«ۇلت بولمىسى» جۋرنالىنىڭ

«الاش جولى» ادەبي شىعارماشىلىق بايگەسىنە

پروزا سالاسى بويىنشا

بۇركەنشىك ەسىم: جاۋقازىن

ورتا بويلى، بيداي ءوڭدى، تولىقشا دەنەلى وسى جاندى جۇرت «جىندى ابەن» دەپ اتايتىن. قۇس كەلەر، قۇس قايتار مەزگىلدە سىرقات قىسىپ كوتەرىلمەسە دە، بىلايعى تۇستا بەي-بەرەكەت شالىققا بوي الدىرماسا دا نەگە بۇلاي جانامالاعانىن تۇسىنۋگە جالاڭ اياق قۇم كەشكەن بالا بىتكەننىڭ شاماسى جەتپەۋشى ەدى. ءبىز ءبىر عانا نارسەنى جانىمىزعا مەدەت تۇتاتىنبىز – ابەكەڭ سونادايدان بوي كورسەتسە ەس-تۇسىمىز قالماي جانىنا جەتۋگە اسىعاتىنىمىز بەلگىلى-تىن. قالتاسىنا جاسىرىپ جۇرەتىن كامپيت نە قانت تۇيىرلەرىن باسقالاردان بۇرىن قامتىپ قالماققا جانتالاسقان ءتۇرىمىز بۇل.

- اسسالاۋماعالەيكۇم! - دەپ قوس قولداپ سالەم بەرگەنىمىزدە ول تانىماعان سياقتى بەتىمىزگە باجىرايا قاراپ تۇرىپ-تۇرىپ:

- ءاي، وسى سەنى بايعا ءتيدى دەپ ەستىدىم بە؟.. باعىڭ اشىلسىن! - دەيدى باسىن ءبىر جاعىنا انتەك قيسايتىپ، شەگىر كوزىن سىعىرايتا.

جىك-جاپپار بولامىز:

- اتا، مەنى تانىمادىڭىز با؟ مەن ۇلمىن عوي. ۇلدار كۇيەۋگە شىعۋشى ما ەدى، ايەل الادى دا...

- اھ، سولاي ما! - كادىمگىدەي ابدىرايدى، - سولاي ەكەن-اۋ، ءا؟!. ۇلكەن كىسىلەر استە ۇمىتشاق كەلەدى دەپ وتىراتىن باياعىنىڭ قاريالارى. ەندەشە مەن دە قارتايايىن دەگەن ەكەنمىن-اق...

ۇلكەن كىسىنى جونگە سالعانىمىزعا كادىمگىدەي مارقايامىز:

- سويتكەنمەن بۇدان بىلايدا ءبىلىپ جۇرگەنىڭىز دۇرىس. ايتپەسە جۇرتتان ۇيات-تى، - دەيمىز ماردىمسىي.

ول دەگبىرسىزدەنەدى.

- البەتتە، اينالايىن، البەتتە.

دەگەنمەن كەلەسى كەزدەسۋىمىزدە مىنا ايتقاندارىمىزدىڭ ءبارىن ەسىنەن شىعارىپ تاستاپ الگى سۇراعىن الدىمىزعا قايتادان تارتادى. ۇلدارعا عانا سويتەدى. قىز بالاعا «بوتام، جارىعىم» دەپ جانى قالماي ءۇزىلىپ تۇرعانى.

وسىلاي ەركەلەي ءجۇرىپ تە ابەكەڭنەن جاسقاناتىنىمىزدى مويىنداۋعا ءتيىستىمىز. قورقامىز دەسەك بىرەۋلەر سەنسە، ەندى بىرەۋلەر سەنبەس تە. ايتكەنمەن شىندىق وسى. اسىرەسە باس تەرىسىن ءبىر ۋىس قىپ جيناپ الىپ تىنىسسىز  وتىراتىنى ۇرەي شاقىرادى. مۇندايدا بەت-اۋىزدىڭ سۋرەتى مۇلدەم جوعالىپ، ورنىندا قاتپارلانعان قىرتىس قانا قالادى. سونسىن جۇرەگىڭ شايلىقپاي قايتسىن. مىنانى كورگەندە تالاي بالانىڭ باقىرا جىلاپ ۇيلەرىنە قاراي قاشقانىن بىلەمىن.

كورشى تۇردىق. اۋدان ورتالىعىن تۇستىگىنەن اينالىپ وتەتىن سارىسۋ وزەنى مەن ءۇيىمىزدى ءبىر عانا كوشە ءبولىپ جاتتى. جەكە مەنشىك مال ارعى جاعادا جايىلادى. بۇل قىزىل سۋ ءجۇرىپ، ارتىنان وزەن تاسىعاننان كەيىنگى قاربالاسقا سەپ. جوق قاراۋ دەگەن ءبىر اۋرە تۇرعىنداردى ىعىر قىلادى. دالادا بۇزاۋلاپ قالعان سيىرلار مەن قوزداعان قويلاردى ىزدەپ سارساڭعا تۇسكەندەر جاياۋ-جالپىلاي شۇبار اراسىن، شيلەۋىت تۇستاردى كەزىپ جۇرگەنى. وسىندايدا تاي مىنگەندەردىڭ ءباسى جوعارىدا. جوعىنىڭ ءتۇر-تۇسى مەن ەن-تاڭباسىن ايتقاندار ەندىگى ءۇمىتىن تايلىعا جۇكتەپ، سولاردىڭ تىلەۋىن تىلەۋدەن اسپايدى.

بالا بىتكەنگە تىرشىلىكتەگىنىڭ ءبارى ەرمەك قوي، «بىرەۋدىڭ جوعىن بىرەۋ ولەڭ ايتىپ ءجۇرىپ ىزدەيدىنىڭ» كەرىن كەلتىرە ءبىز تاي جارىس پەن وزىمىزشە تاقىم تارتىسقا قانعان شامادا ارعى-بەرگىنى شامالاۋعا كوڭىل اۋدارامىز. سوندايدا سونادايدان ءبىر اتتىلى اتىن سيپاي قامشىلاپ كەلە جاتادى. جانۋاردىڭ ەسىك پەن توردەي تۇرقىنا، ەردەگى جولاۋشىنىڭ سالماعىن ۇزەڭگىگە سالا ءبىر جاعىنا قيسايا وتىرىسىنا قاراپ مىنا ادامنىڭ ابەكەڭ ەكەنىن بىردەن تانيمىز. تانيمىز دا جولىن توسامىز. بىلەمىز، ەلدى مەكەننەن تورت-بەس، الدە بەس-التى شاقىرىم جەردەگى جەل مەن جاڭبىردان سول كەزدىڭ وزىندە مۇجىلە باستاعان «وتەكەڭ تامى» دەيتىن بەيىتتەن ارىدەگى قىرعا شىعادى دا، وندا ءبىراز بوگەلىپ، ارتىنان كەرىگە ورالادى. بار بىتىرەتىن شارۋاسى سول. نەگە بۇيتەدى؟ وعان جاۋابىمىز جوق.

بۇل جولى دا ادەتتەگى داعدىسىنان جاڭىلمادى، ىركەس-تىركەس ەرگەن بىزگە زەيىن سالماستان قىر باسىنا جەتكەندە الىستان كورىنگەن يماناق تاۋىنا ۇزدىگە قاراي تۇرىپ ءبىر ءاندى باستاپ الا جونەلدى:

«قۇس بولساڭ جىبەكتەن باۋ تاعار ەدىم،

كۇمىستەن تۇعىرىڭدى شابار ەدىم.

موينىڭا سارى التىننان القا تاعىپ،

قولعا الىپ سىلاپ-سيپاپ باعار ەدىم.

سالايىن مەن انىمە قاراتورعاي، قاراتورعاي.

ليلالاكۋ ءلي-لاي-لاۋ،

حالالاكۋ ءلاي-لي-لاي.

چيك-چيك-چي-ي-يك،

چيك-چيك-چي-ي-يك...»

عاجاپ! تۇنىق اۋاعا كوتەرىلگەن جىڭىشكەلەۋ اشىق داۋىس جان-جۇرەگىڭدى ەلجىرەتەدى. ال ونىڭ سوڭىن العان شيقىلداعان قۇس ءۇنى تابيعيلىعىمەن ەلىكتىرەدى. «چيك-چيك-چي-ي-يك، چيك-چيك-چي-ي-يك». مىناۋ ناعىز قاراتورعايدىڭ شيقىلى عوي! نەتكەن كەرەمەت قايتالاۋ! ەگەر ءانشىنى كورمەي، بىلمەي تۇرساڭ «جاداعاي قىر باسىندا اداسقان نەعىلعان قۇس» دەپ تاڭدانۋىڭ ابدەن مۇمكىن. ءبىراق، ءبىز قۇستىڭ جوعىن، قۇس تەكتەس ءۇنى كەلىسكەن ادامنىڭ بارىن ءوز كوزىمىزبەن كورىپ تۇرمىز. ەندەشە عاجاپقا تامسانۋدان باسقا امالىمىز قالماعانىنا يلانىڭىزدار.

تامسانا ءجۇرىپ ارادا ءبىراز جىلدار وتكەندە ۇكىلى ىبىرايدىڭ انىنە قۇستىڭ داۋىسى نەگە قىستىرىلعانىن سۇراعانىمدا ابەكەڭ كۇلگەن. كۇلگەن دە سول جولى تارىلماي سىرىن اشقان:

- شىراعىم، بۇرىندا قازاق دالاسى ۇيات دەگەن قاسيەتكە تۇنىپ تۇرعان. قىز بەن جىگىتتىڭ اشىق-شاشىق جۇرگەنى ولىممەن تەڭ دەپ باعالانعان. سوندىقتان قىزدى اۋىلدى جاعالاعان جىگىت سۇيگەنىنە حابار جەتكىزۋ ءۇشىن قۇستىڭ، جان-جانۋارلاردىڭ دىبىستارىن اينىتپاي سالا بىلگەن. مۇنى تۇسىنگەن، دىبىس ەرەكشەلىگىنەن كىمنىڭ كەلگەنىن ءدوپ تانىعان بويجەتكەن كەزدەسۋگە ۇلكەندەردىڭ كوزىن الا بەرە جاسىرىن شىعىپ تۇرعان. ەندەشە «قاراتورعاي» انىندەگى قۇس شيقىلى جىگىتتىڭ قىزعا جولداعان سالەمدەمەسى دەپ بىلگەن ءجون.

جارىقتىق وسىلاي دەپ ەدى. سودان ارىدە، جاستىعى ەسىنە ءتۇستى مە، تەرەڭ كۇرسىنىپ قالعان.

مىنا كۇرسىنىس اقساقالدىڭ ءوتىپ كەتكەن ومىرگە ساعىنىشى باسىم ەكەنىن كوسەتەتىن ەدى.

***

جىندى ابەندى تەرەڭدەپ تانۋ ءۇشىن قازاقتىڭ ءبىرتۋارى ساكەن سەيفۋلليننىڭ «تار جول تايعاق كەشۋ» رومانىن وقىعان ءلازىم. سونداعى ءبىر كورىنىستى جادىمىزدا ۇستاۋعا ءتيىستىمىز. جازۋشىمەن بىرگە قىزدى اۋىلعا كەتىپ بارا جاتىپ قىر باسىندا ۇيىقتاپ قالاتىن جىگىت بار ەمەس پە؟ سول جىگىتىڭىز وسى كىسى. ساكەننەن ءۇش جاسى كىشى بولعاندىقتان ءوزىن ءىنى تۇتقان جانە اعاسىنىڭ قامقورلىعىن كوپ كورگەن جان. 1937 جىلى سەيفۋللين «حالىق جاۋى» دەگەن جالامەن ۇستالعاندا ابەن دە تۇرمە ازابىن ءبىر كىسىدەي تارتقان-دى. مىنە سوندا ونى ولىمنەن قۇتقارىپ قالعان امال – اسقان شىدامدىلىعى مەن سايقىمازاقتىق قابىلەتىنىڭ شەكسىزدىگى ەدى. وزدەرىڭىز ويلاي بەرىڭىزدەر: تەرگەۋشى الدىندا ۇنەمى ەسى كىرەرلى-شىعارلى ءبىر مۇسكىن وتىرادى. تاياق تيسە قىڭق ەتپەستەن كوتەرەدى، سۇراققا جاۋاپ قايىرعاندا جىندى ادامنىڭ ءسوزىن سويلەۋدەن تانبايدى. قىپ-قىزىل قانعا بوگىپ جاتىپ تا ىڭىرسىپ ولەڭ ايتقاندى قايدان كورگەنسىز؟ ابەن ايتا الدى. ايتپاق تۇرماق زورلانا كۇلگەنى، سوققىدان ابدەن تۇرالاعان دەنەسىن تاس ەدەندە سۇيرەلەي ەسىككە قاراي سىرعىعانى – مىنە، مۇنىڭ بارلىعى ونىڭ بوستاندىق پەن ەركىندىككە قۇشتارلىعىنان بولاتىن.

ول قاراۋىلدار قول-اياعىنان كوتەرىپ الىپ بارىپ بۇرالقى يتتەي لاقتىرىپ تاستاعان تاس كامەرادا دا ءوزىن ۇستاي الدى. ەسىن جيعان ساتتەرىندە ساندىراقتاعان بولىپ ادام تۇسىنبەس بىردەڭەلەردى بىلدىرلاپ جاتتى. بۇلاردى نە ءۇشىن، كىمگە ايتاتىنىن ۇقپاسا دا ايتەۋىر كۇشى سارقىلعانشا وتتاۋداي-اق وتتاپ باقتى. بالكىم ءىزىن جاسىرۋعا دەگەن نيەتى، بالكىم ءوزىن-وزى قايراعانى، مۇمكىن جان ازابىن جەڭىلدەتۋگە جاساعان امالى، ايتەۋىر دەمەۋدى تىلدەن تاپقانى انىق.

سوڭعى تەرگەۋ جادىنان شىعار ەمەس.

- مىناۋىڭ جانى جوق ءبىر مۇسكىننىڭ ناعىز ءوزى، سەنبەسەڭىز ءوزىڭىز قاراپ كورىڭىز، - دەگەن نەگىزگى تەرگەۋشى بۇرىندارى بۇل كورمەگەن اسەري كيىمدەگىگە مۇنى تانىستىرا، - ازاپتاۋدىڭ نە ءبىر ءتۇرىن قولداندىق، جاق اشار سىڭايى جوق. سوعان قاراعاندا، شىنىندا دا، ءبىز تۇبەگەيلەگەن قارا ىستەن اۋلاق تۇرسا كەرەك. ەگەر بۇعان جاساعانىمىزدىڭ جارتىسىن وتكەرسە باسقالار سايراپ شىعا كەلەر ەدى، مىناۋىڭ ءتىلىن جۇتىپ قويعان ءبىر پالە...

اسكەري كيىمدەگى ادام تۇتقىننان جەركەنگەندەي قولىنا جۇقا بيالاي كيە ابەننىڭ شاشىنان ۇستادى دا، باسىن ارتقا قاراي قايىرا بەرىپ قالت بوگەلدى.

- مىناۋىڭ شىنىندا دا ءتىرى جانعا ۇقسامايدى عوي!

- كەۋدەسىندە جانى بولسا بولار، باسقاسىنىڭ ءبارىن جانشىپ تاستاعانبىز.

اناۋ باسىن شايقادى.

- بۇل ءوزى نەگىزگى ايىپتالۋشىعا جاتا ما، الدە كوپكە ىلەسكەن ءبىر پەندە عانا ما؟

- دۇرمەكتىڭ اراسىنداعى بايعۇس قوي. انا سەيفۋلليننىڭ اۋىلداسى ەكەن. سونسىن قامالعان.

- ساكەننىڭ جەرلەسى دەيمىسىڭ؟ ونىڭ دا ەندىگى تاعدىرى شەشىلىپ قويعان. بۇگىن بە، ەرتەڭ بە – كوپ وتپەي ول اتىلادى.

- سوندا مىنانى قايتپەكپىز؟ الدە مۇنى دا تىرايتا سالامىز با...

- ءبىر وقتى بوسقا شىعىنداپ قايتەسىڭ. ودان دا اتىلعانداردى قالادان شىعارىپ كومبەيمىز بە، سوندايدا مىنانى دا مۇردەلەردىڭ اراسىمەن الىپ بارىپ، ءبىر شۇڭقىرعا تاستاي سال. تىرىدەي كومىلسە ءوز قىرسىقتىعىنان كورسىن. تەك قۇجاتتاردى ساۋاتتى تولتىر. قالعانىن ءوزىم رەتتەيمىن. كەلىستىك پە؟

- مۇناۋىڭىز دۇرىس اقىل ەكەن. بايعۇس تىرىدەي كورگە كىرسە باسقالارعا ساباق.  سوندا زيانكەستەردىڭ بۇدان بىلايدا ۇكىمەتكە زيانى تيمەس...

تيمەگەنى عوي، ابەن ءومىر بويى ءتىلىن تىستەپ ءوتتى. باسقا تۇگىلى ەتجاقىنعا سىرىن اشپاعانى ەشكىمگە سەنبەگەنىنەن. ساكەن ارىس ءوز قولىمەن قۇرىسىپ، سونىڭ يگىلىگى ءۇشىن قىزمەت ەتكەن كەڭەس ۇكىمەتى وسىنشاما ەڭبەگى سىڭگەن ادامدى قۇرباندىققا بايلاعاندا ابەن كىم؟ شىبىنشا قاعىپ، نەمەسە جانشىپ تاستار.

كۇندەردىڭ كۇنىندە، اسكەري ادام ايتقانداي، بىرنەشە جانسىز دەنەنى قورابىنا تيەگەن جۇك ماشيناسى قالادان بىلايىراق شىقتى دا، ءبىر ويپاڭعا جەتكەندە مۇردەلەردى لاقتىرىپ-لاقتىرىپ تاستاي سالدى. سونسىن كەتپەن، قايلا، كۇرەكتەرىن قامداعان، جول بويى اۋىزدارى اراقتان بوساماعان ءۇش-تورت ادام ءوزارا شۇيىركەلەسىپ ءبىراز تۇرىپ، اقىرىندا ءبىر بايلامعا كەلگەندەي باستىقتارىنان كوز بايلانىپ كەتكەنىن سىلتاۋ ەتىپ، مىنالاردى كومۋدى ەرتەڭگە قالدىرۋىن سۇرادى. ءسويتىپ، ابەننىڭ ءومىر كەشە تۇرۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.

ءتۇن قاراڭعىلىعىن جامىلعان ابەن ءسۇرىنىپ-قابىنىپ، ءتىپتى جەر باۋىرلاي جورعالاپ مىنا تۇستان اجەپتاۋىر ۇزاعاندا ءوزىنىڭ شىن توزاقتان امان شىققانىنا سەنبەگەن بولاتىن. ايدالاداعى ءبىر ءتۇبىردى قۇشاقتاي اعىل دا تەگىل جىلاعانىن ءسىرا دا ۇمىتپاس. جىلاپ جاتىپ ولىكتەرمەن بىرگە ماشينا قورابىندا تەربەلگەن ءساتىن ەسىنە العاندا جۇرەگى تىتىركەنگەن، ساناسىن سانداعان بيشىكتەر وسىپ-وسىپ تاستاعان. شىنتۋايتىندا بۇدان بىلايعى تۇستا ابەندى تۇيىقتاعان اجال كامەراسى ەمەس، مىنا سوڭعى جاعداي-تىن. مۇپ-مۇزداي مۇردەلەر سوقتالداي ازامات ساناسىنىڭ ءتىلىم-تىلىمىن شىعارىپ، ءوزىن شىڭىراۋعا يتەرىپ تاستاعانداي ەدى. ناتيجەسىندە سىنباستاي بەرىك تۇرپاتتىڭ ورنىنا ارنەدەن سەكەمشىل، ارنەگە كۇدىكپەن قارايتىن ءبىر پەندە پايدا بولىپ، ول بەرگى دە بەلگىلى عاسىردىڭ سوقپاعىن شيىرلاۋعا مۇرسات تاپتى.

ءيا-يا، تىرشىلىككە ناز ايتار شاما تاپپاعاندا باز تىرلىكتىڭ بازىناسىن كوتەرۋدەن باسقا امال تاپپايتىنىڭ قيىن ەندى...

***

- ءاي، يت-اي، ەندى سەن دە مەنى مازاق قىلايىن دەدىڭ بە!؟ مازاق قىلعىزارمىن مەن ساعان! قولىما تۇسسەڭ قولقاڭدى جۇلىپ الىپ يتكە تاستارمىن. توقتا دەيمىن، ءاي! قاتىن بولماساڭ قايىرىل!

جايشىلىقتا اينالاسىنا كەڭ جاننىڭ كەنەت اشۋعا ءمىنۋى تىم قاھارلى ەكەن. ابەكەڭ، قايدان قولىنا تۇسكەنى بەلگىسىز، ۇزىنداۋ سىرىقتى يىرە الدىنداعى ادامدى ءۇي اينالدىرا قۋىپ ءجۇر. بىلاي قاراساڭ انا ەكىنشى ەركەك تە وسالدان ەمەس. سوعىستى ءوز كوزىمەن كورگەن، ءتىپتى پوروشيۋتپەن تالاي مارتە اسپاننان سەكىرگەن، ءسويتىپ ويلاماعان جەردەن جاۋىنىڭ ءدال جەلكەسىنەن ءتۇسىپ (ول كىسىنىڭ ءوز ءسوزى) تۇتە-تۇتەسىن شىعارعان، ءقازىر اۋدانداعى قارا شاڭىراق مەكتەپتە اسكەري دايىندىقتان ساباق بەرەتىن بوتاباي ءمۇعالىم. كيىكتىڭ شيكىل اسىعىنداي شىمىر ازامات. قۋعىنشىمەن سالىستىرساڭ جاستاۋ. ءبىراق، سوعان قاراماستان شالدان بەزە قاشقانى تۇسىنىكسىزدەۋ ەندى. الدە ۇلكەندى سىيلاعانى ما ەكەن، ايتەۋىر قولدى-اياققا تۇرار ەمەس.

جىندى ابەننىڭ اۋىزى سوزدەن بوسامايدى:

- ءاي، توقتا! توقتا دەدىم مەن ساعان! ءبارىبىر ۇستاپ الامىن! قارا مۇنى! بۇل دا ادام بولايىن دەگەن، ءا!؟ ەندى ماعان بولماعاندى بولعانداي باياندا دەيدى. قۇداي الدىندا دا، ادام الدىندا دا قارابەت ەتپەكشى. ابەن سوزىنە ەرەر دەگەن سەندەي ءباتشاعاردىڭ! ەركەك بولساڭ ءسال ايال تاپ! شىبىنىڭدى شىرقىراتارمىن، بالەم!

شىمنان سالىنعان شاتىرسىز ءۇيدى ەكى-ۇش اينالعاندا ابەكەڭ دەمىگىپ قالدى. ال بوتاباي ءالى تىڭ.

- اقساقال، قويىڭىز، بوسقا شابىلماڭىز! - دەيدى ەنتىگە تۇرىپ، - مەنىكى جاناشىرلىق. كورگەنىڭىزدى باسقالار دا ەستىسىن دەگەن نيەت قانا. ساكەندەي ارىسىن ەل ىزدەپ جاتقاندا ءسىزدىڭ ءۇنسىز قالعانىڭىز ورىنسىز، ارينە. بۇل تاريح قوي. تاريحتى جاسىرۋ ادامشىلىققا جاتپايدى.

- وتتاپسىڭ! ال بىلگىش بولساڭ ايتا قويشى، سوندا ادامشىلىققا جاتاتىن نە نارسە: وتتا شىجعىرىلىپ، سۋعا شاشالۋ ما؟ شىجعىرىلعانبىز دا، شاشالعانبىز دا. ونىڭ سەندەرگە نەسى قىزىق بولا قالدى، ءا؟

- بىلە-بىلسەڭىز بىزگە قىزىق كەرەك ەمەس - سىزگە اعا، بىزگە جەكجات ساكەن سياقتى ءبىرتۋاردىڭ ومىرىنەن ءبىر ۇزىك سىر ايتا سالساڭىز نەڭىز كەتكەندەي! انا بالا سول ءۇشىن سوناۋ-ۋ الماتىدان ات سابىلتىپ كەلدى عوي.

- كەلسە قايتەيىن! كەلسە، قوي دەمەيمىز، ىزدەيتىنىن تاپسىن-اق، ءبىراق مەنەن اۋلاق ءجۇرسىن، ءبىلدىڭ بە!؟

ول بۋىرقانا ۇيىنە كىرىپ كەتتى دە ەسىكتىڭ ىشكى ىلگەگىن سىقىرلاتىپ سالىپ الدى. ايقايعا جينالعان كورشى-قولاڭ ەشتەڭەنىڭ بايىبىنا بارماستان اڭ-تاڭ.

بوتاباي ءمۇعالىم شىر-پىر:

- مىنا كىسى... مىنا كىسى ادام ەمەس قوي! استانامىز الماتىدان ساكەننىڭ ومىرىنەن سىر تارتۋ ءۇشىن ءتىلشى كەلىپ تۇر. سوعان ءبىر اۋىز ءسوزىن ايتا سالسا قايتەر ەدى. جوق، بۇلقان-تالقان. قۇددى، ساكەندى تانىمايتىن، بىلمەيتىن بىرەۋ سياقتى. اعايىن-اۋ ايتىڭىزدارشى، وسىنىسى دۇرىس پا؟

جينالعاندار جىم-جىرت. ابەكەڭمەن توننىڭ ىشكى باۋىنداي ارالاسىپ جۇرگەندەر ونىڭ ساكەن توڭىرەگىندە ءسوز قوزعالسا اۋەلگىدە تىعىلا قالاتىنىن، سونسىن بارىپ كوزى باعجاڭداي، يەگى كەمسەڭدەي بوساپ كەتەتىنىن بىلەدى. سويتە وتىرىپ تا ول اعاسى تۋرالى جاق اشۋعا جوق ادام. ءتىپتى ومىرىندە كورىپ-بىلمەگەن بىرەۋ سەكىلدى سۇراعانىڭدى قابىلداۋدىڭ ورنىنا تاڭىرقاعان راي تانىتاتىنىن قايتەرسىڭ. سودان بەرى ارادا ءوتىپ كەتكەن ەلۋ جىلداي ءومىردىڭ ساناعا سىڭگەن ۇرەيدى باسا الماۋىنان. ۋاقىت شىركىن سىناپتاي سىرعىعانمەن جانعا تۇسكەن تاپتىڭ جوعالماعانىنان.

ول ساكەن اعاسىن وزىنشە ساعىنادى ەكەن. اتپەن قىرعا شىعىپ، ەر ۇستىندە قىران قۇستاي قومدانىپ تۇرىپ يماناق تاۋىنا قاراپ سالاتىن ءانى سىرلى شاقتى اڭساعانىنان، ارينە. ويتكەنى يماناقتىڭ باۋىرىندا ابەننىڭ عانا ەمەس، ساكەن سەيفۋلليننىڭ دە بالالىعى مەن جاستىعى قالدى عوي. ال، دۇنيەدەگى ەڭ ىستىق جەر – جاستىقتىڭ بازارىن تارقاتقان جەر ەكەنى ايتپاسا دا بەلگىلى.

دەگەنمەن ىشكى سەزىمدى سىرتقا اقتارىپ تاستاۋعا شاماسى جەتپەگەنى  ابەننىڭ عانا ەمەس، عاسىرلار كوشىندە نە ءبىر زۇلماتتى باستان كەشكەن قازاق حالقىنىڭ جالپى تراگەدياسى بولاتىن.

ءيا، كوزى باردا جىندى ابەن اقساقالدىڭ ءوز ۇرەيىنەن ارىلا الماي كەتكەنى امبەگە بەلگىلى. سول ۇرەيدىڭ قازاق دالاسىن ءالى كەزىپ جۇرگەنىنە مەن كۇمان كەلتىرمەيمىن.

ءار سانادا ءبىر ۇرەي...