابىلاتىن قارت ساربازدار از بولدى. قابانباي، بوگەنباي باھادۇرلەر كوز جۇمعان. جاۋدىڭ شەتىنە، جەلدىڭ وتىنە قاراي ۇدەرە كوشكەن كەرەي اۋىلىنداعى قارت شاقاباي باتىر ابىلاي كەڭەسىنىڭ ابىزدارىنىڭ ءبىرى بولسا، ونىڭ ءوز قولىمەن تاربيەلەپ وسىرگەن ەر جانىبەك اقىل-قايراتى تولىسىپ، ازۋىن ايعا بىلەپ، حاننىڭ سەنىمدى سەرىگى بولدى. جوڭعارلاردىڭ بەتى قايتقان سوڭ ورتا ءجۇزدىڭ كەرەي اۋىلدارى مەن نايماننىڭ قىزاي اۋىلدارى قاناتتاس كوشىپ، قازىرگى التاي، تارباعاتايعا العاش رەت ات باسىن تىرەدى. ونىڭ قاراپايىم مىسالى شاقاباي باتىر سۇيەگىنىڭ قازىرگى شىعىس قازاقستان وبلىسى تارباعاتاي اۋدانىنىڭ كوكجىرا اۋىلىندا جاتۋى مەن جانىبەك باتىر زيراتىنىڭ شىعىس قازاقستان وبلىسى جارما اۋدانى ورتابۇلاق اۋىلىندا جاتقاندىعى. جانە دە شاقاباي باتىردىڭ قىزى نەسىپالدىنىڭ سول تۇستا قىزايلارعا كەلىن بولىپ ۇزاتىلعاندىعى.

وسىلايشا التاي، تارباعاتايدى قاناتتاس ورلەگەن كەرەي، نايمان اۋىلدارى ۇزدىكسىز العا جىلجىپ، جوڭعارلاردان بوساعان كونە جۇرتىنا جىلىستاي كوشسە، ۇلى جۇزدەر ىلەنىڭ باسىنا بەت تۇزەدى.

ەرتىستى جاعالاپ ءور التايعا كوشكەن كەرەي اۋىلدارى ول جەرلەردى دە وپ وڭاي يەلەي سالعان جوق. تولارساقتان قان كەشىپ، اقىلدى نايزا، قايراتتى قالقان ەتتى. 1780-1790 جىلداردىڭ وزىندە-اق قازىرگى جۇڭگو اۋماعىنا قاراستى التاي ايماعىنىڭ قابا، جەمەنەي اۋداندارىنا كەرەگە جايىپ، ىرگە كومىپ ۇلگەردى. ول كەزدە التايدى مەكەندەپ وتىرعان موڭعول تايپالارى بولسا دا ولارمەن بىردە قاتۋ، بىردە تاتۋ بولىپ كوشتى توقتاتقان جوق. كوشتىڭ الدى 1820 جىلعا كەلگەندە ءور التايدىڭ قازىرگى كوكتوعاي، شىڭگىل جەرلەرىنە دەيىن جەتتى.

وسى كەزدەگى كەرەيلەردىڭ باسقارۋ ءتۇزىمى جاعىنان ولار ابىلپەيىز حاننىڭ ۇلدارى كوگەداي، سامەن، جاباعىنىڭ تۇقىمىنا باعىنىشتى بولىپ، ساۋىر-سايقان ءوڭىرىن مەكەندەپ وتىرعان كوگەداي ۇلى اجى التاي كەرەيلەرىنە بيلىك جۇرگىزەتىن ەدى. اجى ءار-تۇرلى المان-سالىق ءۇشىن بولسادا ءوزى باسقارعان حالىقتىڭ تۇس-تۇسقا بىتىراۋىن قالامادى. قازاق حاندارىنىڭ تۇقىمىنان الىستاپ بارا جاتقانىنان دا الاڭدادى. ءبىراق كەرەيلەردىڭ كەز ەتىكتى، كەرەگە ساۋىتتى باھادۇرلەرى ءور التايدى ورلەي بەردى، كوشتى توقتاتپادى. وزدەرىنە بيلەۋشى بولعان اجىعا باعىنعىسى كەلمەدى.

اكەسى كوگەداي قىتايدىڭ چيڭ پاتشالىعىنا جىل سايىن المان-سالىق تولەپ، ولارعا سىرتتاي باعىنىشتى بولعاندىقتان اجى دا جۇڭگو امىرشىلەرىمەن بەلگىلى قارىم-قاتىناستا ەدى. اڭىزعا قاراعاندا اجى ەلدىڭ ورلەي كوشكەنىنە نارازى بولىپ، ءوزىنىڭ جىرىندىلارى ارقىلى قوسار اتپەن جاسىرىن كىسى شاپتىرىپ، قازىرگى شىڭگىل جەرىندەگى موڭعول بۇتحاناسىن شاقتىرعان دەسەدى. ونىسى ەرتىستى ورلەي كوشكەن قازاق اۋىلدارى مەن موڭعولدار ورتاسىنا وت تاستاۋ ارقىلى قازاقتارى كەرى قايىرۋ بولسا كەرەك.

ەندى وسى وقيعالدار توڭىرەگىندەگى تاريحي قۇجاتتارعا ازىراق مويىن بۇرايىق.

«چيڭ پاتشاسى گاۋزۇڭنىڭ وردا ەستەلىندە» قازاقتاردىڭ التاي، تارباعاتايعا كوشى تۋرالى جانە ولاردىڭ جوڭعار قالدىقتارىمەن بولعان ءورىس-قونىس تالاسى، بارىمتا ماسەلەسى ءجيى ءسوز بولادى. 1755 جىلدىڭ مامىر ايىنداعى پاتشا جارلىعىندا جانە 1756، 1757، 1758 جىلدارداعى جانە ودان كەيىنگى كەزدەردەگى حاتتار مەن ءار ءتۇرلى قارىم-قاتىناستاردا وسىنداي وقيعالار كورىنىس تاۋىپ وتىرادى.

وسىلاي باستالعان بايلانىستاردا ەندىگى جەردە جەر تالاسى اشىققا شىعادى. ابىلايدىڭ ءوز ەلىن ەجەلگى جەرگە باۋىر باستىرۋ تالابىن اشىق ماقۇلداماعانىمەن كوپ جاعدايدا ولاردىڭ سالىق تولەۋ ارقىلى ىشكى اۋماقتارعا كوشۋ-قونۋىنا رۇقسات ەتەدى. بۇل كوش ابىلاي دۇنيەدەن وتكەننەن كەيىن دە ءوز جالعاسىن تابا بەرەدى.

1822 جىلدارى شاماسى چيڭ پاتشالىعىنىڭ قوبدا ءىس باسقارۋ ورنىنان پاتشانىڭ اتىنا ارىز كەلىپ تۇسەدى. وندا: «ءتۇرى ادام سياقتى، قىلىعى ايۋان سياقتى ءبىر توبىر ەرتىستى ورلەي كوشىپ كەلەدى. ولار ءبىزدىڭ جەرىمىزدى يەلەپ، مالىمىزدى بۇلاپ قانا قويماي، بۇتتارىمىزدى شاعىپ ءدىنىمىزدى قورلادى» دەلىنىپ، ولاردى جازالاۋدى سۇرايدى. ءسويتىپ سول جىلى جازعا قاراي چيڭ پاتشالىعىنىڭ ۋلياستاي اسكەري قولباسشىلىعىنان حالحا مونگولداردان جاساقتالعان 4000 اتتى اسكەر شىعىپ، بەيعام وتىرعان قازاق اۋىلدارىنا تاپ بەرەدى. التاي قازاقتارىندا «سايىن نويان شاپقان»، «بەگەن شىبىلعان قارا سەڭگىر وقيعاسى» اتالعان سول قىرعىندى ەستىگەندە ءوز كەزىندە جىلاعان بالا ۋاناتىن سۇمدىق بولعان دەسەدى.

اجىنىڭ ارانداتۋشىلىعى سىندى ءتۇرلى وقيعالداردى سىلتاۋراتىپ، قازاقتاردىڭ الدىن توسۋ، ولاردى كوشىرمەۋدى ماقسات ەتكەن پاتشالىق ساياساتتان وسىنداي ءىرى قاندى وقيعا تۋدى.

بۇل وقيعا جايىندا جازۋشى، تاريحشى اسقار تاتاناي ۇلى «بەگەن شابىلعان قارا سەڭگىر وقيعاسى» ماقالاسىندا بىلاي دەپ بەينەلەگەن ەدى:

لەك-لەگىمەن كەلگەن جاۋ،

قۇمىرىسقاداي قاينادى.

جاس بالانى جايراتتى،

جاس سۇلۋدى بايلادى.

حان ورداداي ەلىڭدى،

ءتۇپ قوتارا ايدادى،

بەگەننەن ۇرپاق قالمادى. («تاريحي دەرەك كەلەلى كەڭەس» 1987ج. شىنجاڭ حالىق باسپاسى، 91 بەت).

ارينە، ەل ءىشى باتىرسىز بولمايدى. وسىعان دەيىنگى 50-60 جىل بويى بەتىنەن ەشكىمگە قاقتىرماي مەيماناسى تاسىعان كەرەي باتىرلارى وسىنداي سىن ساعاتتار دا قاراپ قالمايدى. توسىن كەلگەن جاۋعا قارسى شاپقان سونداي ەرلەردىڭ الدىندا شاقاباي باتىردىڭ نەمەرەلەرى بولدى. ونىڭ ءبىرى ىزعۇتتى باتىر جانبالا ۇلى بولسا، ەكىنشىسى جارقىنباي باتىر حالىقباي ۇلى ەدى.

ا.تاتاناي ۇلىنىڭ اتالعان ەڭبەگىندە ىزعۇتتى جايىندا:

مىنگەنى ىزدەكەڭنىڭ ساعاق بوزدى،

ىزدەكەڭ بۇرشاقتاتىپ توپتان وزدى.

نەمەنە وزىپ-وزباي قايران دۇنيە،

حاندارعا قاپىلىستا تۇتقىن بولدى.

ىزدەكەڭ كەلەر بولساڭ تەزىرەك كەل،

بايتالداي ايعىرى ولگەن ەلىڭ توزدى، – دەگەن جىر جولدارىنان ءۇزىندى كەلتىرىپ، «ايتۋشىلار مۇنى داستان دەۋشى ەدى، ءبىراق، قولعا تۇسكەنى وسىنشالىق قانا بولىپ وتىر» دەيدى.

جوعارىداعى ازعانتاي ولەڭ جولدارى-اق كوپ نارسەنى اڭعارتادى. ءبىرى «لەك-لەگىمەن كەلگەن جاۋ، قۇمىرىسقاداي قاينادى» دەۋ ارقىلى جاۋدىڭ جەر قايىسقان قالىڭ ەكەنىن كورسەتسە، ولاردىڭ قىرعىنىن «جاس بالانى جايراتتى، جاس سۇلۋدى بايلادى» دەپ بەينەلەيدى. ال ىزعۇتتى حاقىندا: «مىنگەنى ىزدەكەڭنىڭ ساعاق بوزدى، ىزدەكەڭ بۇرشاقتاتىپ توپتان وزدى» – دەگەن جولدار ارقىلى قازاقتىڭ باعزى باتىرلىق ۇلگىسىندەگى ەرەن ەرلىكتى سۋرەتتەيدى. ءارى ىزعۇتتىنىڭ ءجاي باتىر عانا ەمەس، ەلگە تۇتقا بولارلىق كەسەك كەسكىنىن «ىزدەكەڭ كەلەر بولساڭ تەزىرەك كەل، بايتالداي ايعىرى ولگەن ەلىڭ توزدى» دەپ بەينەلەيدى. ا.تاتاناي ۇلىنىڭ جازۋىنشا وسى قاندى ۇرىستا اتى بۇرلىققان باتىر قاپىلىستا قولعا تۇسەدى. جاۋلار باتىردى ءولتىرىپ، التاي تاۋىنىڭ ءبىر بيىگىنە مۇنارا ورناتىپ، باسىن سوندا ءىلىپ قويادى.

ىزعۇتتى باتىردىڭ ءولىمى جايىندا بيىل (2017 جىل) 98 جاسقا كەلىپ دۇنيە سالعان شەجىرەشى، اكەمنىڭ اعاسى بيداحمەت مۇقاي ۇلى: «مەنىڭ بالا كۇنىمدە 90 عا كەپ دۇنيە سالعان ىرساي دەگەن شالدىڭ: «بالا كۇنىمىزدە كيتىڭارشا-كۇنگەيتىنىڭ ءبىر بيىگىندە دارعا اسىپ ولتىرگەن ىزعۇتتى باتىردىڭ كالوشى كۇنگە قۋراعان جەل قايىقتاي بولىپ جاتۋشى ەدى. بالالار قىزىق كورىپ ەكى-ۇش بالا اياعىمىزدى كالوشكا قاتار سۇققانىمىزدا سيىپ كەتۋشى ەدى» دەيتىن» دەپ وتكەن كۇندەر ەلەسىن ەسكە الىپ، باتىردىڭ اسا ءىرى دەنەلى ادام بولعانىنا تامسانىپ وتىرۋشى ەدى.

اجى تورەنىڭ ارانداتۋشىلىعى جايىنداعى جوعارىداعى اڭگىمەنىڭ راس-وتىرىگى حاقىندا ناقتى دايەكتەر  از. ال اسقار تاتانايۇىلىڭ جازۋىنشا جوعارىداعى قىرعىندى ەستىگەن اجى تورە جاۋعا قارسى تۇرىپ، ەلدى قۇتقارۋ ءۇشىن جارقىنباي باتىر باستاعان ەرلەردى ەل قورعاۋعا اتتاندىرعان ەكەن.

ءبىز اتالعان قىرعىننىڭ ۋاقىتىن موڭعوليالىق، تاريح عىلىمدارىنىڭ دوكتورى، پروفەسسور قۇرمەتحان مۋحامادي ۇلىنىڭ دەرەگى بويىنشا 1822 جىلدار بولعان دەپ جازدىق. ا.تاتاناي ۇلى بۇل وقيعانى 1836 جىل بولعان دەپ كورسەتكەن.

ال 1835 جىلى «چيڭ پاتشالىعىنىڭ وردا كۇندەلىگىندە»: «قوبداعا قاراستى التاي شۇرشىتىك ۋريانحاي قاراۋىلدارىنان جاسىرىنىپ ءوتىپ كەلىپ قونىستانعان قازاقتاردى ۇدايى اسكەر جىبەرىپ قۋعىنداپ قايتارىپ تۇراتىنبىز. تەكسەرۋىمىزشە، قازاقتار سين-لۋن /1736-1795/ زامانىنان قازىرگە دەيىن ۋريانحاي وڭىرىنە جاسىرىنىپ ءوتىپ كەلە بەرگەن ەكەن. ءقازىر ولاردىڭ ەكى مىڭنان اسا وتباسى كەرى قايتارىلدى.تەك، يزاعات باستاعان التى جۇزدەي وتباسى كوشپەي وتىر. ولاردى تارباعاتاي ءامبىسى اسكەر جىبەرىپ قۋدالاۋى كەرەك»  دەلىنگەن.

بۇل دەرەكتەر بويىنشا بولعاندا 1836 جىلدان بۇرىن قالايدا پاتشا ۇكىمەتى قازاقتارعا قاراتا جازالاۋشى قوسىن اتتاندىرعانى انىق بولادى. ال ىزعۇتتى باتىر سول العاشقى ۇرىستا ءولدى مە، الدە كەيىن ءولدى مە اسا انىق ەمەس. مۇنداعى «يزاعات» دەگەن ىزعۇتتى ەمەس پە دەگەن دە وي تۋادى. ەگەر «يزاعات» پەن «ىزعۇتتى» ءبىر ادام بولسا، وندا ىزعۇتتى باتىر 1822 جىلعى قىرعىندا ەمەس، كەيىننەن جاۋلارىمەن قاسارىسا قارسىلاسىپ ءجۇرىپ، 1836 جىلداردا قاپيادا قولعا ءتۇسىپ ولگەن بولادى.

مەيلى قايسى ۇرىستا مەرت بولسا دا ىزعۇتتى باتىردىڭ ەلدى ەڭ العاشقى رەت ءور التايعا باستاپ كەلىپ، سول ءورىس-قونىستى الۋ شايقاسىنىڭ قۇربانى بولعانى انىق. جانە دە ىزعۇتتى باستاعان ۇرىسقا جارقىنباي باتىر باستاعان وجەكە، يمان ت.ب. كوپتەگەن باتىرلاردىڭ كومەككە كەلىپ جاۋمەن شايقاسىپ، ولاردىڭ بەتىن قايتارعانى تىلگە تيەك ەتىلەدى. ءارى وسى رەتكى قىرعىندار قازاقتارعا ۋاقىتتىق تويتارىس بولعانمەن ولار العان بەتىنەن قايتپادى. 

قايتا الدى-ارتىن تۇگەندەگەن ەل سول 1836 جىلى كەرەي ۇلىسىنىڭ قۇرىلتايىن شاقىرىپ، كەلەلى كەڭەس قۇرادى. ءور التايدى مەكەن ەتكەن كەرەي ەلىنە جالعىز اجىنىڭ بيلىك دارمەنى جەتپەيتىنىن ەسكەرىپ، وعان كومەكشى رەتىندە ءتورت بي سايلايدى. ءسويتىپ ەندىگى جەردە ەلىن قاناتتىعا قاقتىرماي، تۇمسىقتىعا شوقتىرماي اتا مەكەنىنە باۋىر باسۋدىڭ بەرىك قامالىن جاسادى. قازاق كوشى ءور التايدى تولىق يەلەنىپ قالماستان، ودان ارى اسىپ، قازىرگى موڭعوليانىڭ قوبدا وڭىرىنە دەيىن جەتەدى.

ءسوزىمىزدىڭ باسىندا ايتقان ەجەلگى تۇركى دالاسىنا قايتا قونىستانۋ بارىسىندا شاقاباي باتىر جانە ونىڭ باتىر ۇلدارى مەن نەمەرەلەرى قان كەشىپ ءجۇرىپ كۇرەسكەنىن كورەمىز. شاقاباي باتىردىڭ سۇيەگى جاتقان تارباعاتاي تاۋلارىنىڭ بوكتەرىنەن ىزعۇتتى باتىردىڭ سۇيەگى جاتقان التىن التايدىڭ قۇزدارىنا دەيىنگى بايتاق ايماقتى جاۋدان تازارتىپ، ونى يەلەنۋ، ۇرپاعىنا امانات ەتۋ سول باتىر بابالارىمىزدىڭ ەرلىك شەجىرەسى مەن بىزگە ەنشى ەتكەن اسىل بايلىعى ەدى. ولاردىڭ وسى ەرلىگىنە اقىل، قايرات، قايتپاس جىگەر بەرىپ وتىرعان ەڭ ۇلكەن سەنىم – بۇل دالانى بابالارمىزدىڭ مەنشىگى دەپ بىلگەن ەجەلگى  مەكەندەرىنە دەگەن ىستىق ساعىنىشى مەن اينىماس ماحابباتى بولاتىن.

وسى ەرلىكتىڭ التىن ارقاۋى وسىدان كەيىنگى تالاي قاندى شايقاستار دا تاريح الدىندا ءوز ونەگەسىن تانىتىپ وتىردى. باستىلارىنان – 1867 جىلعى «قىزىل اياق شاپقىنشىعى»، 1940-1941 جىلى باستالعان ەسىمحان، ىرىسحان، وسپان باتىرلار باستاعان ۇلت ازاتتىق قوزعالىسى داۋىرىندە دە «شاقاباي!، شاقاباي!» دەپ جاۋعا شاپقان قازاق ساربازدارى از بولمادى. «قىزىل اياق سوعىسىنداعى» «اتىم دالاي، اتۋىم قالاي» دەيتىن دالاي مەرگەن، ءور التاي قوزعالىسىنداعى نوعايباي اۋشى ۇلى، ىرىسحان نوعايباي ۇلى، مۋسا مەرگەن تۇرعىنباي ۇلى، سۇلەيمەن بەكتۇر ۇلى، نۇرعوجاي مولدامان ۇلى سەكىلدى باتىرلار جانە ءنازىر ءتايجى جاپار ۇلى، نۇرعالي ۇكىرداي تۇمسىق ۇلى، جاڭگىر اتىك ۇلى، ايگىلى بالۋان قايىسباي ءيىس ۇلى، ت.ب.لار شاقاباي باتىردىڭ شوبەرە، شوپشەكتەرى ەدى.

بۇگىنگى بىزگە كەرەگى دە شاقاباي باتىر جانە ونىڭ ۇرپاقتارىنىڭ ەرلىك رۋحىمەن وتانىمىزدى، ەلىمىزدى، جەرىمىزدى قورعاۋ يدەياسىن ۇرپاقتار ساناسىنا ماڭگىلىككە ءسىڭىرۋ بولىپ تابىلادى. ەر رۋحى – ەل مەرەيى. ەرلىگىمىز ەڭسەلى، ەلدىگىمىز ماڭگى بولسىن، اعايىن!    

ءجادي شاكەن ۇلى، جازۋشى

قازاقستان جازۋشىلار وداعىنىڭ،

ەۋرازيا جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى.

حالىقارالىق شىڭعىسحان اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى.